Bobil Kutubxonasi

Boyagi postni enamning hay haylagani sabab uni ranjitmaslik uchun o’chirdim, ballarim.
Mullavachchalar darrov bayram qilmasin.💪🏽🥸

Some thoughts I want to say, especially when some students come and tell me about their life problems, but I can’t say it because it would be rude:

1. You're exactly where you're supposed to be. Because you make terrible decisions.

2. You are enough. We don't need more of you.

3. You are doing your best. Which is fucking embarrasing.

4. You are never alone. Anxiety will always be there for you.

5. Stop wondering if you're good enough. You're not.

6. Have a panic attack. You've earned it.

7. Do something nice for someone today. Leave them alone. Life is hard enough without your bullshit.

8. Stop worrying about what other people think. I mean, have you met other people? They're awful. And you should be thankful for being with the people who can think. That's a treat.

9. Today I am taking control of my emotions. I am choosing anger.

10. The only person you can truly rely on is you. What a fucking nightmare.

11. There will never be a perfect time. Make the terrible decision now. You deserve it.

12. No one is coming to save you. You are the adult. I'm so sorry...

@bobil_kutubxonasi

Oxirgi bir yilda nega nisbatan kam badiiy asar o'qiganim va uning o'rniga esselar, biografiya va nazariy asarlarga sho'ng'iganimni, haligi kun Netflixda ko'rish uchun serial izlay turib sezdim.
Jiddiy narsa qidirmayotgandim, vaqt o'tsin, uyqumni keltirsin, dedim. Lekin, aynan yengil seriallarda nimadir kamdek tuyuldi. Topdim. Ularga yetishmayotgan narsa qirra edi.
Buni romanlarga ham tatbiq qildim.
Agar bir badiiy asar aynan qaysidir mavzu haqida bo'lsa, o'qimasdim. Farqi yo'q. Ekologiya, oila, muhabbat, vijdon... Bir asardan o'zimni izlardim. Va, meni mendan boshqa hech kim yaxshi bilolmaydi, to'g'ri, ammo asar ichida ichimdan o'tayotganlarni topishim kerak.
Syujet meni ichiga tortmadi, degan gapni ko'p aytdim o'tgan yili. Mavzu vijdon haqida, masalan. Hech qachon sudxo'r kampirni o'ldirib, o'zimni aybdor his qilmadim. Ajrashish bo'lsa, uylanib ajrashmadim, farzand dog'i ko'rmadim. Menga nima bu qahramonlarning qayg'usidan, derdim. Bunday kitoblarning yigirmanchi betidayoq shunday deyman: ‘Ha, demak yozuvchi avval g’oyani pishitgan keyin esa uni romanlashtirish uchun hikoya to’qigan. Shuning o’rniga koshki 15 betli esse yozsa…” Hikoya qani? Sen naqqolsan. Ishing hikoya aytish. Avval hikoyangni ayt, o’quvchi sifatida biz undan ma’no chiqaraylik. Chunki, istasak istamasak har bir hikoyaning qissadan hissasi bor. Zotan, adabiyotning sehri ham shunda. Sehrsiz matn adabiyot bo’lolmaydi.
Bu asarlar men uchun bir qirrali edi. U qirra ichimni qonatsa qonatdi, qonatmasa yo'q. Vaholanki, asardagi qatlamlar orasida keza turib, o'zimni topishim kerak edi.
Tarjima qilganim uchun aytmayapman, lekin 'Taxtlar O'yini' ni aynan bitta mavzuda deyolmaymiz. Fitna, do'stlik, oilaviy rishtalar, shaxs bo'lish uchun kurash va hokazolar bor unda. Hamma undan nimadir topadi. Ammo, masalan faqat ahloq haqidagi romanning ko'p o'qilishi qiyin. Chunki, shaxsan men ahloqni o'rganmoqchi bo'lsam, falsafiy esse o'qish yo shunchaki Jumaga chiqib, imomning ma'vizasini tinglashni afzal ko'raman. Buning uchun romanda bir nomavjud qahramonning diydiyosini eshitishga majbur emasman. Empatiya odamni charchatadi, meni charchatadi.
Let the lynch commence.))
Bu gaplarni aynan to'g'ri, degan da'voyim yo'q. Faqat shaxsiy tajriba, xolos. Chunki, o'tgan yili juda horg'in edim.
Biografiyalarga yo'naldim. Garchi mualliflar bu asarda hayotimni yozdim, desada, ishoning eng katta yolg'onlar biografiyalarda aytiladi. Bor odamning real tashvishlarini o'qidim. Va, qiziq tuyuldi.
Herbert Marcusening 'One Dimensional Man' - 'Bir O'lchamli Inson' nomli falsafiy-sotsiologik asari bor. Unda faylasuf zamonaviy insonning ruhi va qalbi o'lib, asosan badanga asoslangan istaklariga ixtisoslashuvini tadqiq qiladi. Men ham syujet aynan bitta mavzu atrofida shakllangan asarlarni o'qiy olmayman. 'Haqida' lar bo'g'ib tashlaydi meni.
Buni tushunganim yaxshi bo'ldi. O'qilmagan kitoblar avval ko'nglimni hijil qilar, barini o'qiy olmasligim g'alati hisga sabab bo'lardi. Endi, hayot qisqaligi va istamagan kitobimiz bilan uni sovurish befoydaligini tushunib, mutolaa doiramni ayovsiz qisqartirdim.
Tavsiya: Serqirra roman istaganlarga Lotin Amerikasi adabiyotini tavsiya qilaman. Markesni bu yil qayta qayta o'qidim. Rulfoni, Onetti va Kortasarni o'qish, Llosa va Asturiasni hatm qilish meni ancha qoniqtirdi. Ispanchamga ham yaxshi ta'sir ko'rsatdi. Garchi ko'pini ingliz va turkcha o'qigan bo'lsamda...

