Anatomiya Yakuniy ADTI

600 ta talabani imtihondan mufaqqiyatli o'tishgani bilan tabriklaymiz😁😉

3-semestr javoblari

1savol
2savol
3savol
4savol
5savol
6savol
7savol
8savol
9savol
10savol
11savol
12savol
13savol
14savol
15savol
16savol
17savol
18savol
19savol
20savol
21savol
22savol
23savol
24savol
25savol
26savol
27savol
28savol
29savol
30savol
31savol
32savol
33savol
34savol
35savol
36savol

Hidlov, ko‘rish, eshitish analizatorlarining po‘stloq (yoki kortikal) va postloq osti markazlari (yoki subkortikal markazlar) miya tizimida joylashgan, va ularning har biri maxsus vazifalarni bajaradi. Quyida har bir analizatorning po‘stloq va postloq osti markazlarining joylashuvi haqida batafsil ma'lumot:

### 1. Hidlov analizatori
- Po‘stloq markazlari:
- Olfaktor korteksi (hidlov po‘stloq markazi): Bu kortikal hudud miya yarim sharlari temporal lobida joylashgan bo‘lib, hidni sezish va tanib olishga mas'uldir. Bu hududning asosiy joyi - temporal lob**ning yuqori qismidagi **olfaktor korteks**dir. U hidlarni aniqlash, tahlil qilish va ular bilan bog‘liq esdaliklarni saqlashda ishtirok etadi.

- **Postloq osti markazlari:
- Olfaktor bulb: Bu burun mukozasidagi hidlov hujayralaridan kelgan signallarni qabul qilib, boshlang‘ich tahlil qilishni amalga oshiradi. Olfaktor bulb miyaning oldingi qismida, ya'ni frontal lobning pastki qismlarida joylashgan.

### 2. Ko‘rish analizatori
- Po‘stloq markazlari:
- Vizuallar korteksi: Ko‘rish bilan bog‘liq po‘stloq markazi miyaning oksipital lobida joylashgan. Bu yerda ko‘rish signalari tahlil qilinadi. Ko‘rish analizatorining asosiy po‘stloq markazi - V1 yoki priamar vizual korteks. Bu hududda vizual tasvirlar asosiy shaklda qabul qilinadi va ilgari o‘rganilgan shakllar bilan taqqoslanadi.

- Postloq osti markazlari:
- Lateral genikulyar tanasi (LGN): Ko‘rish signalini oldindan qayta ishlaydigan talamus**dagi postloq osti markazi. Bu markazlar **talamusda joylashgan va optik nervlar orqali kelgan signallarni ko‘rish korteksiga uzatishdan oldin tahlil qiladi. Bu yerda ko‘rish signalining birinchi darajali qayta ishlanishi amalga oshiriladi.

### 3. Eshitish analizatori
- Po‘stloq markazlari:
- Auditor korteksi: Eshitish po‘stloq markazi temporal lobda joylashgan. Auditor korteksning birinchi bo‘limi A1 (asosiy eshitish korteksi) bo‘lib, bu yerda ovoz to‘lqinlari tahlil qilinadi. Ovozlarning frekansiyasi, intensivligi, va boshqa xususiyatlari bu hududda qayta ishlanadi.

- Postloq osti markazlari:
- Koklea va kortikal markazlar: Eshitish analizatorining postloq osti markazlari kokleaning ichida joylashgan va so‘nggi eshitish nervi orqali miyada joylashgan markazlarga signal yuboradi. Koklea va uning ichidagi nerv tolalari ovoz to‘lqinlarini elektr signallariga aylantiradi. Bu signallar keyinchalik talamus**ga yuboriladi va auditor korteksga uzatiladi.

