"Қарақалпақ нақыл-мақаллары"

Нақыл-мақаллардың жуўап- айтыс ҳәм ойын дәлтек түрлери

Өзи түйели жүрип,
Пиядаға «буқ» дейди.

Еленип алған шалымды,
Ешки теўип өлтиреди.

Түйеден жығылғанның гәпи жоқ,
Түсемен дегенше алағадасы жаман.

Ақсақ аяқ, өли аяқ,
Сүйреп барған саў аяқ.

Ҳәркимниң бир дәрти бар,
Ғарры қыздың яр дәрти бар.

Жырдың малы – жинниң малы.

Сен де маңлайсыз, мен де маңлайсыз,
Әлле аңлайсыз, әлле аңламайсыз.

Отын деген шөп болар,
Тере берсең, көп болар.

Ешкиниң жүни аў болмайды,
Тентектен туўған саў болмайды.

Қара тақан жейин деген асым ба еди?
Тоқсан бес жас көрейин деген жасым ба еди?

@naqillar

Нақыл-мақаллардың жуўап- айтыс ҳәм ойын дәлтек түрлери.

Ессиз ғана бийдайды,
Тақан қылмай нан қылды.

Ғарға ғарқылдап ғаз болмас,
Кемпир сыңқылдап қыз болмас.

Ғарры түйе бақыраўық,
Ғарры қораз шақыраўық.

Арбаның жаман жери,
Жолдың жаман жерине келеди.

Мурнымның пушығынан қабарым жоқ,
Сәңкийип сала бериппен.

Бир жилли менен бир саў қосылса,
Жағаласқан жаўдай болады.
Еки жилли қосылса,
Ағайинли саўдай болады.

Бир аўыз әңгимениң,
Еки аўыз лийикини болады.

Көлдиң қуты кетсе,
Үш жыл бурын қутаны кетеди.

Алып болсаң үсириңди,
Аўлаққа сал дүсириңди.

Ақ қуланды алсаң ары тур.

Оң қолым, сол қолым,
Бәри де өз қолым.

Атаңда жоқ арғымақ,
Енең де жоқ арғымақ.

@naqillar

Нақыл-мақаллардың жуўап- айтыс ҳәм ойын дәлтек түрлери.

Жаманға ис тапсырсаң,
Қаратады жолаўшыға.

Жақсылар дусласпаға келеди,
Шешенлер айтыспаға келеди.
Мереке жайғастыра алмаған,
Көпшиликти мушластырыўға келеди.

Жаў жоқта ҳәмме батыр.

Қолың көтере алмаған шоқмарды,
Белиңе неге байладың?

Соқырдың қолына,
Саңыраўдың астына түспе.

Тентектиң ақылы түстен кейин енеди.

Сыпайы тоңбас, қалтырар.

«Жаў келди» деп,
Жүрисимнен жаңылайын ба?
«Әкем өлди» деп,
Күлисимнен жаңылайын ба?

Жарақлыға жаў жолықпайды.

«Ўарқ» еттик, «шарқ» еттик,
Жаздың өткенин билмей қалдық.

Сумлықты ала тана баслайды.

Уәде-ақ қумнан табысқайлы болсын.

Той өткен соң, даңғара.

@naqillar

😅😅😅😅

#Күн_нақылы

Бизиң балада кемис қалмады,
Қалып турғаны – үйлениў тойы.

Үйленбеген класласларыңызға жиберип қойың
@naqillar

Нақыл-мақаллардың жуўап- айтыс ҳәм ойын дәлтек түрлери.

Ҳәр гелледе бир қыял,
Соқыр таўыққа бәри тары.

Өзим паспанда болсам да,
Кеўилим әл-аспанда.

Ғазға ерип, ғарғаның шаты айрылады.

Майға ерип өпке де қалқады.

Қолын жуўып бос қалғаннан сақла.

Пискен астың күйиги жаман.

Ертеңги қуйрықтан,
Бүгинги өкпе артық.

Көп қыдырған жолығар үзбентайға.

Саған кимниң сөзи бар, Қосым палўан,
Әкеңнин еки жүзли пышағы бар.

Тышқанның әжели жетсе,
Пышықтың қуйрығын тислейди.

@naqillar

#Күн_нақылы

Төрдеги пышықа «пыш» десең,
Есиктеги пышыққа «тық» ете қалады.

@naqillar

#Күн_нақылы

Әўелги сөзиң рас болса,
Соңғы сөзиңниң өтими жақсы.

@naqillar

ҚарақалпақСТАН

Бизиң ҳәўес етсе арзыйтуғын уллы тарийхымыз бар...
Ҳәўес етсе арзыйтуғын уллы бабаларымыз бар...
Ҳәўес етсе арзыйтуғын бийбаҳа байлықларымыз бар...