Siz bir kitobdan nima izlaysiz? Yo menga o'xshab, nimadir o'rganmoqchi bo'lsaydim, maktab darsligi o'qirdim, sen menga tanlov imkoni ber, deb talab qilasizmi yozuvchidan?))

Mirzohid

@bobil_kutubxonasi

Ba'zan mana, Sun'iy Intellekt rivojlanyapti, endi senga o'xshash tarjimonlar ishsiz qoladi, degan gap eshitaman. Rosti, bu shunchalik johilona va kulgili ki...

Biz shundoq ham tarjimonlar sifatida ko'p pul topmaymiz. Yo tarjimani asosiy ish sifatida bajarmaymiz. Xuddi bitta kitobning puli bilan biz moshina, uy olayotgandek gapirishadi.
Sun'iy Intellekt kelsin, tarjima qilsin. Xudo haqqi qilsin, chunki O'zbekistonda yaxshi tarjimon anqoning urug'i. Har qanday kitobni o'giroladigan intellekt kelsa, biz ham o'qiymiz.
Bundan tashqari, nashriyotlar saviyasi va xalqning kitobga munosabati ham bor.
O'zbek kitob sferasi, xususan noshirlar orasida yaxshi asar o'girtirib chiqaradigan nashriyot bir qo'lning barmog'idan nariga o'tmaydi aslida. Buni, chet eldagi bestsellerni chiqarib, O'zbekistonda ham uni yaxshi sotgani bilan maqtanadigan noshirlar misolida ko'rishingiz mumkin. Nyu York Tayms bestsellerining yaxshi sotilishi noshirga emas, oddiygina marketing ishiga bog'liq, xolos. O'quvchi uni topib o'qiyveradi. Haqiqiy noshirlik burchak-surchakdagi javohirlarni topib, uni bestsellerga aylantira olishda. Bunday tug'ma kashfiyotchi noshirlar esa, aytanimdek oz, chidab bo'lmas darajada oz.
Xalqning kitobxonligiga kelsak... Mayli, siz juda yaxshi asarni sifatli Sun'iy Intellekt tarjimasi bilan taqdim qildingiz. Nechta odam o'qiydi? O'ttiz olti millionlik bu mamlakatda, kitob o'qiydigan, yaxshi kino ko'radigan, kel bugun shu mavzudagi hujjatli filmni tomosha qilay, deydigan ongi uyg'oq odam, nari borsa yigirma mingta, xolos. Qolgan xalq tirik qolish uchun kurash bilan band. Yigirma ming kishi uchun ishlaydigan tarjimonlar ishsiz qolsa nima, qolmasa nima? Bundan tashqari, shu nashriyotlar sun'iy intellektdan foydalana boshlasa, bugun bozorda urchib yotgan rasvo tarjimalar kamayarmidi... Odam holimizda ham bu ishni juda don'dirib tashlaganimiz yo'q.