### Xulosa
Hidlov, ko‘rish, eshitish analizatorlarining **po‘stloq va postloq osti markazlari quyidagi tarzda joylashgan:

- Hidlov analizatori:
- Po‘stloq markaz: temporal lob (olfaktor korteksi)
- Postloq osti markaz: olfaktor bulb (frontal lob)

- Ko‘rish analizatori:
- Po‘stloq markaz: oksipital lob (vizual korteks)
- Postloq osti markaz: talamus (lateral genikulyar tanasi)

- Eshitish analizatori:
- Po‘stloq markaz: temporal lob (auditor korteks)
- Postloq osti markaz: koklea va talamus

Har bir analizatorning po‘stloq va postloq osti markazlari, ular orqali kelgan ma'lumotlarni tahlil qilish va javob berishda muhim rol o‘ynaydi.

#36savol

Eshituv a'zosi, ya'ni eshitish tizimi, odam tanasidagi ovozlarni qabul qilish va ularga javob berish bilan bog'liq bo'lgan murakkab tizimdir. Eshitish tizimi ikki asosiy bo'limdan iborat: tashqi quloq, o'rta quloq va ichki quloq. Har bir bo'limning o'ziga xos anatomiyasi bor.

1. Tashqi quloq:
- Quloq poyasi (auricula yoki pinna): Bu quloqning tashqi, ko'rinadigan qismi bo'lib, ovozni to'plash va ichki quloqqa yo'naltirishda yordam beradi.
- Quloq yo'li (auditory canal): Tashqi quloqdan ichki quloqqa ovoz to'lqinlarini o'tkazadi. Bu yo'l 2.5 sm uzunlikda bo'lib, quloqning ichki tomonida kichik qattiq so'qmoqni tashkil etadi.
- Quloq timbri (tympanic membrane): Tashqi quloqning ichki qismida joylashgan, og'irlikni o'z ichiga olgan va havoning to'lqinlarini qabul qiladigan nozik tuzilma. Ovoz to'lqinlari bu membranani silkitadi va shu orqali tovushni ichki quloqqa o'tkazadi.

2. O'rta quloq:
- O'rta quloq bo'shlig'i: Tashqi va ichki quloq o'rtasidagi maydon bo'lib, uning ichida uchta kichik suyak mavjud.
- Suyaklar: O'rta quloqda uchta suyak mavjud:
- Malleus (cho'tka suyak): Tashqi quloq membranasidan kelgan harakatni qabul qiladi.
- Incus (cho'ntak suyak): Malleusdan kelgan tebranishni qabul qilib, stapesga uzatadi.
- Stapes (to'rtinchi suyak): Bu suyak ichki quloqning eshitish tizimiga tebranishni uzatadi.
- Eustachiya trubkasi (Eustachian tube): O'rta quloqning bosimini tashqi atmosferaning bosimi bilan tenglashtirish uchun kerak bo'lgan tuzilma.

3. Ichki quloq:
- Labirint: Ichki quloqda joylashgan, murakkab struktura bo'lib, eshitish va balansni saqlashga javob beradi. Labirintning ikki asosiy qismi bor:
- Vestibulyar apparat: Balansni boshqarish uchun javob beradi. U ichki quloqning yarim doira kanallari orqali boshqariladi.
- Koklea (eshtirish labirinti): Bu spiral shaklidagi tuzilma, unda ovoz to'lqinlari mexanik tebranishlarga aylantiriladi.
- Kokleaning ichida: Ichki quloqda, yirik va nozik tolalar mavjud bo'lib, ular tebranishlarni elektr signallariga aylantiradi. Bu signallar miya tomonidan eshitish signaliga aylantiriladi.

Eshitish tizimi juda murakkab bo'lib, har bir bo'limning o'ziga xos roli bor. Tizimning har qanday qismi buzilsa, eshitish qobiliyati pasayishi yoki yo'qolishi mumkin.

#34savol #35savol

Bosh miya nervlari 12 juft bo‘lib, ularning har biri o‘ziga xos funksiyalarga ega. Nervlar funksiyasi va tarkibiga qarab sensor, motor va aralash (sensor-motor) nervlarga bo‘linadi. Quyida ular tasnifi keltirilgan:


---

1. Sensor nervlar

Faqat hissiy (sensor) impulslarni olib keluvchi nervlar:

1. I juft – Olfaktor nerv (Nervus olfactorius):

Funksiya: Hid bilish.

