Dildora_bookaholic

​​“Seni qamab qoʻyishlari, zanjirband qilishlari, har qanday istaklaringni haqorat qilishlari mumkin, lekin ozodligingni tortib olish qoʻllaridan kelmaydi”

Abdurazzoq Gurna – Jannat

Bosh qahramon Yusuf ismli yigit. Otasining qarzi evaziga boy savdogarga berib yuborilgandan keyingi hayoti, savdogar bilan qit’a boʻylab sayohati haqida hikoya qilinadi. Afrika inglizlar nazorati ostida boʻlgan, temir yoʻl qurish bahonasida nemislar ham qit’aga kirib kelayotgan kunlar, qullik qonunan taqiqlansa ham, amalda yoʻqolmagan, otalar qarzi evaziga farzandini berib yuborgan zamonlar bilan tanishasiz.

Ochigʻi, asarning yarmidan oʻtguncha ham muallif gapni qayerga olib borayotganini tushunmadim. Zerikkan joylarim ham boʻldi. Yoʻq, deyman oʻzimga oʻzim, Afrika qabila-urugʻlarining turmush tarzi, an’analari tasviridangina iborat boʻlmasligi kerak bu kitob. Kutganimdek, muallif hamma gapini asarning soʻnggi 60-70 betlariga asrab qoʻygan ekan. Yozuvchining butun mahorati shu sahifalarda namoyon boʻldi. Spoyler qilmoqchimasman, ammo Yusufning soʻnggi tanlovi kuchli ta’sir qildi menga. Kitobni tugatganimda bir muddat nafas olishdan toʻxtab qolgandek edim.

Asar nomi nimaga “Jannat”? Sababi Yusuf savdogarning hovlisidagi bogʻni yer yuzidagi jannat deb hisoblaydi, bu bogʻ uning yagona istagi, ovunchogʻiga aylanadi. Ammo bu bogʻning oʻz “ta’qiqlangan mevasi” bor edi. Bu mevadan tatib koʻrgan insonga jannatdan quvilish muqarrar edi. Yusuf uchun jannat boʻlgan bu joy kim uchundir doʻzax ekanini u juda kech angladi.

Bundan tashqari, bu asarni Yusuf va Zulayho qissasining yangicha talqini deyish mumkin. Bu hikoyada yozuvchi inson erkini ulugʻlagan. Erk insonga berilgan eng ulugʻ ne’mat ekanini yana bir bor oʻquvchiga eslatgan.

Men har doim takrorlayman, bizga Afrika, Lotin Amerikasi, Janubiy Osiyo adabiyotidan koʻproq tarjimalar kerak. Ular bizga Yevropa, Shimoliy Amerikadan koʻra yaqinroq, muammolarimiz, ogʻriqlarimiz bir ular bilan. Shuni hisobga olgan holda yana bir muhim asarni ona tilimizda oʻqish imkoniga ega boʻldik deyishimiz mumkin. Barchaga tavsiya qilaman.

@dildora_bookaholic

​​“Biroq bugun ham oʻtmish qadar qorongʻi va xuddi kelajak yangligʻ mavhumotlarga toʻla”

Pol Oster – Nyu-York trilogiyasi

“Nyu-York trilogiyasi” – nomi aytib turganidek uch qismdan iborat: “Shisha shahar”, “Sharpalar” va “Qulflangan xona”. Bu qissalar bir-biridan mustaqil va ayni vaqtda bir-biriga koʻrinmas iplar bilan bogʻlangan. Bu iplarni aniq koʻrmasangiz ham, mutolaa davomida ichingizdan his qilib turasiz.

Yozuvchi huddi bir voqeani uch xil usulda hikoya qilib bergandek taassurot qoldiradi. Ammo har safar hikoya yangicha koʻrinish olaveradi. Asarning oʻziga xosligi ham aynan shunda.

