Uchtepa tuman prokuraturasi yaqinidagi mana bu bog‘ e’tiborimni tortdi. U “Murad buildings” kompaniyasi mijozlari tomonidan barpo qilingan.
Albatta, ekologik muammolar ortib borayotgan va bo‘lib ham bu jarayon ikki karra tezroq ketayotgan Toshkentda bog‘ barpo qilingani juda yaxshi. Kompaniya esa shunday loyihalarga tashabbuskor bo‘layotgani, mijozlarini savobli ishlar atrofida birlashtirayotgani uchun hurmatga loyiq. Ammo, ekilgan daraxtlarning bir necha yil o‘tgach, bugungi ahvolini ko‘rib, tashabbus doirasida qilingan bir qancha noto‘g‘ri ishlar haqida yozgim keldi. Bu balki, “Yashil makon” harakati doirasida bir joyga har yili qayta-qayta ko‘chat ekib, daraxt o‘stirolmayotgan mas’ullarga ham xulosa bo‘lar.
Botanika fanini yaxshi o‘qiganlarga ma‘lum, o‘simlik va daraxtlar hayoti uchun zarur bo‘lgan suv hamda mineral tuzlarni tuproqdan oladi. Tuproq – bu tabiiy jism bo‘lib, qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarishning asosiy vositasi.
Tuproqning eng muhim xossasi uning unumdorligi. Unumdorlik esa tuproqning o‘simliklarni turli oziq moddalar, suv, havo hamda issiqlik bilan taʼminlash qobiliyatidir.
Lekin tuproq unumdor bo‘lmasa, u o‘simliklarni turli oziq moddalar, suv, havo hamda issiqlik bilan ta’minlay olmaydi. Natijada ekilgan daraxt kuniga 3-4 mahal suv ichgan taqdirda ham o‘smaydi, ko‘p o‘tmay quriydi.
“Murad buildings” kompaniyasi tashabbuskori bo‘lgan loyihada ham yerda garchi sug‘orish tizimlari o‘rnatilgan bo‘lsa-da, ko‘chatlar o‘smagan. O‘sgan sanoqli ko‘chatlar ham qurish arafasida. Chunki, bog‘ barpo qilish ishida tuproqning unumdorlik qobiliyati hisobga olinmagan. Hammasi eksak bo‘ldi qabilida qilingan.
Yerni tekshirib ko‘rdim, ozuqa moddalar juda kam, sodda tushuntirganda, yer o‘simlikka hech narsa berolmaydigan darajada och, qotib qolgan. (Shu joyida agronomlik diplomim ham borligini aytib ketay.)
Afsuski, ko‘chat ekuvchilar nomiga o‘rnatilgan jimjimador taxtachalar ko‘chatlarning o‘sishiga yordam bermagan.
Har yili Qonunchilik palatasi, Bosh prokuratura va yana qator idoralar “Yashil makon” doirasida ekilgan-u, lekin qurib qolgan ko‘chatlar haqida ma’lumot berib keladi. Ekologiya vazirligidan buning uchun izoh so‘raladi. Biz agar shu raqamlarning o‘ziga ishonsak ham (haqiqiy holat statistikadan bir necha bor yomon ekani aniq) O‘zbekistonda har yili millionlab ko‘chat yerda shunchaki noto‘g‘ri agrotexnika tufayli yo‘qotilmoqda.
Ana shulardan kelib chiqqan holda, fikrimcha, bugun O‘zbekistonda “Yashil makon” loyihasi bo‘yicha prezident qaroriga qo‘shimchalar kiritish ehtiyoji bor. Bunda hukumat va joylardagi mas’ullar ko‘chat ekish uchun eng birinchi zarurat sifatida albatta sug‘orish imkoniyati va tuproq unumdorligi, yerning agrotexnik jihatdan tayyorligi, ta’minlanganligiga e’tibor qaratishi shart. Busiz umummilliy loyiha samarasi past bo‘lib qolaveradi, millionlab ko‘chat va milliardlab byudjet mablag‘lari yo‘qotilaveradi.
Ha, yerning unumdorligini oshirish, unga ozuqa moddalar kiritish katta xarajatli, tashvishli ish bo‘lib ko‘rinishi mumkin, lekin bu oxir-oqibatda har yili ko‘chat ekib quritaverishdan ko‘ra arzonga tushishi aniq. Bu bilan qishloq xo‘jaligidagi katta muammo – yerlar degradatsiyasi, sho‘rlanishi kabi muammolar ham kamaytirib boriladi. Shuningdek, biz kelajakni o‘ylarkanmiz, yashillik bilan ekologik muammolarga qarshi kurashmoqchi ekanmiz, jarayonni samarali tashkil qilishni birinchi maqsad sifatida qo‘yishimiz kerak. Shunchaki, och yerga ko‘chat ekib ketaverish – bu samarasiz ish, pulni havoga sovurish.
“Yashil makon” umummilliy harakatini sonli tadbirdan sifatli tadbirga aylantiryalik! Bu esa yerning sifati oshirishidan boshlanadi.
Aytgancha, Murod Nazarovga yetkazinglar, Uchtepadagi bog‘iga shoshilinch 5-6 mashina toza gums kerak.
@haqiqatdaIlyos
