Мирзо Кенжабек ижодхонаси

****

СУЛТОНИ СОДОТ


Султони Содот – Саййидлар султони, улуғлар подшоҳи демакдир. Термиз шаҳрида халқ тилида Султон Саъодат деган ном билан машҳур бўлган мақбара соҳиби ҳазрати Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг авлодларидан бўлиб, VIII асрнинг 2-қисми ва IX асрнинг 1- ярмида яшаб ўтган Ҳасан ал-Амир – Амир Саййид Али Акбар деган зотдир.



Мангу лабларини юммас соҳиллар,
Жайҳун калом бўлсин, Султони Содот.
Келдик саодатга ташна кўнгиллар,
Дилдан салом бўлсин, Султони Содот.

Тарих тазкираси, Термиз келбати,
Саййидлар даҳмаси, шоҳлар марқади,
Инсон ким бўлса ҳам, ердир иззати –
Иззат-икром бўлсин, Султони Содот!

Темурий султонлар кўргузиб эъзоз,
Мақбара қурмишлар – муҳаббат асос.
Янги наслларга бу ҳурмат, ихлос
Ибрати том бўлсин, Султони Содот.

Кўнглим маъно топар харобалардан,
Офтоб иси келар офтобалардан.
Сиздан салом келгай саҳобалардан,
Салом мудом бўлсин, Султони Содот!

Бўлур ҳар даврда ўзгача шитоб,
Ўзга сўз, ўзга ғул, ўзгача итоб,
Ўлик кўнгилларга қабрдан хитоб –
«Йуҳйил-ъизом»(1) бўлсин, Султони Содот!

Ҳар туннинг тонги бор, ҳар куннинг шоми,
Тузоқдан узоқдир қушлар илҳоми,
Қалбин Ҳаққа берган поклар мақоми –
Юксак мақом бўлсин, Султони Содот.

Дунёда на шон, на дунё талашдим,
Талашсам, нур ила маъно талашдим,
Букун болалардек бобо талашдим –
Менинг бобом бўлсин Султони Содот!

Юртимда нубувват изи турганда,
Набий зурётларин ўзи турганда,
Раббимнинг муқаддас сўзи турганда,
Сўзлар тамом бўлсин, Султони Содот!

Султонни кўп кўрди дунё, ниҳоят,
Барида юз низом, юз хил риоят,
Ҳикмат шу: то абад адлу ҳидоят
Олий низом бўлсин, Султони Содот!..

2001 й.


Мирзо Кенжабек



(1) ИЗОҲ. Ёсин сураси, 78-79-оятларидан, маъноси: “У (инсон) ўз асли – яратилишини унутиб, Бизга мисол келтиришга ўтди: «Шу чириб кетган суякларни ким тирилтиради?!» – деди. (Эй Расулим!) айтинг: «Уларни илк марта яратган Зот тирилтиради! У ҳар турли яратишни билгувчидир!»



@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•

ЮНУС ЭМРО
қуддиса сирруҳу


****

“Кимки нафсини таниса, у албатта Аллоҳни танийди”


* * *

Сен жонингдан кечмасдан
Жонон орзу қиларсан,
Белдан зуннор кесмасдан
Иймон орзу қиларсан.

“Ман арафа нафсаҳу... ”*
Дерсан, ундоқ эмассан,
Малаклардан юқори
Сайрон орзу қиларсан.

Бир тифли наврастадек
Этагингни от қилиб,
Қўлга чавгон олмасдан
Майдон орзу қиларсан.

Билмадинг сен ўзингни,
Садафда не гавҳарсан,
Мисрга султон бўлиб,
Канъон орзу қиларсан!

Ул азал оламинда
Сен кутмадинг абадий,
Пар ва болинг битмасдан
Жавлон орзу қиларсан.

Етмиш етти парда бор —
Дўстингни қилма орзу,
Еттисин ўтмай, васлин
Чунон орзу қиларсан.

Ўттизтаси кўздадир,
Ўттизтаси — кўнгилда,
Буни билмай, кўрмоқни
Чандон орзу қиларсан.

Бунда хизматга келдинг,
Бандалик эт, хизмат қил,
Ҳал қул бўлмай туриб,
Султон орзу қиларсан!