Shu bilan birga, ushbu masalaning faqat iqtisodiy tarafiga e'tibor berib, uning shaxsiyat bilan bog'liq jihatlarini unutib qo'ygandekmiz. Sun'iy Intellekt mening o'rnimga tarjima qilishi mumkin, ammo mening tarjima jarayonidan olgan zavqimni menga berolmaydi. Men, umuman tarjimondan tortib mahalladagi g'isht teruvchi ustagacha, faqat pul uchun ishlamaymiz. Bu ishdan zavq olganimiz, uni bajara turib, shu ish uchun yaratilganimizni his qilish uchun ham bajaramiz. AI ertaga she'r yoza boshlasa, endi she'r yetarli, deb shoirlar she'r yozmay qo'yadimi? Yo siz bolaligingizdan beri o'z uyingizni o'zingiz qurishni orzu qilgansizu buni ham Sun'iy Intellektga berib qo'yasizmi? Ya'ni, bu ishning ijodiy zavq tarafi ham bor. Intellekt kelsin, biz tarjimonlar ham erkinlashamiz. Nashriyotlarga tobeligimiz kamayadi. O'zimiz o'z hur irpdamiz bilan o'girgan asarimizni bemalol ulashaveramiz.

Men-ku tarjimani asosiy tirikchilik manbayiga aylantirmadim, boshqa tarjimonlar ham nonini topaveradi. Hech yo'q, o'sha intellektga o'z tarjima uslubimizning patentini sotib yo muharrirlik qilib ham qorin to'ydiraveramiz. Menimcha, aynan bu ishsizlik bilan bizni qo'rqitayotgan va kod yozishni kasbga aylantirgan developerlar bir sergak tortsin. Hatto men, kodlashda nol bilimim bilan ChatGPT ga yozdirgan kodlarim orqali ishimni bitira boshladim. Ammo, albatta ularning sohasida ham biz bilmagan taraflar serob.

Qisqasi, tarjimonlar ishsiz qolmaydi, chunki badiiy tarjima degan rasmiy kasb shundog'am mavjud emas. Biz faqat zavq uchun o'giramiz va bu davom etadi. Taraqqiyotdan qo'rqmayllik, chunki turklar aytganidek, qo'rquv o'limni kechiktirib qo'ymaydi.

Mirzohid

@bobil_kutubxonasi

Уолт Уитмен

Аё Саркор! Маним Саркорим!

Аё Саркор! Маним Саркорим! Бу ваҳшаткор сафар охир бўлди соб,
Бутун балолардан соғ чиқди кема, муродимиз ҳосил, руҳлар файзиёб,
Кўрфаз шундоқ яқин, жаранглар - чақин, улус бизни кутар бўлиб умидвор,
Кутар у эшкакка нигоҳин тақиб, кема яқинлашар қўрқмас, пурвиқор,
Лек Юрак! О, Юрак! Ғамзада Юрак!
Қизариб томғиган томчи томчи қон,
Саркорим ётади саҳнда унсиз,
Муз янглиғ совуқ у, муз янглиғ бежон.

Аё Саркор! Маним Саркорим! Қад ростла, қулоқ тут қўнғироқларга,
Қад ростла, сен учун тушди бу байроқ, сенинг-чун халқ оқди бу қирғоқларга,
Сен учун бу гуллар, бу гулчамбарлар ва сенга аталмиш бу ҳур издиҳом,
Сени чорлар улар, улусинг чорлар, юзингни кўрмоққа муштоқдир, ишон,
Мана, эй Саркорим! Қутлуғ бузруквор!
Кафтимга бош қўйгил, бош қўйгил бир он!
Бу тушдир, кемада, кемадаги туш,
Муз янглиғ қуладинг, совуқ ва бежон.

Жимжит Саркоримнинг қотган лабида на сас бор, на бирон тириклик ранги,
О, отам сезмайди қўлим тафтини, томиридан келмас ҳаёт жаранги,
Лангар ҳам ташланди баҳузур, бедард, сафар ҳам қариди, битди бу афкор,
Бу ваҳшаткор йўлдан қайтди кемамиз, қайтди у зафарга бўлиб сазовор,
Қувонгил эй қирғоқ, чалин қўнғироқ!
Вале мен мотамга ғарб бўлиб чунон
Саркорим, сен ётган кемада кезгум,
Қуладинг, муз янглиғ совуқ ва бежон.

(оригинал матн)


Walt Whitman

O Captain! my Captain!


