Тил ва Иммиграция
Иммиграция ва ёки бошқа мамлакатга кўчиб кетиш – одатда ҳавас ҳиссини уйғотади.
«Мазза а», «Мазза қилиб яшайсиз а, табиати зўр, пули яхши» ва ҳк.каби сўзларни мусофирларга яхши таниш. Менинг ўзим ҳам мусофир бўлмагунча шундай ҳаваскорлардан бири эдим. Сўнгра эса: мусофирлик ҳаёти билан яқиндан танишдим.
Маззами?
Албатта, ҳаммасини нольдан ўрганиш доим «мазза» бўлган. Адаптация эса – доим ҳам осон кечмайдиган жараёнлардан.
Жамият ҳаёти – ҳар рўзғорнинг ўз қоидалари бўлганидек, ҳар мамлакатнинг бир-биридан фарқ қиладиган жамият ҳаёти ва ёзилган ва ёзилмаган қонунлари бор. Уларни ўрганиш бир жабҳа бўлса, унга кўникиш иккинчи жабҳа.
Ҳужжатлар – бу айро ва мушкул мавзу. Виза олиш/узатиш/ўзгартириш. Бу жараёнда ҳужжатларни тайёрлаш/таржима қилиш/тасдиқлатиш – мусофирнинг асаблари эгови ва кўз ёшлари сабабчиси.
Аммо бугун айтмоқчи бўлганим бошқа нарса: охирги пайтларда яна бир жиҳат эътиборимни тортди. Биласиз аввал 7 йил Туркияда яшаганман ва 4 йилки Германиядаман. Бу икки мамлакатдаги адаптация/кўникиш вақтини қиёсласам: Туркияга тезроқ кўниккан ва турк тилида тилим тезроқ «чиққан» экан. Германияда эса нисбатан тортиниб, хавотир билан муносабат қураётганимни сездим. Бунинг сабабларини излай бошладим.
Илк бор Туркияга борган чоғимда, тузук-қуруқ туркча гаплашмас, унинг устига уларнинг тез-тез гапиришларини қулоғим ҳеч илғамас эди. Аммо узуқ-юлуқ қилиб туркчада бирор жумла тузсам ҳам: оо, неқадар гўзел, чок офарин, каби хушсўзлар билан қаршилашганимда ўзимдан ҳам гапираётган тилимдан ҳам шунақа хурсанд бўлиб кетардимки, яна бир нарсалар гапиргим, ўргангим келарди. Туркларда турк тилини ўрганишга ҳаракат қилаётганларга нисбатан эҳтиром борлигини ҳам айтиш керак.
Германия эса ўз номи билан Германия. Бу ердаги аҳоли нисбатан масофали ва жиддий. Амаллаб бир жумла тузиб, юрак ютиб гапираману, унинг орқасидан жиддийлик билан ўша жумла қаршимдаги киши томонидан тўғирланиб такрорланади. Мендек перфекционист учун бу – гапирмай қўявер, эплолмаяпсан, Мадина! – дегани. Кейинги гал бу ички оғриқ/уятни ҳис қилмаслик учун ҳам гапирмай қўявераётганим ва ёки гапиришдан максимал тарзда қочаётганимни ҳис қилдим.
Охирги пайтларда Ўзбекистонда ўзбек ва рус тиллари борасида кўп тортишувларни кўриш мумкин. Ўзбек тилини яхши кўраман ва уни дунёдаги энг чиройли тиллардан бири дея оламан. Фақат ўзбек тилининг оммалашиши ваёки бошқаларда меҳр уйғотишига бу тарзда эриша олмаймиз.
Мисолимдаги давлатлар Давлат миқиёсида ўз Давлат тилида гапирилиши ва ўргатилишини йўлга қўйган. Ва ҳужжатлар асосан Давлат тилида баён қилинади. (Аҳолисининг кўпчилигини ташкил қилган қисм тили ҳам илова қилиниши мумкин, аммо барча ҳужжатларда эмас.) Бунга биз эммигрантлар ҳам ҳаракат қиламиз.
Аммо юқорида келтирган икки ҳолат оддий халқ орасида тил борасида қандай ижобий ваё салбий натижалар кўрсатиши мисоли. Тилимиз учун нимадир қилмоқчи бўлсак, у агрессиядан бошланмаслиги ваёки агрессияга айланиб кетмаслиги керак.