Turi: Sensor.



2. II juft – Optik nerv (Nervus opticus):

Funksiya: Ko‘rish.

Turi: Sensor.



3. VIII juft – Vestibulokoxlear nerv (Nervus vestibulocochlearis):

Funksiya: Eshitish va muvozanatni saqlash.

Turi: Sensor.





---

2. Motor nervlar

Faqat harakatlantiruvchi impulslarni uzatadigan nervlar: 4. III juft – Okulomotor nerv (Nervus oculomotorius):

Funksiya: Ko‘z mushaklarini harakatlantirish.

Turi: Motor.


5. IV juft – Blok nerv (Nervus trochlearis):

Funksiya: Ko‘zning yuqori qiyshiq mushagini harakatlantirish.

Turi: Motor.



6. VI juft – Abdusens nerv (Nervus abducens):

Funksiya: Ko‘zning tashqi mushaklarini harakatlantirish.

Turi: Motor.



7. XI juft – Aksesuar nerv (Nervus accessorius):

Funksiya: Trapeziya va sternokleidomastoid mushaklarini harakatlantirish.

Turi: Motor.



8. XII juft – Gipoglossal nerv (Nervus hypoglossus):

Funksiya: Til mushaklarini harakatlantirish.

Turi: Motor.





---

3. Aralash nervlar

Ikkala funksiyani ham (sensor va motor) bajaruvchi nervlar: 9. V juft – Trigeminal nerv (Nervus trigeminus):

Sensor: Yuz terisi va tishlardan sezgi impulslarini olib boradi.

Motor: Chaynash mushaklarini harakatlantiradi.


10. VII juft – Yuz nervi (Nervus facialis):



Sensor: Ta'm bilish (tilning old 2/3 qismi).

Motor: Yuz mushaklarini harakatlantirish.


11. IX juft – Glossofaringeal nerv (Nervus glossopharyngeus):



Sensor: Tilning orqa qismi va tomoqdan sezgi olib boradi.

Motor: Yutish jarayonida yordam beradi.


12. X juft – Vag nervi (Nervus vagus):



Sensor: Ichki organlardan sezgi olib boradi.

Motor: Ichki organlar faoliyatini boshqaradi.



---

Tasnif bo‘yicha umumlashtirish:

Sensor nervlar: I, II, VIII.

Motor nervlar: III, IV, VI, XI, XII.

Aralash nervlar: V, VII, IX, X.


#29savol

Bel chigali ---- plexus lumbalis

Th12 - L 4 orqa miya nervi oldingi shoxlarining qo`shilishidan hosil bo`ladi.

Tarmoqlari 2 guruhga bo`linadi.
1) Kalta tarmoqlari
2) Uzun tarmoqlari


Kalta tarmoqlari:
1) ramus muscularis --- musculus iliacus, musculus psoas major, musculus psoas minor, musculus quadratus lumborum larni innervatsiya qiladi.

Uzun tarmoqlari:
1) nervus iliohypogastricus --- tarmoqlari
2) nervus ilioinguinalis --- chov kanalining ichiga kirib, erkaklarda urug` tizimchasi, ayollarda bachadon yumaloq boylami ostidan o`tib, chov kanalidan chiqib tarmoqlar beradi
3) nervus genitofemoralis --- tanosil-son nervi --- chov kanaliga kirishdan oldin 2 ta tarmoq beradi
4) nervus cutaneus femoris lateralis --- sonning tashqi yuza terisini innervatsiya qiladi

5) nervus femoralis ---- lacuna musculorum orqali sonning oldingi tarafiga o`tib, 3 ta tarmoq beradi.
6) nervus obturatorius ---- arteria obturatorius, vena obturatorius bilan birgalikda, kichik chanoq bo`shlig`idagi canalis obturatorius orqali sonning medial tarafiga o`tib, tarmoqlar beradi.