Юнус, тушдинг бу дардга,
Аййубдайин сабр айла,
Дардга чидай олмассан,
Дармон орзу қиларсен!..


Турк тилидан Устоз Мирзо Кенжабек таржимаси.


*Изоҳ: “Кимки нафсини (яъни ўзини) таниса, у албатта Аллоҳни танийди” деган ҳадиси шарифга ишора.




@m_kenjabek
•┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•

#публицистика

****

«КИТОБГА ҚАЙТИШ
ВИЖДОНГА ҚАЙТИШДИР
(давоми)


Ҳазрати Ҳусайн Воъиз Кошифий «Ахлоқи Муҳсиний» китобида айтадилар: «Энг яхши суҳбатдош ва энг мақбул дўсту улфат улуғларнинг китобидир... Ўқувчига ундан малол келмас ва эшитувчи кўнглига чарчоқ етмас». Шеър:

Излама китобдан яхшироқ ҳамдам,
Чунки у – суҳбатдош ҳар қачон, ҳар дам.
У дилга роҳату жонга ородир,
Сен неки истасанг, унда пайдодир.
Бундоқ латиф ҳамдам ким кўрмиш, эй ёр,
Ундан ранж ҳам етмас, ранжитмас зинҳор.


Китоб ўз мавқеига қараб қалбни тирилтирувчи, шуъурни уйғотувчи, ҳақиқатни билдирувчи, инсонни тарбият қилувчи, жамиятни покловчи бир омилдир.

Устозларимиз китобни устма-уст тахлаганда ҳам ҳурмат-эътиборига қараб тахлашни таълим қиладилар. Масалан, энг юқорида Яратганнинг муқаддас Каломи – Қуръони карим, унинг остида Тафсир китоблари, унинг остида ҳадис, фиқҳ ва ақоид китоблари, кейин авлиёлар тазкиралари, кейин бошқа китоблар.

Остонадаги оёқ артиб кириладиган гиламчаларда инглиз, рус ва бошқа тиллардаги “Хуш келибсиз” битиги ҳам ёзувга беҳурматлик аломатидир. Чунки у қайси тилда бўлса ҳам, инсон эҳтиромига лойиқ ёзувдир! Бундай мўътабар сўзлар оёқ остида эмас, баландроқда, кўз тушадиган жойларда бўлгани мақбулдир…



Устоз Мирзо Кенжабекнинг «КИТОБГА ҚАЙТИШ
ВИЖДОНГА ҚАЙТИШДИР» мақоласидан


“Адабиёт зиёси” газетасининг 2019 йил 2-май, 2-сони, 6-саҳифасида (муҳаррир Маҳмуд Тоир),
“ХХI аср” газетасининг 2019 йил пайшанба. 29 (819)-сони 8-саҳифасида (муҳаррир Норқобил Жалил) чоп этилган.



@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•

ВАТАН ТАРИХИНИ ЎРГАНИШ
(Ёш ижодкорларга самимий тавсиялар)

Ижодкор учун фақат болалик хотиралари ёки маҳдуд туйғулари етарли мавзу бера олмайди. Ижодкор асл ватан фарзанди бўлиши, халқини буюк ғоялар билан таъминлаши, инсонларга юксак фазилатлардан сабоқ бериши учун ўз ватани, ўз халқи тарихини ўрганиши зарур.

Тарих – чексиз мавзулар манбаъидир. Тарих – абадий ибрат мактабидир. Лекин унутмаслик керакки, қаламкаш ҳар қандай тарихий асари билан замон аҳлига ўз долзарб-замонавий сўзини айтади.

Тарихий асар – бу музей жиҳозлари эмас. Музейда кўпинча бугунги даврда истеъмолдан қолган ашёлар жамланади. Лекин ўша тарихий ашёлар замон аҳлига нималарнидир сўзлайди, нималарнидир гапиради.
Тарихий асар эса, хоҳ наср, хоҳ достон, хоҳ шеър бўлсин, у давр аҳолисига ижодкорнинг айтаётган янги сўзи, замонавий хитоби, долзарб дардидир.

Ана шундай кенг имкониятга эга бўлиши, кенг мавзуларни қамраши, халққа ҳаққоният сўзини айтиши учун ижод аҳли ўз халқи, ўз ватани тарихини билиши шарт.