O Captain! my Captain! our fearful trip is done,
The ship has weather’d every rack, the prize we sought is won,
The port is near, the bells I hear, the people all exulting,
While follow eyes the steady keel, the vessel grim and daring;
But O heart! heart! heart!
O the bleeding drops of red,
Where on the deck my Captain lies,
Fallen cold and dead.

O Captain! my Captain! rise up and hear the bells;
Rise up—for you the flag is flung—for you the bugle trills,
For you bouquets and ribbon’d wreaths—for you the shores a-crowding,
For you they call, the swaying mass, their eager faces turning;
Here Captain! dear father!
This arm beneath your head!
It is some dream that on the deck,
You’ve fallen cold and dead.

My Captain does not answer, his lips are pale and still,
My father does not feel my arm, he has no pulse nor will,
The ship is anchor’d safe and sound, its voyage closed and done,
From fearful trip the victor ship comes in with object won;
Exult O shores, and ring O bells!
But I with mournful tread,
Walk the deck my Captain lies,
Fallen cold and dead.



Инглиз тилидан Мирзоҳид Музаффар таржимаси



(Anchadan beri she’r tarjima qilmayotgandim…)

@bobil_kutubxonasi

Bugungi turkchada uygar degan so’z bor. Ma’nosi, madaniylashgan, o’z-o’zini tanigan, tamaddundan nasibini olgan.
Va, ushbu so’zning ildizi to Uyg’ur so’ziga borib taqaladi. Uyg’urlar turkiy xalqlar orasida birinchi bo’lib madaniylashgan, o’troq hayotga o’tgan, o’z yozuvi va ilmiy tizimiga ega bo’lgan xalq hisoblangani uchun, turklar ham aynan madaniylashgan/civilized insonni ta’riflash uchun uyg’ur nomini qo’llashgan. Keyinchalik bu so’z uygar’ga aylangan.

Qaysidir xalq o’zbek nomini ham ishlatarmikan? Ruslarning kamsitish uchun uydirgan laqablarini hisobga olmasa…

@bobil_kutubxonasi

Kitob bilan bog'liq odamlar, xususan ko'p kitob o'qiydigan yoshlar, yozuvchi yo noshirlar bilan suhbat qiluvchi jurnalistlar ba'zan g'ashimga tegadi. Masalan, bir qiz 'men uch yuzta kitob o'qidim', degan paytdagi jurnalistning yuz ifodasidan buram buram avomlik anqirdi. Nimasiga hayron bo'larkin? Sen jurnalistsan, dude. Ya'ni, bu xalqning o'qigan odami. Bir kishining kitobxonligi seni bunchalik hayron qoldirmasligi kerak. Yo hech yo'q, mahallamdagi Eshmat akaning hayrati va sening hayrating orasida bir farq bo'lsin...
Yoki adabiyotdan hech narsani tushunmay turib yozuvchilar bilan suhbatlashadigan suhandonlar bor. Savollari shunchalar siyqaki... Jurnalistika fakultetlarida hech yo'q savol berish madaniyatini o'rgatishsa... Savol bema'ni bo'lgach, javob ham bema'ni bo'ladi. Chunki, suhbatga chaqirgan yozuvchisining kitoblarini o'zi o'qimagan.

Avomlik va elitist ta'lim orasidagi farq yo'qoldimi yo avom ham o'ziga bunday suhbatlarni loyiq ko'rgani uchun shunday bo'lyaptimi, bilmadim. Lekin, hech yo'q shu madaniy sohalar sog' chiqsaydi. Hech yo'q chinakam san'tshunoslar olib borgan suhbatlar, Zebo Mirzoning ko'rsatuvlari yo ssenariysi Nazar Eshonqul tomonidan yozilgan dasturlar qaytsa.

Battar jahlimni chiqaradigani esa, bu jurnalistlarning tinimsiz kuydirgan kalladek tirjayib, sheva isi keladigan, ammo Toshkentchaga majburlab o'tqazilgan siniq tili bilan bir nimalar deyishi. Shevalar boyligimiz, ammo TVga jurnalistman, deb chiqsang, standart o'zbekchada gapirishing shart, bolam. Bu kulgi ayniqsa yozuvchining asaridagi g'amgin sahna haqida yo tanqidiy mavzulardan gap ochilganida, ayniqsa antiqa tus oladi. Holimiz itdan battar, kayfimiz poshshoda yo'q, deysan ichingda.

