Davlatning ezgu niyatda qiladigan xato amallari2-qism Minimal ish haqi oshiriishining teskari ta'siriMinimal ish haqi oshirilishi ko‘pincha kam ta’minlangan qatlamlarning turmush darajasini yaxshilash yo‘li sifatida ko‘riladi. Ammo iqtisodiy tahlillar, jumladan Thomas MaCurdy olib borgan
tadqiqot, bu siyosatning kutilmagan salbiy oqibatlari borligini ko‘rsatadi. Minimal ish haqining oshirilishi natijasida asosiy maqsad bo‘lgan qashshoqlikka qarshi kurash samarali amalga oshmaydi, aksincha, ba’zan bu choralarning teskari ta’siri ham bor.
Minimal ish haqining oshirilishi narxlarning ko‘tarilishiga olib keladi. Negaki ish beruvchilar ortib borayotgan mehnat xarajatlarini qoplash uchun mahsulot va xizmatlar narxini oshirishga majbur bo‘ladi. Natijada, bu aynan past daromadli oilalarga yanada ko‘proq zarar yetkazadi, chunki ular daromadlarining katta qismini asosiy iste’mol mahsulotlariga sarflashadi. MaCurdy'ning tadqiqotiga ko‘ra, minimal ish haqidan keladigan foydaning taxminan 72 foizi iste’molchilarga yuklangan narx oshishlari orqali yo‘qotilar ekan. Bu shuni anglatadiki, oshgan ish haqi aslida qimmatlashgan tovar va xizmatlar orqali yana qashshoq oilalarning cho‘ntagidan chiqib ketadi. Masalan, fast-food restoranlarida ish haqining oshirilishi natijasida burger va ichimliklar narxi oshadi, bu esa aynan past daromadli iste’molchilarning xarajatlarini ko‘paytiradi. Yoki, doʻkon egasi ishchilarning ish haqini oshirishga majbur boʻlsa, ortiqcha xarajatni qoplash uchun oziq ovqat mahsulotlarining narxini ham oshiradi.
Qolaversa, minimal ish haqining oshishi ishsizlikka ham ta’sir qilishi mumkin. Ish beruvchilar ko‘proq maosh to‘lashga majbur bo‘lgach, yangi ishchilar yollashni cheklashadi yoki mavjud xodimlarning soatlarini qisqartirishadi. Natijada, ba’zi kam daromadli ishchilar uchun daromad oshishi o‘rniga, ish topish yanada qiyinlashadi. Misol uchun, kichik biznes egalari, masalan, do‘kon yoki qahvaxona egasi, xarajatlarni qoplash uchun kamroq ishchi yollashga majbur bo‘lishi mumkin. Natijada, minimal ish haqining oshishi o‘sha joyda ishlashni xohlagan yosh va tajribasiz ishchilarga zarar yetkazadi. Vaholanki, mehnat uchun belgilangan minimal narx bozor narxidan yuqori etib belgilanmaganida, yosh va tajribasiz odamlar ishlashi va tajriba orttirishi mumkin edi.
Misol uchun, 2018-yili
Reason.com nashrida chiqqan
ushbu maqolada, AQShning Nyu-York shahrida minimal ish haqi soatiga 15 dollarga oshirilganidan so‘ng, avto yuvish biznesida kutilmagan oqibatlar yuzaga kelgani haqida yozilgan. Ko‘plab kichik korxonalar ishchi kuchi qimmat bo'lib qolganligi sababli o'z bizneslarini yopishga yoki ishchi sonini qisqartirishga majbur bo‘lgan. Bu esa aynan kam daromadli ishchilarni ishsiz qolishiga va xufyona iqtisodiyotda faoliyatini davom ettirishiga sabab booʻlgan.
Minimal ish haqining oshirilishi yaxshi niyat bilan amalga oshiriladigan siyosat bo‘lsa-da, buning salbiy ta’sirlari bevosita kam ta’minlangan qatlamlarga tegib, ularning iqtisodiy ahvolini yaxshilash o‘rniga, aksincha, qiyinlashtirishi mumkin. Qashshoqlikka qarshi kurashning eng samarali yechimi narxlarning bozor sharoitida shakllanishiga yoʻl qoʻyib berish va erkin savdoga xalaqit bermaslik bilan amalga oshadi.
@economist_Martin