#28savol

Yelka chigali ---- plexus brachialis

C 5 - C 8 hamda Th 1 orqa miya nervining oldingi shoxlarining qo`shilishidan hosil bo`ladi.

Tarmoqlari 2 guruh
1) O`mrov usti tarmoqlari --- kalta tarmoqlari
2) O`mrov osti tarmoqlari --- uzun tarmoqlari



Kalta tarmoqlari --- 7 ta
1) nervus dorsalis scapulae --- C 5 dan chiqadi. Musculus levator scapulae, musculus rhomboidea major, musculus rhomboidea minor ni innervatsiya qiladi

2) nervus thoracicus longus --- C 5 - C 6 dan chiqadi. Musculus serratus anterior ni innervatsiya qiladi

3) nervus subclavius --- C 5 dan chiqadi. Musculus subclavius ni innervatsiya qiladi.

4) nervus subscapularis --- C 5 - C 7 dan chiqadi. Musculus subscapularis, musculus teres major ni innervatsiya qiladi.
5) nervus suprascapularis --- C 5 - C 6 dan chiqadi. Musculus supraspinatus, musculus infraspinatus ni innervatsiya qiladi.

6) nervus thoracodorsalis --- C 5 - C 7 dan chiqadi. Musculus latissimus dorsi ni innervatsiya qiladi.

7) nervus pectoralis lateralis et medialis --- eng uzuni bo`lib, C 5 - Th 1 dan chiqadi. Laterali musculus pectoralis major ni, mediali musculus pectoralis minor ni innervatsiya qiladi.

Uzun tarmoqlari 3 ta ustunga bo`linadi
1) faciculus lateralis
2) faciculus medialis
3) faciculus posterior

Faciculus lateralis dan 2 ta tarmoq beradi
1) nervus musculocutaneus --- 2 ta tarmoq beradi
a) ramus muscularis --- yelkaning oldingi guruh mushaklarini innervatsiya qiladi
b) nervus cutaneus antebrachii lateralis --- bilakning oldingi va yon terisini innervatsiya qiladi
2) radix medialis --- medial poyadan chiquvchi radix lateralis bilan qo`shilib, nervus medianus ni hosil qiladi

#27savol Yelka chigali

Orqa miya nervining oldingi shoxini C 1 - C 4 larning qo`shilishidan hosil bo`ladi.

Bo`yin chigali yon tomondan musculus sternocleidomastoideus, orqa tomondan musculus scalenus media, oldingi tomondan musculus scalenus anterior orasidan chiqadi.
Tarmoqlari 3 xil
1) Sezuvchi tarmoqlar
2) Harakat tarmoqlari
3) Aralash tarmoqlar


Sezuvchi tarmoqlar:
1) nervus auricularis magnus --- C 3 dan chiqadi. Quloq suprasi va tashqi eshituv yo`li terisini innervatsiya qiladi.

2) nervus occipitalis minor --- C 2 - C 3 dan chiqadi. Ensaning yon terisini innervatsiya qiladi

3) nervus transversus colli --- C 2 - C 3 dan chiqadi. Musculus platysma ni qoplab turgan terisini innervatsiya qiladi

4) nervus supraclavicularis --- C 3 - C 4 dan chiqadi. Bu musculus deltoideus, musculus pectoralis major, musculus pectoralis minor ni qoplab turgan terisini innervatsiya qiladi

Harakat tolalari:
1) ramus muscularis --- bo`yinning chuqur qavat mushaklarini innervatsiya qiladi.
2) ramus trapezius --- musculus trapezius ni nervus accessorius bilan birga innervatsiya qiladi

3) ramus sternocleidomastoideus --- musculus sternocleidomastoideus ni nervus accessorius bilan birga innervatsiya qiladi