Sinfiylik va tabaqa farqi yo'q bo'lsin, hammaga teng imkon berilsin, deymizu lekin hech yo'q madaniy hayotimiz biroz balandroqda tursin. Hech yo'q o'sha cho'qqi qishlog'imizga aylanmasin...

@bobil_kutubxonasi

O'tgan yili, universitetdagi Pedagogika Fakultetidagi bir guruh professorlar Anqarada joylashgan o'rta maktabda tajribaviy sinf ochishdi. Maqsad shunday edi: bolalarni yoshlariga binoan emas, IQ lariga binoan sinflarga joylashtirsak, nima bo'lardi? Masalan, shundoq ham aqlli bola trigonometriya masalalarini yechishga tayyor, ammo shunchaki o'n yashar bo'lgani uchun o'sha masalalarni yechishni yillab kutishi zarur.
Aynan shu yosh va IQ muammosini yechish uchun domlalar maktabdagi baland IQ ga ega o'n beshta bolani to'plashdi. Sinfda yetti yoshdan o'n oltigacha hammasi birga o'tirardi. Aniq va tabiiy fanlar bilan birga ijtimoiy fanlar ham o'z sohasining eng darg'a domlalari tomonidan o'tiladi. Masalan, mening ham domlam uyoqda dars o'tdi, assistenti sifatida borib yordam berdim.
Uslub yaxshi edi, ish berayotgandi. Aniq fanlarni bilmadim, ammo sakkiz yashar bolalar bilan bemalol falsafiy muammolar bo'yicha muzokara o'tqazolardik. Chunki, aqliy malakasi bunga yetardi. Bor yo'g'i uch to'rt marta borganimdayoq sezdim buni.

Kecha eshitdim, Xalq Ta'limi Vazirligining buyrug'i bilan bu sinf yopilibdi. Sabab, sinfga olinmagan bolalarning ota onasidan kelgan shikoyat.
Sinfga faqat g'ayrioddiy darajada aqlli bolalar olinishini eshitgan ota onalar darsning o'rtasida ham bostirib kelaverishardi. mening bolamni ham oling, u ham juda aqlli, deyishardi. Lekin, domlalar 'qarang, biz maktabdagi har bir bolani testdan o'tqazdik. Farzandingiz bu sinfga kirolmaydi' deyishardi. Keyin esa ota onalar bolalarini aynan shu sinfga kirishi uchun turli repetitorlarga jo'nata boshlashibdi. Domlalarning jig'ibiyroni chiqdi. Bolada tug'ma baland IQ bo'lmasa, darsliklarni yalab yutgan taqdirda ham ustun iqtidor egasi bo'lib qolmaydi. Ham, ustun iqtidorga ega bo'lmaslik yomon narsa emas-ku? Maktabini, kollejini bitirsin, yaxshi odam bo'lib yetishsin. Shunng o'zi yetmaydimi?
Ota onalarga yetmasdi. Bolamni olasan, degan tajovuxlardan so'ng rektorat maktab eshigiga o'z qorovullaridan qo'ydi, Chunki, ularsiz o'sha ota onalar bilan biz, assistentlar ovora bo'lardik.

Ayni shu, bolam aqlli, deydiganlar sabab chinakam aqlli bolalar imkondan mahrum bo'ldi. O'z darajasini, haddi va haqlarini bilmaslik yomon... Aniq bilaman, bular aynan shu sinfga kirolmagani uchun uyda bolasiga ham zug'um o'tkazgandir.Biz-ku qattiq gapirmasdik, lekin hech kimning ko'ngliga qarab o'tirmaydigan keksa domlalar ochiqcha, shartta shartta aytishardi: Bolang o'rtamiyona. Bu guruhga kirishga noloyiq. IQ si yetmishdan past odam raketa yasaydigan olimlar guruhiga kirsa, qolgan mutahassislar qanchalik qobiliyatli bo'lmasin, aynan shu past IQ sabab raketa uchmaydi. Bolang bu yerdagi o'quvchilar bilan bitta sinfda bo'lolmaydi... Hech yo'q sportga jo'natsin, musiqa chalsin. Bular ham iqtidor, bular ham katta ish.

Va, sinf yopildi. Bolasi olinmagan qaysidir ona 'yaxshi bo'ldi' deganmish. U sinfning yopilishi uning bolasiga iqtidor berib qo'ymasdi...
Bilmadim, balki dunyoning bugungi rasvo holiga ham o'taketgan yovuz insonlar emas, balki aynan shu, o'rtamiyonaligini tan olishni istamagan kishilar sabab bo'layotgandir?

