Alisher Rustamov

Ёшлик қандай бўлса, улғайганда инсоннинг характери шундай давом этадими? 11 ёшимдан бозорга чиққанман. Кейинчалик катта устоз инсонга тасодифан шогирд бўлганман. Ўзбекистоннинг ҳар бир нуқтасига бориб келганмиз. Ўша даврдаги топишим ўртача $450 бўлган. Бу катта пул эди. Мисол учун, таниқли топ учталикдаги хонанда жамасидагилар $900 топарди. Тушуниш учун, $100 билан бир ойлик бозор қилса бўларди. Лекин, бу пул осон топилмасди, 16-18 соат ишлардик. Бошқаларга қараганда 1-2 соат кўпроқ ишласа ва фикрласа, инсон 2Х топишини шунда англаганман.

Иккита шогирдга икки кун марофон қилдиртирдим. 18 соатдан ишладик бир лойиҳани битириш учун. Биттасида асабийлик пайдо бўлди, иккинчисида “дыхание“ очилди. 19 яшар йигит экан. Мотивацияси шундаки, оилада ўзи боқувчи бўлмоқчи. Кўрганлар анча улғайганини эътироф этдилар. 5 ой ишладик. Ўз маркетинг фирмасини очиш орзуси бор. Ҳозир нетворк учун шогирдлик қиляпти.

Ёшликдаги ишга ёндашувим чет элда ҳам ҳудди шу темпда кетди: яна сафарлар, узоқ мамлакатлар, катта тадбирлар, казо-казолар билан бир дастурхон атрофида йиғилиш. Ватанга қайтганимда ҳам ҳудди шу. Менимча, вояга етган умрингиз қанақа бошланса, улғайганда шундай давом этаркан. Характер номли жониворни 17-20 ёшда мустаҳкамлаб олиш катта аҳамиятга эга экан.

P.S.
Мардонбек шогирд ҳам бир йиллик сафардан қайтди. Бир инфо-лойиҳа қилиш пайида.

@alisher_rustamov

Эринчоқлик энг катта камчилик кўп ёшларда. Бир йигитга инглиз ва рус тилини яхши ўрганиш керак эканини икки йил аввал айтгандим. Шундоқ ҳам пул топяпман-ку, деб жавоб қайтарганди. Ҳозир эса унинг соҳасида рақобатчилик кўп, чунки ҳамма буюртмачиларга комплекс ёндашув керак бўлиб қолди. Маълумот, афсуски, бизнинг тилда ҳаливери кам. Бозорда ютиш учун, ҳеч бўлмаса, ғарбда ёки қўшни мамлакатда нима трендлар бўлаётганидан ҳабардор бўлиш ортиқча эмас.

Эринмасдан қўшимча ҳунар, касб, тил ўрганишни бошланг. Замон ўта тез ўзгаряпти. Аввал 20-22 ёшимизгача ота-онанинг пулига яшаган бўлсак, ҳозир 17-19 яшар йигитлар ота-онасини таъминлаяпти. Портфолио йиғинг. 1,5 йил аввал портфолио учун мен билан ишламоқчи бўлган йигитга яқинда алоқага чиққандим. 800 кўкида сўраяпти. Кейслари бор. Ўша давр уч-тўрт катталарга ишлаб, ном қилган. Энди номи пул қилади. Эрнамакал бўлмаган.

Кеча консультацияга Малайзиядан одам келди. Тил билмаганимда иш ўҳшамас эди. Шогирдларга шуни яққол мисолда кўрсатдик. Эндиликда улар тил ўрганишда эринчоқлик қилишмаслигига аминман. Шунақанги мутахассис бўлингки, Ўзбекистонга одам сиз учун келсин. Эринмасдан меҳнат қилинг.

@alisher_rustamov

— Мен ана у йигитга пул (эҳсон) бераман. Сен шуни убу жойдан туриб видео тасвирга ол
— Зўр ўйлабсиз. Просмотр йиғамиз.

Баъзи шахсий брендчилар ҳаёттдан.