4) nervus cervicalis ascendens --- yuqoriga ko`tarilib, 12-juft bosh miya nervidan chiqadigan ramus descendens bilan til osti suyagi tanasining yon tomonida birlashib, bo`yin sirtmog`i --- ansa cervicalis ni hosil qiladi. Bu til osti suyagining ostki mushaklarini innervatsiya qiladi
Aralash tola:
1) nervus phrenicus --- C 3 - C 4 yoki C 4 - C 5 orqa miya nervining oldingi shoxlarini qo`shilishidan hosil bo`ladi. Nervus phrenicus apertura thoracica superior ga yaqinlashganda o`ngi o`mrov osti arteriyasi va venasi orasi orqali o`tib, ko`krak bo`shig`ining ichiga kiradi. Chapi umumiy uyqu arteriyasi bilan o`mrov osti arteriyasi orasidan o`tib, ko`krak bo`shlig`ining ichiga kiradi. Uning sezuvchi tolalari --- pleura, pericard, peritonium ni innervatsiya qiladi. Harakat tolalari diaphragma ni innervatsiya qiladi.

#26savol Bo'yin chigali

Rombsimon chuqurcha ---- fossa rhomboidea

2 ta qismi bor
1) Yuqorigi qism
2) Pastki qism

Bularni bir-biridan stria medullaris ajratadi. Stria medullaris 8-juft bosh miya nervining nerv tolalari hisoblanadi.
Sulcus medianus 2 ta qismga bo`ladi.
1) O`ng qism
2) Chap qism

Sulcus medianus ning ikki yon tomonida eminentia medialis bo`lib, bu bosh miya kulrang moddalarining to`planishi hisobiga hosil bo`ladi.
Eminentia medialis ning yuqorisida yuz do`mbog`i --- colliculus facialis bo`lib, bu 6-7-juft bosh miya nervining harakat o`zaklarini to`planishi hisobiga hosil bo`ladi.
Rombsimon chuqurchaning yon tomonida area vestibularis bo`lib, 8-juft bosh miya nervining sezuvchi yadrolari joylashadi.

Rombsimon chuqurchaning pastki uchligida 2 juft uchburchak bo`ladi.
1) Ichki tarafdagisi --- trigonum nucleus nervus hypoglossus --- 12-juft bosh miya nervining harakat yadrosi joylashadi.
2) Tashqi tarafdagisi --- trigonum nucleus dorsalis nervi vagi --- 10-juft bosh miya nervining vegetativ o`zagi joylashadi.

#25savol

Odamda 31 juft orqa miya nervlari tafovut qilinadi. Orqa miyaning kulrang moddasini oldingi shoxidan harakat, orqa shoxidan sezuvchi tolalar ( radix motoria et sensoria ) chiqib umurtqalar tanasidagi incisura vertebralis superior et inferior larning birlashishidan hosil bo`lgan foramen intervertebralis lar ro`parasida qo`shilib --- ganglion spinalis ni hosil qiladi.

Ganglion spinalis lardan nervus spinalis lar chiqadi. Nervus spinalis dan 4 ta tarmoq chiqadi.
1) ramus anterior ---- tananing oldingi sohasini qo`l-oyoqlarning mushaklari va terisini innervatsiya qiladi
2) ramus posterior ---- tananing orqa sohasidagi chuqur mushaklar bilan terisini innervatsiya qiladi
3) ramus meningeus ---- chiqqan teshigiga qayta kirib, orqa miya pardalari bilan bosh miya pardalarini innervatsiya qiladi.
4) ramus communicans ---- endokrin bezlari va qon-tomirlar devorini innervatsiya qiladi

Orqa miya nervlari 2 ta katta guruhga bo`linadi
1) Oldingi shoxlari
2) Orqa shoxlari

Orqa miya nervlarining orqa shoxlari 5 ta qismga bo`linadi
1) ramus dorsalis nervus cervicalis
2) ramus dorsalis nervus thoracica
3) ramus dorsalis nervus lumbalis
4) ramus dorsalis nervus sacralis
5) ramus dorsalis nervus coccygeus

#24savol