Mirzohid

@bobil_kutubxonasi

Канал гуруҳида бир кузатувчи Қодирий ва Чўлпонлар асарларини инглиз тилида ёзишса, ҳозир жаҳон классикасига айланарди, деди. Менинг ҳам мазам йўқроқ, шунга қўполроқ жавоб бердим. Шу ердан узр сўраб қўяй.
Бошқа кузатувчилал эса ўз ўрнида бир асарнинг буюклигини ким белгилайди, деган савол беришди.
Аввало, буюк асар ва классик асар орасида фарқ бор. Бир асар ўз ҳолича буюк бўлиши мумкин, аммо унинг классиклашиши ўта жиддий сиёсий жараёнлар ортидан содир бўлади.
Масалан, Ойбек мен учун ўзбек романчилигининг энг ёрқин услубчиларидандир. Унинг романларидаги характери ривожи ва бу ривож асносида воқеа оқиши анча пишиқ. Бу пишиқликни, масалан Қодирий ё Чўлпонда кўрмаймиз. Ҳатто Қодирийда нарратив услубнинг бор ё йўқлиги ҳам катта муаммо. Хўп, бу ҳолатда Ойбекнинг "Қутлуғ Қон" ё "Олтин Водийдан Шабадалар" и классик бўладими? Йўқ. Чунки, услуб қанчалар мукаммал бўлмасин, Ойбекнинг романлари мафкуравий тарадан эскирган ҳисобланади. Уларни бугунги ҳолатда дарсликка ё умумий ўзбек адабиёти қомусига олиб кириш мумкин эмас.
Модомики нўноқ экан, ҳатто роман стандартларига жавоб бериши ҳам шубҳа остида бўлган "Ўткан Кунлар" нима учун классик? Чунки, остидаги ғоя, бошқача айтганда биз Қодирийга тақдим қилган коллектив хотирадаги архиетипал рол бу асарни классиклаштиради.
Қачондир "Рауф Парфи Туркистон ҳақидаги ғояларини айнан Советлар чўкиши асносида бермасайди, бугун қомусга кирмасди", дегандим. Шавкат Раҳмон каби миллий руҳни уйғотмоқчи бўлган шоирлар ҳақида ҳам шу фикрдаман. Шубҳасиз, булар буюк шоир, аммо бир вақтнинг ўзида мос вақтни тополган шоирлар.
Бир асарнинг классиклашуви мафкурага боғлиқ. Бунда, филология ҳам худди тарихчилари сингари сиёсий менликнинг бунёдкорига айланади. Натижада, дарсликни шоирлар эмас, шу филологлар тузишади, шундай эмасми?
Қомус ўзи нима? Тарихий жиҳатдан, Иккинчи Француз Инқилобидан сўнг дунёда глобал империялар аста қулаб, миллатчи давлатлар қад ростлай бошлади. Бу жараён йигирманчи аср бошига келганда ўз поёнига етди. Усмонийлар Туркияга айланди, Европада ўнлаб мустақил давлатлар яралди, Туркистонда Ўзбекистон каби Россия қўлидан чиққан инкубатор давлатлар тузилди. Энди бу этник давлатлар учун мафкуравий коллектив хотира керак эди. Айнан ўзбек адабиёти, рус адабиёти, француз адабиёти каби атамалар ўша даврда бўй кўрсатди. Бир миллий адабиётни яратиш учун бизга қомус керак бўлади. Қомусдаги ёзувчилар буюклиги эмас, балки жорий мафкура ва ҳукумат томонидан халқнинг шахсиятини яратишда асарлари қанчалик қўл келиши орқали танланади.
Этник давлатлар ўз қомусларини ярата туриб, ўтмишдаги мантиққа кўпам эътибор бераверишмайди. Ўзбек адабиёти деган нарса Навоий даврида йўқ бўлганига қарамай, масалан фақат лисоний яқинлик сабаб Навоий қомусбоши сифатида олинди. Ваҳоланки, этник эгалик остида баҳоласак, Лутфий ё Бобур, ҳатто Атоий ё Яссавийни ҳам бу мартабага қўйишимиз мумкин эди. Бироқ, бу албатта Навоийнинг буюклигини инкор қилмайди.
Ўзбек адабий қомуси доимий равишда муаммоли бўлиб келган. Бунга сабаб, уни ўзимиз тузмаганлигимизда. Ҳам, Мустақилликдан сўнг муайян мафкуранинг яратилолмагани, ҳатто бутун бошли насл мафкуравий фалажлик давридан ўтгани ҳам қомусимизни пала партиш қилиб ташлади. Бундай пайтларда Қодирий ва Чўлпон каби маълум бир оқим ичида, ғояси халққа осонгина тушунтирилиши мумкин бўлган ёзувчилар идол сифатида олинди.
Булар асарларини инглизчада ёзишса буюк бўлишармиди? Йўқ. Чунки, инглиззабон адабиётларнинг ҳам ўз тарихий ва мафкуравий қомус шакллантириш даврлари бор. Америкадаги классиклашув жараёнида Қодирийни кўролмасдик, чунки унинг асарларидаги миллий руҳ Американ классиклари, хусусан Эмерсон ва Торо, Ҳоуторн ва Подаги миллий руҳга умуман қовушмасди.