@alisher_rustamov

Пулнинг осони бўладими? Ҳа, бўлади. Лекин, минглаб одамларга бу имконият очиқчасига тарғиб этилишида шубҳам бор. Камида уч нафар ёшларнинг катта пулга “Ухлаганини” гувоҳи бўлдим. Крипто валюта олди-соттисига кириб қолган йигитлар эди. На инглиз тил, на рус тилни яхши биладилар. Демакки, бирон аналитика қилишга маълумот танқислигига дуч келадилар. Озгина “Ҳаводаги” пул топиб, ичида “азарт” уйғонади. Буни қимор ўйнайган лудоманларга ўхшатдим. Ишхонада арзимаган 4-5 млн сўмини криптога тикади, ҳа айнан тикади. Сармоя эмас, деб биламан. 100 минг долларга айланади, деб омадни кутади.

Машинасини, телефонини, бошқа мулкини сотиб шу ишга пул тикишини кўрдим. Қарз ҳам олади. Руҳий ҳолати ғирт картада ютказган инсонга ўҳшайди. Натижада ўша 4-5 млн сўм топаётган ишхонадан хайдашади. Бутун дунёга алами бўлади. Кимки гапирса, фақат ўзи ҳаммадан ақллидек кўринади. Аслида чапақай бўлишини тасаввур этолмайди.

Ота-оналар, бизнес раҳбарлар, фарзанд ва ходимлар шунақа вазиятга тушмаслиги учун насихат қилиб туринглар. Агар тушиб бўлган бўлса, руҳий ҳолатига тўғри баҳо беринг, эзманг, яхши гапиринг. Қайтаришга харакат қилинг. 30% йигитларни қайтаришга муваффақ бўлдим. Ҳуллас, картага ўхшаган нарса экан. Бир пайтлар баъзи биллиардчилар шунақа эди, лекин у ерда қуруқ омадга таянилмас эди. Омадга таяниш ўзи қанчалик қадриятимизга мос ёки мос эмаслигини бир ўқиб кўриш шарт.

@alisher_rustamov

Одамларга супер-дупер функциялар кўп ва минглаб қулайликлари мавжуд, бошқа брендларнинг қотили бўлган махсулот керак эмас.

Одамларга тушунарли ва оддий продукт ёки таклиф жозибалироқ кўринади. Нархини истаганингизча қўяверасиз.

Пули жуда кўп одам Мерседеснинг қайси моделини хайдашини гапирмайди: “Мерседес ҳайдайман” дейди. Бошқлар эса: “Мерседес E-class 3,2 мотор AMG миняпман” дейиши мумкин.

dunhill LONDON брендида чакана операциялар раҳбари бўлган давримда бизнинг ручкаларни нима учун сотиб олиши ҳақида мижоз билан суҳбатлашиб қолгандим:
— So, Mr. Smith, what makes you to buy our writing instruments?
— They just work.

@alisher_rustamov

Эмоция сизда уйғотадиган одам сизни бошқаради.

Жамоа бошқарувида кескин ҳиссиётларга сизни дуч қиладиган ходим бу сизни бошқаришга қодир инсон.

Сиз ҳам мижозда эмоция уйғотишга харакат қилинг. Шунда сизни уни бошқарасиз.

@alisher_rustamov

Nexel премиум жихозлар дўкон тармоғи раҳбари билан анчадан бери ишлаб келамиз. Ҳар бир соҳада илмий ёндашув муҳимлигини яхши биладилар, шунинг учун “Core customer” номли изланиш қилдик:
1) Рекламадан алоқага чиққан одамларни чамаси биламиз, чунки ўзимиз техник вазифа белгилаганмиз
2) Шу кишилардан қай бири биздан харид қилганини билдик
3) Уларнинг соҳасини ва қизиқишларини чуқурроқ ўргандик.

Энди нима бўлади? Портрет бор. Бу ишлар қилинади:
А) Ассортимент матрицаси (кенглик ва чуқурлик) айни ядро мижозларга (core customers-га) мослаштирилади
Б) Реклама шу инсонларга етказилади
В) Муносабат шакли ва даражаси устидан қайта ишланади.