Ўз ватанининг шарафли ва шарафсиз даврларини билиш ва англаш шоир ва ёзувчига улкан ғоя ва кенг мавзулар беради.

Улуғ муаррих олим – марҳум Ҳамид Зиёевнинг 14 жилдлик Ватан тарихи асарларини ўқимай туриб, буюк Ватан тарихи, меҳри ва ғоясини қалбга жойлаштириш имконсиздир. “Туркистон Россия ва Чин оралиғида” деган асар бор. Ундан Шарқий Туркистон, Ғарбий Туркистон тарихини билиш, кўҳна Хуросон тарихини ўрганиш орқали Жанубий Туркистон тарихини билиб олиш мумкин бўлади.

Бўрибой Аҳмедовнинг тарихий асарларини ўқимай туриб, ватанпарлик ғоясига эга бўлиш маҳолдир.

Алихонтўра Соғунийнинг “Туркистон қайғуси” асарини ўқимасдан туриб, ижодкор соғлом тарихий ҳақиқатларга соҳиб бўла олмайди.

Муҳаммад Солиҳхожанинг “Таърихи жадидаи Тошканд” (“Тошкентнинг янги тарихи”) асарини ўқимай туриб, янги босқинчилик даврининг мудҳиш ёвузликларидан хабардор бўла олмайсиз.

Сўйласин Афросиёбу
Сўйласин Ўрхун хати,
Кўҳна тарих шодасида
Битта маржон, ўзбегим.

Қайсари Рум найзасидан
Бағрида доғ узра доғ,
Чингизу Боту тиғига
Кўкси қалқон, ўзбегим.

Тузди-ю Мирзо Улуғбек
Кўрагоний жадвалин,
Сирли осмон тоқига илк –
Қўйди нарвон ўзбегим.

Бу сатрларни битиш учун қанча тарихий ҳақиқатлардан хабардор бўлиш керак!

Сарбаст шеъриятнинг илк асл намуналари “Олтин ёруқ”, “Дулбаржин”, “Хўби битик”, “Ўрхун-Энасой битиг”ларида мавжуд эди.

Миркарим Осим ва Ойбекнинг тарихий асарлари, Одил Ёқубовнинг “Улуғбек хазинаси”, “Кўҳна дунё” асарлари, Пиримқул Қодировнинг Бобур ва Бобурийлар ҳақидаги туркум китоблари фақатгина ватан тарихини билишнинг маҳсули эмас, балки ватанни севишнинг, миллат муҳаббатининг маҳсули ҳамдир.


Устоз Мирзо Кенжабекнинг «Ёшларга дил сўзларим» китобидан.
«Адабиёт» нашрёти, 2020 й.


@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•

14-январъ — Ватан
ҳимоячилари куни.
——————————————


ЯШАШНИ ЎРГАНИНГ ВАТАН УЧУН СИЗ!..

* * *

ҲАРБГА КУЗАТИШ

Эшелон
Эшилиб жўнашга тайёр.
Исмсиз туйғулар тўполонида
Кўзингиз йилтиллаб кулади – қатор
Оппоқ қалпоқларнинг пешайвонида.
Хайр,
Хайр, йигитлар!
Хайр!

Унутманг.
Бир буюк Ватан эди бу –
Хайр, йигит бўлиб жўш болам, деган.
Унутманг,
Бир буюк халқ эди – кулгу
Ва йиғи аралаш «Хўш, болам!» деган.
Хайр,
Хайр, йигитлар!
Хайр!

Икки йил –
Бир суврат, қувноқ ва тетик,
Сулувлар ўтганда боқасиз ташна.
Чиданг, оёқларни ғажиса этик,
Чиданг, белингизни қисганда тасма.
Хайр,
Хайр, йигитлар!
Хайр!

«Қариялар» билан ҳали қувнайсиз –
Хат келса, бурунга тушади чертки;
Картошка арчасиз,
Пиёз тўғрайсиз –
«Ватанга хизмат»нинг бўлмайди чеки.
Хайр,
Хайр, йигитлар!
Хайр!