Мирзоҳид

@bobil_kutubxonasi

(Давоми)

Маргинал гуруҳларнинг попугини пасайтириш ё уларни нормаллаштириш эса буткул бошқа масала. Элитист қолипларга эмас, авомнинг қолипларига биноан ҳаракатланиш ва бир вақтнинг ўзида авомни ўз қолиплари доирасида шакллантириб, уни ўз иллюзиялари ичида ўз шахсиятини яратишга мажбурлаш неолиберал сиёсатнинг негизидир. Бунда, халқ замонавий отанинг ўғлигина бўлиб қолмай, ўз ўзини қондирувчи махлуққа, Танатосга айланади.

Мирзоҳид

@bobil_kutubxonasi

Трампнинг сайланиши Ғарб сиёсатидаги ўнглашувнинг энг катта воқеаларидан бири бўлди. Ўнг сиёсий қанот бевосита капиталист режимни қўллаб қувватлаган ҳолда Давлатнинг кучини ошириб бораверади. Трамп сиёсатида ҳақли тарафлар бор, албатта. Америкадаги woke ва транс активизм ҳаракатлари чиндан Ғарбнинг маданий суиқасди эди. Трамп эса Америкада фақат иккита жинсият бор, деб очиқча айтди. Ноқонуний муҳожирлар борасида ҳам керакли масалаларни кўтарди. Аммо, муҳожирлик Американинг илдизидаги ҳолат. Элон Маскнинг ўзи ҳам Жанубий Африкада туғилиб кейинчалик Американ фуқаролигига ўтган, Трамнинг хотини асли словакиялик. Муҳожирлар яратган бир жамиятни улардан тозалаш ички геноциднинг ўзи эмасми?
Бу ҳолатга марксистик тарафлама қарасак, сармоянинг давлат қўлидан монополиялашганини кўрамиз. Ташқаридан, эркин бозор иқтисодиёти бордек, аммо Маск каби миллиардерларгина том маънода ишлай олишади. Бу эса ўз ўрнида эркинлик иллюзияси яратади. Иллюзиялар эса демократик тузумни ич ичидан емиради.
Трампни сайлаганларнинг асосий қисми кўча тилида Average Joe дейиладиган таълимдан йироқ халқ бўлгани ҳам бежизга эмас. Бугун, қараганимизда асосан қайсидир жиноят интернетда шов шув бўлсагина жазо олади. Сиёсатчилар интернетда ўзларини халққа яқиндек кўрсатишадию истаган ишларини қилаверишади. Бу боя айтганимдек, демократияни емирибгина қолмай, демократик тушунчанинг нақд юрагига урилган ханжардек гап. Чунки, бу фақат эркинлик эмас, демократиянинг иллюзиясини ҳам яратади.
Эски даврларнинг отаси, дейди Жижек, авторитар эди. У боласига бувингни кўриб кел, чунки бунга мажбурсан, дерди. Боласининг бувисини кўргиси келяптими ё йўқ, иши бўлмасди. Натижада, бола бу мажбурлаш ва босим остида бир куни портлаб, ўз эркини қўлга киритоларди. Аммо, бугунги, замонавий ота шундай дейди: Бувингни кўришинг мумкин, истасанг албатта. Истамасанг, борма. Бироқ, унутма, бувинг сени жуда яхши кўради.
Бунда бола энди "юқори" дан келган буйруқ эмас, ўз виждони орқали ҳаракатланади. Виждони қийналади ва бувисини кўргани боради. Ўзим истаганим учун бордим, бу менинг эрким, деб ўйлайди. Ҳолбуки, унинг бу ҳаракати отаси томонидан яратилган манипулятив босим натижаси, холос.
Демократик иллюзия ҳам шундай ишлайди. Бу иллюзияда Бодриларднинг "либидинал иқтисод" консептини ҳам кўриш мумкин. Сиёсатчилар айнан халқнинг қитиқ патини қўзғатадиган масалалар, дейлик, дин, миллатчилик, жинсий фарқлар кабиларни кўтаришади. Душман яратилади, муайян зайиф гуруҳлар бегоналаштирилади, нафрат қўзғатилади. Диний тарафлама, Трамп "Инжилда гуноҳ", деб федерал қонунда абортни тақиқлади. Америкадек либерал мамлакатда абортдек оддий тиббий ҳуқуқни тақиқлашғалатидек туюлади, аммо бу бор гап. Ва, ҳамма буни оддий қабул қилади. Ҳитлер Германиясида ҳам яхудийларни кўчадан тўплаш шундай оддий қабул қилинганди. Натижада, ишнинг оддийлиги ё Ҳанна Арендт таъбири билан айтилса, "ёвузликнинг сийқалиги" фашизмни туғдиради.
Американи қайтадан буюклаштириш деганда Трамп нимани назарда тутади? Бу оддий шиорми ё остматнида қандайдир сиёсий дискурс ётибдими? Дискурс ётган бўлса, бу чинакамига фашизмдир. Чунки, Deutschland Uber Alles деганда Ҳитлер ҳам худди шундай қизғин олқишлар билан кутиб олинганди.
Иқтисодий фаровонлик ваъдаси утопиянинг ўзидир. Ваҳоланки, капитализмдаги утопия олтмишинчи йиллардаёқ ўлганди. Демак, Трампнинг утопиясида капитализмдан бошқа тузумлар ҳам бор. Миллатчилик, мен учун эскиргандек. Чунки, Европа ва Осиёда кундан кунга улус давлатлар (nation-state) кундан кунга емирилиб бораётган пайт Америкада миллат барпоси кечикишдан бошқа нарса эмас. Чунки, бутун бошли миллий тушунчани яратиш бутун бошли эстетик маданият ва қомусий мафкурани янгилаш дегани. Бу нуқтада Трамп пуритан қарашларни қайтармоқчидек. (қаранг, Scarlet Letter by Nathaniel Howthorne).