Kitob eng boshidan sizni aldaydi, oddiy detektiv asarlardek koʻrinishga harakat qiladi. Shu bilan birga ilk sahifalardan oddiy asar emasligini bildirib qoʻyadi. Ammo sahifalar ortda qolgan sari dastlabki tasavvurga darz keta boshlaydi. Endi jinoyatlar-u izquvarliklar ahamiyatini yoʻqotib, qahramonlarning evrilishi asosiy planga chiqadi. Qahramonlar boshqalarning hayotidagi sirlarni topishga harakat qilgani sari oʻzini yoʻqotib boraveradi.

Oʻqiyotganlaringiz biroz gʻalati, ba’zida esa tushunarsizdek tuyulsa ham, yozuvchi asar oxirigacha oʻquvchini ushlab tura olishni uddasidan chiqqan. Har bir qismida esa Nyu-York dekoratsiya boʻlib xizmat qilishi esa asar beradigan atmosfera va kayfiyatni yanada yuqoriga koʻtaradi.

Bu asar shunchaki vaqtingizni maroqli oʻtkazish uchun oʻqiladiganlar toifasidan emas. Miyangizni qiynab, har bir jumla ustida bosh qotirib oʻqiladigan asar. Shunday asar qidirib yurgan boʻlsangiz, tavsiya qilaman.

@dildora_bookaholic

​​“Koʻrinishingiz qandayligini menga ahamiyati yoʻq. Men sizning soʻzlaringizga oshiqman”

Daniel Glattauer – Shimol shamoli shashti

Barchasi birgina notoʻgʻri kiritilgan harfdan boshlandi. Emma obunani bekor qilish maqsadida gazeta tahririyatiga email yozadi. Ammo adashib Leo Laykening shaxsiy pochtasiga yuboradi. Bu esa bir-biriga butkul begona ikki inson oʻrtasida yillab davom etgan yozishmalarning debochasi edi.

Zamonaviy dunyoda tobora ijtimoiy tarmoqlarga tobe boʻlib borayotgan ekanmiz, har kuni yangi chehralarga duch kelamiz, tanishamiz, doʻstlashamiz. Ba’zan bunday tanishuvlar real hayotga ham koʻchishi mumkin. Aytmoqchimanki, ortiq bizni hech narsa hayratlantirmay qoʻygan. Kimningdir koʻrinishi/fikrlashi yoqsa suratiga/postiga like bosib yoʻlimizda davom etaveramiz, nari borsa 1 kundan keyin esa unutib yuboramiz.

Ammo mana shunday globallashgan dunyoda ham qalbidagi sof hislarni asrab, chin muhabbatga oʻrin topayotganlar bor. Leo va Emmi shulardan biri. Oʻzlari aytganidek, ular aytarli hech narsa haqida gaplashmaydi, ammo bir-biri haqida hamma narsani biladi, ikkisidan yaqin inson yoʻq bu olamda, garchi hayotda bir marta koʻrishmagan boʻlsa ham.

Inson qalbdoshini uchratsa shunday boʻladi. Bir-birini soʻzsiz tushuna boshlaydi, boshqalarga ehtiyoj sezmay qoʻyadi, shu inson bor-u yoʻgʻiga aylanib qolganini oʻzi ham sezmay qoladi…

Biz oʻzimizni juda koʻp qoliplashtirib yuborganmiz. Bu yerda muloyim boʻlish kerak, u yerda kam gapirish kerak, bunisida esa umuman gapirmay oʻtirgan ma’qul. Qachon oʻzimiz boʻlamiz, turli niqoblarni chetga uloqtirib, atrofdagilarga borimizcha koʻrinamiz? Shunday joy bormi oʻzi? Shunday insoningiz bormi? Agar boʻlsa, tabriklayman, kam sonli baxtli insonlardan ekansiz. Yoʻq boʻlsa, tezroq uchratishingizga chin dildan tilakdoshman. Chunki bu hayotdagi eng muhimi. Ishoning, bu soxta dunyoda inson hammasidan ham bir dildoshga muhtoj. Hammaning bir dildoshi boʻlsin.

