Obsessive-Compulsive Disorder (OCD) - Obsessiv kompulsiv buzilish - bu ruhiy kasallik bo‘lib, u odamning hayotiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadigan
takrorlanadigan fikrlar (obsessiyalar) va/harakatlar (kompulsiyalar) bilan xarakterlanadi. Bu holat ko‘pincha odamning kundalik faoliyatini, ish yoki o‘qishini, shaxsiy munosabatlarini qiyinlashtiradi.
OCD dunyoda millionlab odamlarga ta’sir qiladi va u davolash mumkin bo‘lgan kasallik hisoblanadi.
1.
OCD nimalardan iborat?
OCD ikki asosiy komponentdan iborat: obsessiyalar va kompulsiyalar.-
Obsessiyalar: Bu noqulay, nazoratsiz takrorlanadigan fikrlar, tasavvurlar yoki impulslar. Ular odatda stress yoki tashvish uyg‘otadi. Masalan:
- Ifloslanishdan yoki kasallikka chalinishdan qo‘rqish.
- Narsalarni simmetrik yoki tartibli qilmasa, yomon narsa bo‘lib qolishdan xavotir.
- Shafqatsiz yoki noto‘g‘ri harakatlar haqida o‘ylash (masalan, kimgadir zarar yetkazish).
-
Kompulsiyalar: Bu obsessiyalarni yengish yoki tashvishni kamaytirish uchun bajariladigan takrorlanadigan harakatlar yoki xatti-harakatlar. Masalan:
- Qo‘llarni tez-tez yuvish.
- Narsalarni qayta-qayta tekshirish (masalan, eshik yopilganligini yoki pech o‘chirilganligini).
- Muayyan tartib-qoidalarga rioya qilish yoki marosimlar bajarish.
Bu harakatlar odatda mantiqiy emas, lekin odam ularni qilmasa, o‘zini juda noqulay his qiladi.
2. OCDning sabablari nima?
OCD ning aniq sababi hali to‘liq aniqlanmagan, lekin bir nechta omillar ta’sir qilishi mumkin:-
Biologik omillar: gormonal yoki kimyoviy reaksiyalardagi nomutanosiblik, ayniqsa serotonin nomli neyrotransmitter darajasining o‘zgarishlari.
-
Genetik omillar: OCD avloddan avlodga o'tadi, ya’ni genetik predispozitsiya mavjud bo‘lishi mumkin.
-
Atrof-muhit: Stress, travmalar yoki muayyan hayot hodisalari kasallikni qo‘zg‘atishi mumkin.
-
Psixologik omillar: Takrorlanadigan tashvishlar yoki nazoratsiz qo‘rqishlik hissi.
3. OCD belgilari
OCD belgilari har bir odamda farq qilishi mumkin, lekin umumiy alomatlar quyidagilar:- Takrorlanadigan, noqulay fikrlar yoki tasavvurlar.
- Bu fikrlardan qutulish uchun majburiy harakatlar yoki marosimlar.
- Vaqtni ko‘p sarflash (masalan, bir necha soat davomida narsalarni tekshirish yoki tozalash).
- Kundalik hayotdagi qiyinchiliklar: ish, o‘qish yoki ijobiy munosabatlardagi muammolar.
4. OCD kimlarda uchraydi?OCD har qanday yoshdagi odamlarda paydo bo‘lishi mumkin, lekin u ko‘pincha o‘smirlik yoki yoshlik davrida boshlanadi. Erkaklar va ayollar teng darajada ta’sirlanishi mumkin. Dunyoda taxminan 2-3% aholi hayoti davomida OCD bilan yuzlashadi.
5. Davolash imkoniyatlari
OCDni davolash mumkin va ko‘p holatlarda simptomlar sezilarli darajada yengilaydi. Asosiy davolash usullari:
-
Kognitiv-behavioral terapiya (CBT): Ayniqsa, "ekspozitsiya va preventiv respons" (ERP) usuli samarali. Bu usulda odam o‘zining qo‘rquvlariga duch keladi va majburiy harakatlarni bajarishni to‘xtatishga harakat qiladi.
-
Dori-darmonlar: antidepressantlar ko‘pincha yordam beradi. Bu dorilar tanadagi gormonal muvozanatini tiklashga yordam beradi.
-
Hayot tarzi o‘zgarishlari: Stressni boshqarish, sog‘lom uyqu va ovqatlanish, jismoniy mashqlar ham muhim rol o‘ynaydi.
6. OCD bilan yashashOCD bilan yashash qiyin bo‘lishi mumkin, lekin professional yordam va qo‘llab-quvvatlash bilan ko‘p odamlar normal hayot kechirishni davom ettiradilar. Agar siz yoki yaqinlaringizdan kimdir OCD belgilarini ko‘rsatayotgan bo‘lsa, psixolog yoki psixiatr bilan maslahatlashish muhim.
Agar sizda qo‘shimcha savollar bo‘lsa yoki aniq holatlar haqida ko‘proq bilmoqchi bo‘lsangiz bemalol murojaat qilishingiz mumkin.
Psixoeksperiment