Иммиграция ва ёки бошқа мамлакатга кўчиб кетиш – одатда ҳавас ҳиссини уйғотади.
«Мазза а», «Мазза қилиб яшайсиз а, табиати зўр, пули яхши» ва ҳк.каби сўзларни мусофирларга яхши таниш. Менинг ўзим ҳам мусофир бўлмагунча шундай ҳаваскорлардан бири эдим. Сўнгра эса: мусофирлик ҳаёти билан яқиндан танишдим.
Маззами?
Албатта, ҳаммасини нольдан ўрганиш доим «мазза» бўлган. Адаптация эса – доим ҳам осон кечмайдиган жараёнлардан.
Жамият ҳаёти – ҳар рўзғорнинг ўз қоидалари бўлганидек, ҳар мамлакатнинг бир-биридан фарқ қиладиган жамият ҳаёти ва ёзилган ва ёзилмаган қонунлари бор. Уларни ўрганиш бир жабҳа бўлса, унга кўникиш иккинчи жабҳа.
Ҳужжатлар – бу айро ва мушкул мавзу. Виза олиш/узатиш/ўзгартириш. Бу жараёнда ҳужжатларни тайёрлаш/таржима қилиш/тасдиқлатиш – мусофирнинг асаблари эгови ва кўз ёшлари сабабчиси.
Аммо бугун айтмоқчи бўлганим бошқа нарса: охирги пайтларда яна бир жиҳат эътиборимни тортди. Биласиз аввал 7 йил Туркияда яшаганман ва 4 йилки Германиядаман. Бу икки мамлакатдаги адаптация/кўникиш вақтини қиёсласам: Туркияга тезроқ кўниккан ва турк тилида тилим тезроқ «чиққан» экан. Германияда эса нисбатан тортиниб, хавотир билан муносабат қураётганимни сездим. Бунинг сабабларини излай бошладим.
Илк бор Туркияга борган чоғимда, тузук-қуруқ туркча гаплашмас, унинг устига уларнинг тез-тез гапиришларини қулоғим ҳеч илғамас эди. Аммо узуқ-юлуқ қилиб туркчада бирор жумла тузсам ҳам: оо, неқадар гўзел, чок офарин, каби хушсўзлар билан қаршилашганимда ўзимдан ҳам гапираётган тилимдан ҳам шунақа хурсанд бўлиб кетардимки, яна бир нарсалар гапиргим, ўргангим келарди. Туркларда турк тилини ўрганишга ҳаракат қилаётганларга нисбатан эҳтиром борлигини ҳам айтиш керак.
Германия эса ўз номи билан Германия. Бу ердаги аҳоли нисбатан масофали ва жиддий. Амаллаб бир жумла тузиб, юрак ютиб гапираману, унинг орқасидан жиддийлик билан ўша жумла қаршимдаги киши томонидан тўғирланиб такрорланади. Мендек перфекционист учун бу – гапирмай қўявер, эплолмаяпсан, Мадина! – дегани. Кейинги гал бу ички оғриқ/уятни ҳис қилмаслик учун ҳам гапирмай қўявераётганим ва ёки гапиришдан максимал тарзда қочаётганимни ҳис қилдим.
Охирги пайтларда Ўзбекистонда ўзбек ва рус тиллари борасида кўп тортишувларни кўриш мумкин. Ўзбек тилини яхши кўраман ва уни дунёдаги энг чиройли тиллардан бири дея оламан. Фақат ўзбек тилининг оммалашиши ваёки бошқаларда меҳр уйғотишига бу тарзда эриша олмаймиз.
Мисолимдаги давлатлар Давлат миқиёсида ўз Давлат тилида гапирилиши ва ўргатилишини йўлга қўйган. Ва ҳужжатлар асосан Давлат тилида баён қилинади. (Аҳолисининг кўпчилигини ташкил қилган қисм тили ҳам илова қилиниши мумкин, аммо барча ҳужжатларда эмас.) Бунга биз эммигрантлар ҳам ҳаракат қиламиз.
Аммо юқорида келтирган икки ҳолат оддий халқ орасида тил борасида қандай ижобий ваё салбий натижалар кўрсатиши мисоли. Тилимиз учун нимадир қилмоқчи бўлсак, у агрессиядан бошланмаслиги ваёки агрессияга айланиб кетмаслиги керак.