@dildora_bookaholic

Dostoyevskiyli reaksiyamiz ( 🪶) boʻlardi bir paytlar. Bugun oʻsha reaksiyamizni qayta ochishning ayni zamoni. Buning uchun premiumchilarning yordami kerak 🥹🫶🏼

https://t.me/boost/dildora_bookaholic

https://t.me/TillanisoEN/5082

Yaqinda bir tanishimni uchratib qoldim. Suhbat orasida umumiy tanishimizni tilga olib, "Shu qiz esingdami, vafot etibdi, eri urib o‘ldirib qo‘ygan ekan" deb qoldi. Ishongim kelmadi, eslasam haligacha shokka tushaman.

Bu voqea ijtimoiy tarmoqlarda shov-shuv bo‘lganmi, yo‘qmi, bilmadim. Menimcha bo‘lmagan. Gulistonlik degani e'tiborimni tortgan bo‘lardi. Aytmoqchi bo‘lganim, raqamlar o‘ylaganimizdan ancha katta. Atrofimizda qanchadan-qancha qiz-ayollarni urib o‘ldirishyapti, joniga qasd qilishgacha olib borishyapti. Biz esa bexabarmiz.

U qiz bilan lagerga birga borardik. Sportspenka edi. O‘zi ham aqlli qiz edi. Shu bilan birga irodasi kuchli, ichida bitmas energiya zahirasi bordek edi go‘yo. Pozitivligiga har doim havas qilganman. Qaynona, qaynisingil va hokazolar bilan mojarolar haqida gap ketsa, "menga kimdir shunaqa muomala qilsa urvorsam kerak" derdi yarim hazil, yarim chin qilib.

Hayot shunday qizni ham sindiribdi. Eri urib o‘ldirib qo‘yadigan darajagacha chidab yashagan, tasavvur qilyapsizmi?

Biz qayerdadir xato qilyapmiz. Ammo qayerda? Nimanidir o‘zgartirishimiz kerak. Bunday davom etishi mumkinmas axir. Ungacha yana nechta ayol-qiz jon berishi kerak, bilmadim.

​​“Mariannaga oʻzining haqiqiy hayoti uzoqlarda, usiz kechayotgandek tuyulardi. U esa hatto qachondir bu hayotga yetisha olishini ham bilmasdi”

Sally Rooney - Normal People

Konnell – maktab yulduzi, Marianna esa e’tibordan chetda qolgan “серая мышь”…

Oʻzim shunaqa annotatsiya yozilgan kitoblardan imkon qadar qochaman, chunki oʻqimasdan ham voqealar qanday rivojlanishini aytib berishim mumkin. Bu asarni ham hafsalasizlik bilan boshlagandim. Lekin odatdagidan boshqacharoq boʻlib chiqdi. Yoqdi demasam ham, kutganimdan yaxshiroq ekan.

Asar ikki doʻst Konnell va Marianna haqida. Yuqori sinfda tushunarsiz shaklda boshlangan munosabatlari universitet yillarida ham oydinlashmagan ikki yaqin inson, ularning hamma qatori normal odam boʻlishga urinishi, jamiyatga qanday qilib boʻlmasin moslashishga harakati haqida.

Mutolaani boshlashim bilan gʻashimga tegishni boshlagan narsa dialoglar tinish belgilari bilan ajratilmagani boʻldi. Buyuk yozuvchilarda tinish belgilari ishlatilmagan hollarga duch kelganmiz, lekin ular fikr quyilib kelganidan, tinish belgi ishlatishga vaqtini qizgʻangandan shunday qilgan. Ammo ataylabdan tinish belgilarni tashlab ketish oʻziga stil yaratishga behuda urinishdek koʻrindi koʻzimga. Ya’ni bu narsa yozuvchini aqllidek koʻrsatib, darajasini yuksaltirib qoʻymadi koʻz oldimda. Yoki men tushunmagan biron ramz bormikan buning ortida? Xullas, asabimga tegdi, yarmiga kelgandagina zoʻrgʻa koʻnikdim.

Bu asarni barcha oʻsmirlar va yoshlar oʻqishi kerak deb hisoblayman. Chunki qahramonlardagi muammolar hech birimizga begona emas. Zamonaviy dunyo yoshlarining chinakam ogʻriqlari tilga olingan bunday asarlar juda kam. Balki shu sababdan Salli Runini “zamonamiz Selinjeri” deya alqashar.

