DAVLAT TILINI RIVOJLANTIRISH DEPARTAMENTI

#bilib_oling

Heshtegni o‘zbek tilidagi muqobili bormi?

Heshteg – inglizcha hash va tag so‘zlaridan olingan bo‘lib, ijtimoiy tarmoqda biror mavzuga oid manbalarni oson topish uchun panjara belgisi (#) qo‘shib yoziladigan kalit so‘z yoki ibora.

Filologiya fanlari doktori, professor Hamidulla Dadaboyev tavsiya etadi:

Heshteg – qulavuz; yo‘lchi. Ilk bor “yo‘lchi, yo‘l ko‘rsatuvchi” ma’nosida XI asrda eski turkiy til obidalari “Qutadg‘u bilig” hamda “Devonu lug‘otit-turk”da qulavuz //qulabuz istilohi qayd etilgan:

Bu ko‘kdaki yulduz bir ancha bezak,

Bir ancha qulavuz, bir ancha yazak

(“Qutadg‘u bilig”).

O‘rxun yodnomalaridan To‘nyuquq bitigida qayd etilgan ma’no yerchi yasamasi bilan ifodalangan: Yerchi tiladim – Yo‘l ko‘rsatuvchi istadim.

Qadimgi Turfon matnlarida “yo‘lboshlovchi, yo‘lchi” anglami yo‘lchi-yerchi juft so‘zi yordamida anglashilgan. Ayni ma’noni bildirish uchun Yusuf Xos Hojib “Qutadg‘u bilig” pandnomasida qulavuzning ma’nodoshi yo‘lchi istilohini ishlatgan: Qamug‘ ishka yo‘lchi bilig bar uqush – Har qanday yumushda bilim va aql yo‘lchidir.

Qulavuz istilohi XIV asrda Xorazm adabiy muhitida yaratilgan “Guliston bit turkiy” hamda “Nahjul-farodis” asarlari so‘z boyligidan o‘rin olgan: Payg‘ambar alayhissalom aytdikim, bizga bir qulavuz kerak (“Nahjul-farodis”, 12-b. 110).

Hozirgi o‘zbek kompyuter tilshunosligi terminlari tizimida muayyan mavzuga tegishli manbalarni topish yengil kechishi uchun “#” belgisiga qo‘shib yozilayotgan inglizcha heshteg so‘zini ajdodlar tilida keng qo‘llangan qulavuz, yo‘lchi, yerchi so‘zlaridan biri bilan almashtirish mumkin.

Bu inglizcha so‘z o‘rnida qulavuz istilohini iste’molga kiritish tarafdoriman. Zotan, ushbu birlik tarixan bir ma’noda ishlatilgani bilan e’tiborga molik. Qolaversa, hozirgi turk tilida keng qo‘llanayotgan kulavuz 1) yo‘lboshlovchi; sayyohlarga tushuntirish beruvchi (gid); 2) yo‘lko‘rsatkich; ma’lumotnoma; 3) boshqaruvchi, yetakchi (uchaq); 4) sovchi; 5) tex. yo‘naltiruvchi (izga, yo‘lga) ma’nolarini ifodalashda qo‘l kelmoqda.

manba

Kanalga ulanish 👉 https://t.me/dtrdep

Bizning manzil:
Veb-sahifa | Telegram | Facebook