Натижада нима кутилмоқда:
1) Маркетинг харажатлар оптимизацияси туфайли, маблағ самаралироқ сарфланади
2) Бренднинг ўрни мустаҳкамланади
3) Ноёб савдо таклифи шаклланади.

Қилиб кўринг ёки бизни чақиринг:) Пакетларимиз қиймати $4,800 дан бошланади.

P.S.
Харажатлар оптимизация, сервис ва мулоқот яхши бўлгандан сўнг шу пулни карра маротаба қоплаб олишингизда шубҳа бор бўлса, унда тадбиркорлик қилманг:)

@alisher_rustamov

“Энг кучлини устидан энг машҳур ғолиб бўлиши мумкин”. Шу гапни бир ғарбий спикердан эшитиб қолдим.

Дарҳақиқат, инсон таниган ва эшитган товарини харид қилиш эҳтимоли юқори. Бу гап фақатгина махсулотга эмас, балки экспертларга ҳам тегишли.

“Менинг товарим минг маротаба зўр”,
“Менинг тажрибам анча чуқур-ку” каби гаплар маркетинг сустлигидан пайдо бўлади. Ҳозир бир тиш даволовчи синглимизнинг суратлари кўчада хар бир билбордда кўрсатилмоқда. Стоматология соҳасида шу инсонни энг зўр, деб билишни бошлашади. Тўғри ёндашув қилинган. Бунга ҳам “дух” керак. Шунинг учун инсонларнинг онгида кичик жой эгаллашга “дух” топинг. Акс ҳолда ўз даражангиздаги минглаб товар ёки ҳизмат берувчилар билан рақобатлашиб юраверасиз. Энг зўр куйлайдиган хонандани эмас, энг таниқлисини тўйга кўп чақирадилар.

@alisher_rustamov

«Кадастри муаммосиз» — янги уй савдосида якуний қарорни тезлаштирадиган шиор.

Одамлар 1-2 минг фарқига қарамайди, чунки янги хонадон бизда яшаш жойи эмас, балки ҳаётда ғолиблик тимсоли. Муҳофазаланганлик кўрсаткичи.

Қўллаб кўринг.

«Нотариусга тайёр» — янги машина савдосида якуний қарорни тезлаштирадиган шиор.

Одамлар 1-2 минг фарқига қарамайди, чунки автомобиль бизда транспорт эмас, балки ҳаётда ғолиблик тимсоли. Мансублик кўрсаткичи.

Қўллаб кўринг.

@alisher_rustamov

Музокарада кўпчилик сизни биров билан солиштиради. Шу ерда ўз фарқларингизни тушунтириб беришга шошасиз. Бу хато. Сабаби шундаки, кераксиз бахсга олиб келиши. Бахс бу низонинг бир тури, яъни фикрлар, кучлар, ғоялар, қарашлар тўқнашувидир.

Музокарада бу ҳолат билан ишлагандан кўра, унинг олдини олган анча самаралироқ. Мижозда уч ҳил муаммо бўлади:
1) Талаб
2) Эҳтиёж
3) Истак.

Музокарадан аввал истак уйғотиш муҳим. 1 ва 2 бу когнитив ҳолат. 3 эса бу ҳиссий ҳолат. Эмоционал интеллект ривожланган сари, музокара унумли ўтиш эҳтимоли ошиб боради. Mercedes ўзини ҳитойча автолар билан таққосланганда қандай ютиб чиқишини гапирмайди. Шунчаки, ўзини солиштирмайди. Лекин, сиз қалбингизда уни орзу қиласиз — шу нарса истак. Шоурумга борганингизда сизга сал туртки беришларини сўраш бу эътироз. Аммо, улар нима қилади?) Аслида заказга олиб келиняпти, 1-2 ой кутиш керак, дейди. Кейин сиз ўзингиз унга тезроқ эга бўлиш ҳақида онгингизни банд қиласиз. Битта нарсани яхши билинг — сиз ҳамма мижозни ўзингизники қилолмайсиз: балки сиз уларнинг даражасига етмагансиз ҳали ёки улар ўша нарсани сизда кўриб, сизни “ҳохлашгани” йўқ. Истак уйғотишнинг энг зўр йўли бу портфолио.