Bundan tashqari maktablarda doimiy kun tartibida boʻlib keladigan muammo – ijtimoiy ierarxiya ham asosiy plandagi mavzulardan hisoblanadi. Bu jarayonni barcha oʻsmir/yoshlar boshdan kechirishini hisobga olsak, asarning aktualligi yanada ortadi.

Asarni barcha oʻsmir/yoshlar oʻqishi kerak, oʻzlarini yaxshiroq anglashga yordam beradi. U yoshdan oʻtib ketganman desangiz ham baribir oʻqing, oʻtmishdagi ogʻriqlaringiz bilan yuzlashib, ularni tahlil qilish uchun yaxshi imkoniyat. Xullas, barchaga tavsiya qilaman.

Bilaman, menga kitob sovgʻa qilgisi kelganlar koʻp. Kitoblarim koʻpligidan qaysi kitobni sovgʻa qilishni bilmayotganlar ham koʻp. Bu wishlist’ni sizlarga oson boʻlsin deb tuzdim.

Oxirgi vaqtlar tanish-bilishlar orasida “Sizga nima kitob sovgʻa qilishni ham bilmaydi odam” degan gaplarni tez-tez eshitib qolayotganim uchun wishlist tuzildi. Bu real hayotdagi tanishlar uchun. Shaxsan tanish boʻlmaganlar, chalgʻimaymiz, kelgan joyidan davom etaveramiz.

P.S. List doimiy yangilanib boriladi.

https://mywishlist.online/w/tuxrif/dildoras-wishlist

​​“Agar butun dunyo yoʻqlikka yuz tutib, faqat u qolsa, men mavjud boʻlishda davom etaveraman; agar barchasi qolsa-yu, faqat u ketsa, olam men uchun ulkan begona maydonga aylanadi, ortiq bir qismi boʻlmay qolaman”

Emili Bronte - Boʻronli tepaliklar

Boʻronli tepaliklar – Ernsholar oilasiga qarashli mulk nomi. U yerdagilarning hayoti sokin kechardi, baxtlariga goʻyo hech narsa soya solmayotgandek. Ammo kunlardan bir kuni oila boshligʻi koʻchadan topib olgan bolakayni uyga yetaklab kelishi bir maromda kechayotgan hayotni izdan chiqarib yuboradi. Nafaqat “Boʻronli tepaliklar”dagilarni, balki atrofdagi boshqalarning ham hayotiga ta’sir qila boshlaydi…

Emili Brontening “Boʻronli tepaliklar”i shunchaki klassika emas. U oʻz davri qobiqlarini yorib chiqqan, ayol ijodkor haqidagi tasavvurlarni butkul oʻzgartirib yuborgan asar. Shu sababdan ham dastlab asar jiddiy qabul qilinmagan boʻlsa kerak. Tiniq osmonda gumburlagan momoqaldiroqdek kirib kelgandi adabiyotga.

Emili Bronte biz kitoblarda oʻqishga oʻrganib qolgan sof muhabbat, sof hislar haqida yozmaydi. Balki, hayotda koʻp uchraydigan nosogʻlom sevgini koʻrsatib beradi. Hislarini nazorat qilolmaydigan, ehtirosi oʻzini boshqarishiga yoʻl qoʻyib bergan insonlarning fojiasini koʻrsatib bergan. Uning qahramonlari ham oʻzgacha va shu bilan birga juda tabiiy. Egoist, alamzada, shafqatsiz insonlar bilan tanishasiz. Axir atrofimizda ham toʻla shunday insonlar-ku, shundaymasmi? Oʻzimizda yoʻqmi bu qusurlar?

Qahramonlar hatto nafrati bilan boʻlsa ham koʻnglingizdan joy egallaydi, hech biri befarq qoldirmaydi. Ammo shaxsan men bosh qahramondan nafratlanolmadim. Uning shu holga kelishiga nimalar sabab boʻlganini eng boshidan kuzatib kelayotganim uchundir balki. Menda unga nisbatan koʻproq achinish hissi bor edi.