Бегона ерларда
Мусофир ҳислар
Қийнаса, гумону ўйлар бўлади.
Ишонинг,
кутади вафодор қизлар,
Ҳали қўша-қўша тўйлар бўлади!
Хайр,
Хайр, йигитлар!
Хайр!

Хаёлни йиғинг сиз,
Қуролни олинг,
Отишни, қувишни ўрганиш шартдир.
Ер тепиб,
Ер тепиб,
Ер қадринг билинг,
Озод юрмоқ дарди – энг улуғ дарддир.
Хайр,
Хайр, йигитлар!
Хайр!

Сизга ҳарбий шоир юрагин ушлаб,
Бўзлаб эмаклашни ўргатди бир кез.
Ўлишни ўргатган ўтган урушлар,
Яшашни ўрганинг Ватан учун сиз!
Хайр,
Хайр, йигитлар!
Хайр!

Турли элу элат
Олис маконда
Қўшиққа солганда туйғуларини,
Сиз ҳам ёниб куйланг туркий лисонда
Эргаш Жуманбулбул туркуларини!
Хайр,
Хайр, йигитлар!
Хайр!

Гарчи поёни йўқ дунёси ичра
Не йўлу не манзил кутади сизни.
«Ой бориб, омон кел!» нидоси ичра
Ота юрт, она тил кутади сизни!
Хайр.
Хайр, йигитлар!
Хайр!

1985

Мирзо Кенжабек


@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•

#публицистика

****

«КИТОБГА ҚАЙТИШ
ВИЖДОНГА ҚАЙТИШДИР»


Шарқ оламида, муқаддас ислом дини руҳида яшаган халқлар орасида китоб, ёзув, қоғоз ҳамиша беҳад мўътабар неъмат ҳисобланиб келган. Шу боис одоб рисолаларида китоб бор уйда ётмаслик, ётиш зарур бўлса, китобга қараб оёқ узатмаслик, китобни худди китобнинг соҳибини, яъни муаллифини мўътабар тутгандек мўътабар тутиш таълим қилинади.

Китоб – илму маърифат, панду насиҳат, ҳикмат хазинаси, инсоннинг дўсти, сирдоши ва суҳбатдошидир.

Китобга эътибор авлиё ва аллома зотлар ҳаётида бошқача шаклда намоён бўлади.

Илм ва тасавввуф буюкларидан бўлмиш ҳазрати Фақиҳ Абул-Лайс Самарқандий: “Агар карвоннинг биринчи туясига китоб ортилган бўлса, мен охирги туянинг арқонини таҳоратсиз ушламайман!” – деганлар.

Ҳазрат Нўъмон ибн Собит Абу Ҳанифа – Имом Аъзам қоғоз сотувчилар кўчасидан таҳоратсиз ўтмас эдилар.

Ҳазрати Имом Бухорийнинг устози – Абу Ҳафси Кабир Бухорий: “Мен умрим давомида қоғоз бозоридан бетаҳорат ўтмадим”, деганлар. Бундан маълум бўладики, илгари қоғоз бозорлари алоҳида бўлган.

Азиз зотлар китобни ҳамиша баланд жойга қўяр ва уни таҳоратсиз қўлга олмас эдилар. Шунингдек, китоб томонга оёқ узатишмас, ҳатто, Қуръони карим турган хонада ётмас эдилар.

“Салоту Масъудий” китобида айтилади: “Мусҳаф” (Қуръони карим) турган хонада ётиш мумкин эмас. Агар уйнинг хонаси битта бўлса, у ҳолда Қуръони каримни бошининг тепа томонига осиб қўймоғи лозим”.

Бу ҳолатлар одоб ва китобга эҳтиром юзасидандир. Бу сўзлар бизнинг халқларимиз китоб неъматига қандай буюк ҳурмат билан қараганларига далилдир...


(давоми бор)


Устоз Мирзо Кенжабекнинг «КИТОБГА ҚАЙТИШ
ВИЖДОНГА ҚАЙТИШДИР» мақоласидан


“Адабиёт зиёси” газетасининг 2019 йил 2-май, 2-сони,
6-саҳифасида (муҳаррир Маҳмуд Тоҳир),
“ХХI аср” газетасининг 2019 йил пайшанба.
29 (819)-сони 8-саҳифасида (муҳаррир
Норқобил Жалил) чоп этилган.


@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•