Ипдан игнагача

(Реал воқеа)

Мижозлар пул билан кутиб турганда рекламага пул сарфлайлик дейсизми?

Тахминан тўрт йил олдин водийдаги катта қурилиш моллари чиқарадиган заводнинг раҳбари мени ўзига чақирди. У пайтда заводнинг иши қизғин эди, мижозлар маҳсулот учун навбатда турарди. Завод раҳбари:

– Биз рекламага сармоя киритмоқчимиз, маркетинг режа тайёрлаб бероласизми? – деди.

Албатта, қизиқиш билан рози бўлдим. У пайтда бундай катта завод рекламага пул сарфлайди, деган фикр мени ҳайрон қолдирганди. Мен улар учун ойига 60 миллион сўмлик маркетинг бюджети билан режа тайёрладим. Завод учун бу жуда кичик сумма эди, худди 600 минг сўмдек.

Бироқ раҳбар режани кўриб чиқиб, бошини қимирлатиб деди:

– Ҳозирча мижозларимиз шу қадар кўпки, эшикнинг тагида пул билан кутиб туришибди. Менга қўшимча мижозлар олиб келиш учун рекламага пул сарфлашни маслаҳат беряпсизми? Бу нимага керак?

Мен тушунтирдим:

– Рекламага фақат сотиш учун эмас, балки брендни кучайтириш ва бозорда устунликни сақлаб қолиш учун ҳам сарфланади. Ҳозир имкониятингиз борида ҳаракат қилишингиз керак.

Лекин раҳбар фикрида қатъий турди:

– Рекламага ҳожат йўқ, ҳозирча биз яхши ишлаяпмиз.

Шундай қилиб, завод рекламага пул сарфламади.

Ортидан нима бўлганини тасаввур қиласизми?

Ўтган тўрт йил ичида рақобатчилар кўпайди, бозорда улардан ҳам яхши нархларда маҳсулот таклиф қиладиганлар пайдо бўлди. Заводнинг савдоси пасая бошлади. Бугунги кунда эса завод фаолиятини тўхтатиб қўйган.

Яқинда ўша раҳбар яна менга мурожаат қилди:

– Энди нима қилишимиз керак?

У пайтда вақт бор эди, ҳозир эса вазият бутунлай бошқача. Менинг жавобим шундай бўлди:

– Энди фақат стратегик режалар орқали бозорга қайтишингиз мумкин. Аммо биринчи қадам сифатида ўзингизни бренд сифатида тиклашингиз керак.

Хулоса:
Реклама ва маркетинг бугунги сотиш учун эмас, эртанги истиқбол учун қилиндиган сармоядир. Савдо яхши кетаяпти, деган пайтда бренд устидан ишлашни бошлаш керак. Бугунги рақобатчи эртага сиздан ўтиб кетиши мумкин, агар сиз ўз вақтида ҳаракат қилмасангиз.

@ipdan_ignagacha

Қандай қилиб катта буюртмаси бор қирғиз фабрикани топиш мумкин?

Осон йўлини кўрдим.

Қирғизистонда ўртадан каттароқ бўлган фабрикани топасиз…ва уларга ўз таклифингизни берасиз. Агарда катта буюртмалар тушса бирга қиламиз деб.

Ишонинг…деярли хамма катта (УЛАР УЧУН КАТТА) фабрикада шунақа ўзида қилиб бўлмайдиган буюртмалар тез-тез тушуб турар экан)))

Қирғиз текстилининг хусусиятлари ва менинг баъзи кўзатувларим

1. Қирғиз текстилининг ярмидан кўпи йирик маркетплейсларнинг селлерлари учун ишлаб чиқарилади. Селлерларнинг сотуви пасайса, ишлаб чиқариш ҳажмига бевосита таъсир қилиб, маҳаллий фабрикалар учун ноаниқлик яратади.

2. Келаси йилдан бошлаб давлат корхоналардан “оқ” иқтисодиётга ўтишни талаб қилишни кучайтиради. Бу ноқонуний ишлаб келган кичик ва ўрта ишлаб чиқарувчилар учун ишни мураккаблаштиради.