1924-жылы Орта Азия халықларын миллий шегаралаў, ҳәрбир миллетти ғәрезсиз республика етиў ҳаққында мәжилис болып өтипти. Мәжилисте өз халқының аты тилге алынбағанлығына ары келген Досназаров орнынан ушып турып:
–Қарақалпақларды умытыўға кимниң ҳақы бар?,-депти.
–Қарақалпақлар теңиз бойында жасаўшы, басына қара қалпақ кийгенлиги ушын сондай ат алған Хорезмниң өзбеклери ғой,-депти сол жерде отырған биреў.
–Яқ, қазақлардың қара калпақлы бир ағайини,-депти және биреў.
–Яқ, қарақалпақлар ақ қалпақлы қырғыздың қара қалпақлы егизеклери,-депти және биреў. Олардан кейин жер астынан шыққандай буўық бир даўыс:
–Орта Азияда қарақалпақ деген бөлек миллет бар ма өзи?,-депти жүреклерге ғулғула салып. Досназаров бул гәплерге итибар бермей, мәжилис баслығынан рухсат та сорамай, туппа-туўры минберге шығып:
–Жолдаслар, қарақалпақ  миллети бар!,-депти. Шаўқым басылғаннан кейин әллеким:
–Тилиңиз кимлерге  жақын?,-депти.
–Қарақалпақлар қарашай, ноғай, қумық, қазақ, қырғыз, түркмен, әзербайжан,  татар, башқурт тиллери менен бир теректиң ҳәртүрли шақларына уқсайды... Кейин ол Әжинияздың "Бозатаў" поэмасын оқып берипти. Оның гәплерин Калинин, өзбек Файзулла Хожаев, қазақ Сәкен Сейфуллин, түркмен Қайғысыз Атабаевлар қоллап-қуўатлап, қарақалпақлар бөлек бир халық екенин айтыпты. Ҳәмме бир аўыздан "Қарақалпақларға автономия берилсин!" деп әдеттегидей бир қолын емес, еки қолын да көтерипти. Ғаўырлы тынғаннан  кейин биреў:
–Ҳәрбир миллеттиң атақлы адамлары болады. Бирақ, бизлер усы ўақытқа шекем қарақалпақлардың атақлы адамларын еситпеген екенбиз..,-депти.  Сонда Досназаров былай деп жуўап  берипти:
–Қарақалпақ деген  халық барын еситпеген сиздей қулағы аўыр адам оның атақлы адамларын  қаяқтанам билсин?! Жақсылап еситип ал, айтаман! Өзбеклер ушын – Наўайы, түркменлер ушын – Мақтумқулы, орыслар  ушын – Пушкин, қазақлар ушын – Абай қандай қәдирли болса, Бердақ деген шайыр қарақалпақлар ушын сондай қәдирли. Мәмлекет баслықларынан мысал айтсақ, орыслар ушын Петр I қандай қәдирли болса, XVIII әсирде жасаған Маманбий биз қарақалпақлар ушын сондай қәдирли. Ҳәзирги дәўирге келсек, Ф.Хожаев – өзбеклердиң, С.Сейфуллин – қазақлардың ар-намысы ушын қандай гүрескен болса,  мине, мен – Аллаяр Досназаров солар қатарындаман,-деп сөзин тамамлапты. Соннан баслап Қарақалпақ сөзине "стан" қосымтасын қосып жаза баслапты. Сол бир ала сапыранлы XX әсирдиң жигирмаланшыл жылларындағы тарыдай шашылып жүрген қарақалпақ халқын бириктирип, оның мәмлекетлик шегарасын белгилеп, шаңарақ тиклеп берген ел перзенти  Аллаяр Қораз улы Досназаровқа әўладлар алғысы шексиз.

#Күн_нақылы

Адамның ардақлы адам болмағы,
Сөйлеген сөзинен, жүрген жолынан белгили.

@naqillar

QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASINIŃ «MÁMLEKETLIK TIL HAQQINDA»ǴI NIZAM

Ana tilimizge baylanıslı eń tiykarǵı hám áhmiyetli nızam hújjetlerinen biri bolǵan Qaraqalpaqstan Respublikasınıń «Mámleketlik til haqqında»ǵı Nızamı jańa redakciyada 1996-jıl 19-sentyabr kúni qabıl etilgen bolıp, 24 statyadan ibarat, usı kúnge shekem 2 márte, 2010-jıl 28-dekabrde hám 2021-jıl 30-iyunde ózgeris hám qosımshalar kirgizilgen.


    1-statya. Qaraqalpaq hám ózbek tilleri Qaraqalpaqstan Respublikasınıń mámleketlik tili bolıp tabıladı.

2-statya. Qaraqalpaq hám ózbek tillerine mámleketlik til statusınıń beriliwi respublika aymaǵında jasap atırǵan milletler hám xalıqlardıń óz ana tilin paydalanıwında Konstituciyalıq huqıqların kemsitpeydi.

3-statya. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń aymaǵında qaraqalpaq hám ózbek tilleriniń mámleketlik til sıpatında háreket etiwiniń huqıqıy tiykarları usı nızam hám basqa da Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikalarınıń nızam aktleri menen belgilenedi.
      Bul nızam tillerdi turmısta, óz ara qatnasta hám diniy jáne sıyınıwshılıq salt-dástúrlerin atqarıwda paydalanıwdı tártiplestirmeydi.
      Puqaralar milletler aralıq qatnasıq tilin ózleriniń qálewinshe tańlap alıw huqıqına iye boladı.

4-statya. Qaraqalpaqstan Respublikasında barlıq puqaralarǵa mámleketlik tildi úyreniw hám onıń aymaǵında jasap atırǵan milletler hám xalıqlardıń tillerine húrmet penen qatnas jasaw ushın sharayatlar jaratıladı, bul tillerdi rawajlandırıw ushın jaǵdaylar dúzip beriledi.
      Puqaralardı mámleketlik tilge úyretiw biypul ámelge asırıladı.

@naqillar

Канал раўажы ушын премиуми барлар каналга даўыс берип кетиң

@naqillar