Virjiniya Vulf “Shaxsiy xona”sida Emili Bronteni alohida tilga oladi. “Ortiqcha chiranmasdan yozgan” deydi. Asarni oʻqigach Vulf nima demoqchi ekanini tushunib yetdim. Emili koʻnglidagi borini toʻkib solgan, bunda bironta ortiqcha gap uchratmaysiz. Oʻxshamagan, yopishmagan joyi yoʻq, barchasi oʻz oʻrnida.

Yozuvchi menga emotsiyalarni eng keng spektrda his qildirdi. Sevgi va nafrat, gʻazab, mehr, jahl, rahm, achinish, hayrat, barchasi qorishib ketdi mutolaa jarayonida. Barchaga tavsiya qilaman.

​​“Dunyo oʻta jirkanch makon. Biz esa uning bagʻrida yashashga majburmiz”

Madlen Miller - Kirka

Kirka. Quyosh xudosi Helios va dengiz nimfasi Perseysning toʻngʻich farzandi. Bolalikdan sevilmagan, istalmagan, har doim kamsitib kelingan ma’buda. Yolgʻizlikka doʻst tutingan, har yerda begona sanalgan Kirka.

Madlen Miller bu asarida Kirkani isyonkor, kuchli qilib tasvirlaydi. Qadimgi yunon diyorlarining patriarxal tuzumiga qarshi bosh koʻtargan qahramon edi bu.

“Ayollarni tinmay yerga urish baxshilarning eng sevimli mashgʻulotidek tuyulardi menga. Yerda sudralgan koʻyi sochimizni yulib yigʻlamasak, xuddi rivoyat oʻz sehrini yoʻqotadigandek”

Uning qobiliyati ham tangrilarga tugʻma in’om etilgan emas, balki uzoq yillik matonat bilan qilingan mehnat natijasi edi.

Bu asarda Kirkaning yoʻli Odissey, Prometey, Medeya, Yason, Afina kabi mashhur qahramonlar bilan kesishadi. Ularning taqdiriga Kirkaning nigohi bilan nazar tashlaymiz. Yunon mifologiyasidagi eng muhim hikoyalarni bir nuqtaga jamlagan asar bu.

Va albatta, Kirkaning oʻzini, oʻzligini anglashi, oʻz “men”iga yetib borishigacha boʻlgan jarayonning guvohi boʻlasiz. Mutolaa jarayonida anglaganim, ming yillardan beri hech narsa oʻzgarmagan. Yashash sharoitlarimiz oʻzgargan boʻlishi mumkin, ammo muammolarimiz, ogʻriqlar va oʻy-xayollarimiz oʻzgarishsiz qolmoqda.

Muallif bu asarida ayol tabiatining serqirra va murakkabligini ochib bergan. Kirka qiz, opa, yor, ona, doʻst edi. Uning hikoyasiga turli nuqtalardan nazar tashlar ekanmiz, ayol zotining mukammal portretini koʻrishimiz mumkin.

Asarning tiliga toʻxtalsam. Huddi dostonlardek oʻqiladi. Bu endi yozuvchining mahoratimi yoki tarjimonniki, tushunolmadim, ammo ilk sahifalaridanoq asar sizni olis yunon oʻlkalariga olib ketadi. Tashbehlar oʻz oʻrnida qoʻllanilgan. Jumlalar toʻgʻri koʻnglingizga yetib boradi. Nasr va nazm toʻqnashgan nuqtada yaralgan bu asar.

Agar yunon mifologiyasi bilimdoni boʻlsangiz, asar sizga voqealarga yangi rakursdan qarash imkonini beradi. Bordiyu bu boradagi bilimlaringiz menikiga oʻxshab u yer-bu yerda eshitgan/oʻqigan, filmlarda koʻrilgan uzuq-yuluq ma’lumotlar bilan cheklangan boʻlsa, ularni boyitib, tartibga solish uchun ayni muddao. Hech qanday bilimga ega boʻlmasangiz ham oʻylanmang, asar sizni yunon ma’budlarining sehrli olamiga qanday olib ketganini bilmay qolasiz. Xullas, barchaga tavsiya qilaman.