3. Мадина бозорида кенг турдаги матолар мавжудлиги сабабли, қирғиз ишлаб чиқарувчилари кичик ҳажмдаги буюртмаларни қисқа муддатда бажара оладилар. Бу Қирғизистонга Марказий Осиёда fast-fashion сегментида асосий афзаллик беради.

4. Мамлакат ичида маҳаллий ишлаб чиқарилган кийимларни сотадиган дўконлар деярли йўқ, чунки маҳаллий маҳсулотларга талаб йўқ деган фикр мавжуд. Аммо дизайнерлик кийимларини сотадиган муваффақиятли дўконлар бу фикр нотўғри эканини кўрсатиб турибди. Ўзбекистонда эса вазият бошқача — бизда маҳаллий кийим сотадиган кўплаб дўконлар мавжуд. Бу стереотип 10 йил олдин йўқ қилинган. Биринчи харидорлар маҳаллий ишлаб чиқарувчиларнинг ўзлари бўлади.

5. Кўпчилик текстил фабрикаларида тажрибали конструкторлар мавжуд, бу эса ҳар қандай моделлар ва турли хил матолар билан ишлашга имкон беради. Бу Қирғизистонни халқаро бозорда жозибадор ва рақобатбардош қилади.

6. Кичик ва ўрта ишлаб чиқарувчиларнинг сотув ҳажми Россия бозорига юқори қарамлик туфайли тушиб кетди. Бу инқирозни енгиш учун, ўзининг улгуржи брендларини ривожлантириш ва Ўзбекистон, Қозоғистон ва Тожикистон бозорларига чиқиш муҳим.

7. Кўпчилик қирғиз фабрикалари йирик буюртмаларни олишади, лекин уларни мустақил равишда бажариш қийин бўлади. Пайпоқ, уй текстили, пойабзал, джинсы ва трикотаж категорияларида ўзбек ишлаб чиқарувчилари билан ҳамкорлик қилиш керак.

8. Маҳаллий тикувчиларнинг танқислиги ва қимматлиги сабабли, ишлаб чиқарувчилар Бангладешдан мутахассисларни таклиф қила бошлашди. Уларнинг ўртача маоши 350–500 долларни ташкил этади. Бу ишлаб чиқариш ҳажмини сақлаб қолишга ва харажатларни камайтиришга ёрдам беради.

9. Қирғизистонда бир моделнинг минимал ҳажми 300 донани ташкил этади, жумладан, қийин моделлар ҳам бажарилади. Ўзбекистонда бу ҳажм анча юқори. Шунинг учун қирғиз фабрикалари ўз афзалликларини ўзбек брендлари ва кийим-кечак дўконларига таклиф қилишлари мумкин.

10. Кичик ҳажмда ишлаш ва турли моделларга ўтиш мураккаб ва харажатли жараён. Буюртмачилар арзон нарх талаб қилишади, бу эса вазифани янада қийинлаштиради. Қирғизистон Хитой сингари бир тоифа кийимга ихтисослашиши керак. Бундай ихтисослашув харажатларни камайтириш ва бозордаги мавқени мустаҳкамлаш имконини беради.

Текстилчилар офлайн хам куришиб турайлик)

Марказий Осиёдаги биринчи санъат ва дизайн касблари колледжи — Compass College’га (Бишкек) ташриф буюришга улгурдим.

Ўзбекистондан келган бир гуруҳ дизайнерлар билан меҳмон бўлдик.

Уларда 6 та департамент бор экан: ІТ, Креатив бизнес, График дизайн, Кийим дизайни, Интерьер дизайни, Кино ва анимация. Ўқитувчилар асосан амалиётчи мутахассислар экан. Бу ҳусусий колледж. Жуда ажойиб. Бизда бунақаси йўқ!

Талабалар билан суҳбатлашиб, танишиб чиқдим. Юзларидан кўриниб турибдики, улар бу ерда ўқишдан мамнун.

Ўзимга ёзиб қўйдим: Ўзбекистонда ҳам шундай колледж очиш керак.