KASALLIKLAR.UZ

Dori vositalariga nisbatan darhol rivojlanuvchi gipersezuvchanlik reaksiya (DHR)

Yuzaga kelish vaqti: Darhol rivojlanuvchi DHRlar odatda dori vositasini qabul qilgandan so'ng 1 soat ichida yuzaga keladi. Bu reaksiyalar immun tizimi tomonidan yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri mediatorlar chiqarilishi natijasida paydo bo‘ladi va simptomlarning tez rivojlanishiga sabab bo‘ladi.

Ko‘p hollarda bog‘liq bo‘lgan dori vositalari:

1. β-laktam antibiotiklari — Penitsillin, Amoksitsillin kabi;
2. Neyromuskulyar blokatorlar — Suksinilxolin, Rokuronyum;
3. Aspirin va boshqa NSYQVlar — Ibuprofen, Diklofenak;
4. Kimyoterapiya preparatlari — Sisplatin, Doksorubitsin;
5. Vankomitsin — antibiotik vosita sifatida qo‘llaniladi;
6. Morfin — og‘riqni qoldiruvchi vosita;
7. Radiokontrast moddalar — diagnostika uchun qo‘llaniladi.

Ushbu dorilar gipersezuvchanlik reaksiya chaqiruvchi asosiy dori vositalaridan bo‘lib, ular immun tizimi faoliyatini yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri mediatorlarni chiqarishni faollashtiradi.

Klinik belgilar:

Darhol rivojlanuvchi DHR belgilari bir qancha tizimlarga ta'sir qilishi mumkin va virusli infeksiyalarga o‘xshab ko‘rinishi mumkin. Ammo, bunday reaksiyalarda odatda isitma bo‘lmaydi. Belgilar tizimlarga ko‘ra quyidagicha ajratiladi:

● Teri/shilliq qavat: Urtikariya (eshakemi), angioedema, kon’yunktivit va yuz qizarishi.

● Nafas olish tizimi: Bronxospazm va rinit kabi belgilar. Og‘ir holatlarda nafas qisilishi kuzatiladi.

● Ovqat hazm qilish tizimi: Ko‘ngil aynishi, qayt qilish, diareya va qorinda og‘riq.

● Yurak-qon tomir tizimi: Arterial gipotenziya va taxikardiya.


Og‘ir holatlarda DHR anafilaksiya yoki anafilaktoid reaksiya sifatida namoyon bo‘lib, ko‘p tizimli ta’sir va hayot uchun xavf tug‘diruvchi holatlar paydo bo‘ladi.

Patofiziologiyasi:

Darhol rivojlanuvchi DHRlar ko‘pincha IgE vositachiligida yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri semiz (mast cells) hujayralarining faollashuvi orqali kelib chiqadi. Bu jarayonda gistamin va boshqa yallig‘lanish mediatorlari ajralib chiqadi, bu esa turli tizimlarda tezda simptomlarning paydo bo‘lishiga olib keladi.

Davolash:

1. Dorini darhol to‘xtatish — Ilgari kuzatilgan allergik reaksiya bo‘lgan taqdirda dori vositasidan darhol to'xtatish.
2. Gistaminlarga qarshi dorilar (antigistaminlar) — Urtikariya va shishlarni kamaytirish uchun ishlatiladi.
3. Kortikosteroidlar — Og‘ir reaktsiyalarda yallig‘lanishni kamaytiradi.
4. Epinefrin — Agar anafilaksiya kuzatilsa, epinefrin birinchi qator dori sifatida qo‘llaniladi. Epinefrinni shoshilinch yordam sifatida mushak ichiga yuborish tavsiya etiladi.

P.S: Yaqin ukamiz Jasurbek Darmonov kanalida, xalqaro maqolalarni tarjima qilib bormoqda. Sizlarga ulashib turibman

━━━━━━━━━━━━━━━
FOYDALI TIBBIY BLOG:
✅ @KASALLIKLAR_UZ