Qorako‘z majnun hikoyasi
As'hobi kahf"ning itidir" (Al-jome al-Kabir)”34.
Yuqoridagi epigraf bilan boshlanuvchi "Qorako‘z Majnun" hikoyasi iymon,
iymondan kechish hamda vafodor it haqidagi badiiy jihatdan boy bo‘lgan asarlardan
biri hisoblanadi. Hikoya oddiy uslubda, sodda , tushunarli, hech qanday murakkab
boʻyoqlarsiz yoritilgan. Lekin bir muncha oʻyga toldiradigan, kitobxonni oʻylashga, fikr
yuritishga, xulosalar chiqarishga undovchi asar hisoblanadi.
Hikoya boshlanishiga eʼtibor beradigan boʻlsak, asar boshidan Saodat ayaning
iymoni, eʼtiqodini, har bir onada boʻladigan hissiyotlarini sezishimiz mumkin
U namozini oʻqib boʻlgach , erini, 32 yil oldin armiyadan qaytib kelmagan farzandi
Boʻrixonni hamda turmushi yaxshi boʻlmagan qizi Qumrini duolar qilib, Allohdan
duolarini ijobat qilishini soʻraydi. Shundan keyin uning Qorakoʻzga boʻlgan
munosabati, uni Majnun deya atashiga sabablarni bilib olishimiz mumkin. Asarda yana
shunday bir fikr borki buni rad etib boʻlmaydi: "Onalar shunaqa – baxti chopmagan
bolasi bilan birga boʻladi"35. Albatta, ona hech qachon farzandini yomon kunlarida
yolgʻiz qoldirmaydi. Har doim bolasi haqida oʻylaydi, ayniqsa, baxti chopmagan bolasi
haqida. Hikoyada Saodat aya timsolida haqiqiy, metin irodali oʻzbek ayolini, oʻzbek
onasini koʻrishimiz mumkin.
Oʻzbek onasi qanday boʻladi? Oʻzbek onasi har qanday holatda farzandini oʻylaydi.
Nafaqat oʻzbek onasi, balki dunyodagi jamiki onalar shunday yaratilgan. Faqat oʻzbek
onasi farzandini oʻz xalqiga munosib, oʻz dinida sodiq qilib tarbiyalaydi. Oʻzbek onasi
uchun iymon-eʼtiqod, oʻz ona tili va vatani muhim. Agarda bolasi oʻz eʼtiqodidan
kechib, oʻz tili-yu vatanini unutsa, bunday farzandni oʻlgan sanab, shu kundan aza
tutadi. Hikoyada Boʻrixon oʻzga dindagi qizga uylanib, ham eʼtiqodidan ham oilasidan
kechadi. Hattoki oʻz tilini, vatanini hamda oilasini unutadi. Boʻrixon tirik qolgan
boʻlsa-da, aslida oʻlib boʻlgan edi. Mening fikrimcha, Saodat aya Boʻrixonning oʻzga
dinga oʻtishi-yu bola-chaqali boʻlishini eshitmasdan, balki baxtsiz hodisa tufayli
oʻlganini eshitganda bunday tushkunlikka tushmasdi. Saodat ayaga oʻz farzandidan
koʻra Qorakoʻz koʻp qaygʻurdi. Saodat ayani bir zum ham yolgʻiz qoldirmadi. Har doim
birga boʻldi. Har qanday holatda yupanch boʻldi. Hattoki kasalxonada yotganida oʻz
farzandlari onda-sonda esga olishgan boʻlishsa-da, Qorakoʻz bir oy kasalxonada uni
kutib yotdi. Hattoki jonzot boʻlsa ham Qorakoʻz Majnunning sadoqati inson bolasi
sadoqatidan ustun boʻladi. Farzandning onaga bir kuchukchalik mehr berolmasligi
ayanchli hodisa. Yozuvchi it obrazi orqali ona va o‘g‘il munosabatlarini, mehr-oqibat
tuyg‘usining 70-yillar tuzumi tufayli yo‘qolib borganini, oxir oqibat, Bo‘rixon singari
minglab o‘zbek yigitlari ana shu tuzum qurboniga aylanganligini badiiy voqelik asosida
ifodalagan.
Ma’lumki, xalqimiz uchun islom dini, ona vatan tuygʻusi, ona tilimiz milliy
qadriyat hisoblanadi. Xalqimizda agar biror bir farzand oʻz dinidan kechsa, oʻz tilini
unutsa unga oʻzligini yoʻqotgan deb qarashadi. Bu esa ma’naviy jihatdan manqurtga
aylanadi. Lekin u yashayveradi. Aslida insonning o‘zligini yoʻqotishi haqiqiy fojiadir.
Xulosa sifatida aytish mumkinki, adib "Qorakoʻz Majnun" hikoyasi orqali 70-yillar
tuzumi oqibatlarining xalqimiz taqdiriga ta’siri, ana shu davrdagi siyosiy-ijtimoiy
muammolar, Bo‘rixon singari minglab o‘zbek yigitlarining davr qurboniga aylanganligi
o‘ziga xos tarzda tasvirlangan.
@badiiyasartest