Dinni noto’g’ri talqin qilish qo’poruvchilikka sabab bo’lgan payt terror deb ataladi.
Bugun psixologiya kabi o’ta ilmiy sohani o’yinchoq qilib, odamlarga sohta umid berayotganlarni ham bilim terroristlari deyishimiz mumkinmi?

Anqarada ikki xil avtobus bor. Birinchisi, davlatga tegishli, ikkinchisi esa xususiy xalq avtobuslari.
Shu xususiylar endi maxsus karta bilan to’lov qilish imkonini bekor qilibdi. Bu kartadan talabalar, o’qituvchilar, askar va tibbiy xodimlar foydalanardi. Va, yana oltmish besh yoshdan kattalar. Proezdnoy desa ham bo’ladi. Hatto biz oylik pul to’laganda qariyalar to’liq bepul yuradi.

Nega bekor qilindi? Chunki, uyda o’tirib zerikkan amaki va xolalar bu avtobuslarni shaxsiy mashinalariga aylantirib olishgandi. Non olishga ham shu avtobusdan foydalanishar, shaharning huv narigi burchagigacha sayr qilishardi. Yana ishdan charchab chiqqan o’qituvchi va doktorlar ham ularga joy beradi… Qisqasi, suiste’mol. Xususiy avtobuslar ham mana senga deb, hamma imkonni yo’q qildi.
TTZ da yashab, non olgani Chilonzorga boradigan amakini o’ylang. Yoshmiz, lekin biz ham ishlaymiz, biz ham charchaymiz. Hech yo’q ishdan chiqayotgan payt, kechki oltilarda uyinglarda o’tiringlar? Shundog’am tirband. Yaxshi bo’ldi aslida. Uyda bosib o’tirish ham katta ma’rifat.

Suiste’mol va ikkiyuzlamachilikning yoshi bo’lmaydi…


@bobil_kutubxonasi