Кеча яхши шогирд ёзиб қолдилар “мана бу компания билан ишламоқчиман ҳизмат шаклида, портфолио учун яхши бўлади” деб. Бу тўғри ёндашув.

@alisher_rustamov

Burger King тез таомланиш масканлари бизнинг бозорга киришни режа қилибди эмуш.

Макдодан анча тўйимли ва мазали экани эсимда. Иш қилиб, ҳақиқий таомларини олиб келса, яхши бўларди. KFC ҳеч қайси мамлакатда қанотчалар тарғиб қилмаган. Фақат бизнинг юртга келганда махаллий маркетологлар билан “Крылышки“ билан танилишини исташган шекили. Шунинг учун бизда аччиқ оёқчалар ва сонлар йўқ. Hardee’s кирибди. Уларда Five Star burger бўларди. Ўрнига майда-майда бургерларни 80-90 мингдан сотишади. 100 минг қил, лекин ўша «фирменный» бургеридан қўй, дегинг келади. Позиция танлашда хатоликлар бошида бўлади. Лекин, KFC тўғирламади. Булар тўғирлармикан, билмасам. Негадир, Мадональдс Амирсойда очилса керак (таҳминимча), деб ўйлайман. Бу бренд айнан манзилларга урғу беради.

@alisher_rustamov

“Ижтимоий нарсаларга муносабат билдирмайсиз!” дейдиганлар бор орамизда.

Тил тўғрисидаги масала нозик мавзу. Шунингдек уни миллатчилик даражасига олиб чиқмаслик унданда муҳим.

Очко йиғиш бошқа ва давлатчилик тимсоли учун қайғуриш икки ҳил нарсадир. Орасида фарқ бор. Фарқни кўриш танқидий фикрлаш, деб аталади. Танқидий фиклашда икки ёки ундан зиёд тил билиш қўл келади.

Истардимки, бизда барча миллатлар яхши яшашини, шунингдек бошқаларга шундай яшашда тўсқинлик қилмаслигини.

@alisher_rustamov

Корея машиналари 2009-йилда пайдо бўлганда кўплар айтарди: усти ялтироқ, ичи қалтариқ, деб. Кейин 150,000 км ёки 5 йил кафолат пайдо бўлди. На Камри, на Алтима ёки Мазда бунга қарши ҳеч нарса айтолмади. Япон ишончлилиги ортиқча таърифга зор эмас эди. Ҳеч бирида панорама том ва катта “сака диска” йўқ эди бунақа нархга. Арзимаган 3-4 йил ичида Корея машиналари бозорнинг катта улушини эгаллади. Соната ва Оптима (К5) Камрига рақобатчи сифатида тарғиб қилинди. Секин-секин бозор ўз ҳолига қайтди: Камри бу Камри - ишончлилик ва яхши инвестиция тимсоли. Соната ва К5 ёмон машина эмас, ҳеч кам жойи йўқ Камридан. Ҳулоса шуки, бренднинг позициясини танлаш муҳим, агар узоқ йиллик савдога эришиш нияти бўлса. Биров билан солиштириш боши берк кўчага олиб келади. Масалан, ҳозир Ҳитой автомобиллари бозорни эгалламоқда, лекин Камрилар халивери бор, бўлади ҳам. Бутун бозорни эгаллаб бўлмайди. Унинг 6/1 қисмини олиш мумкин, чунки олти турда мижоз содиқлиги мавжуд. Тойота ўз мижозларини ўстиради, яъни унинг шоу-румига оила билан борилади. Кўзи очиб кўргани Тойоталар бўлади. Ҳар бир одамнинг махалласида Фалончи аканинг дўкони бор, ўша ердан оилавий майда-чуда олинади. Керак бўлса, эртага пулини ташлаб кетасиз. Бу қулайликка содиқлик, деб аталади. Позицияси қулай бўлиш. Шу дўкон ўша майда-чудани 200-300 метр радиусда уйгача доставка қилсачи? Бу ҳам қулайликка содиқликни ривожлантиради. Нима энди битта сақич этса, доставка қилиб берайми? Энг зўр саволни беринг: “яна?”.

Ҳуллас, бировни “мағлуб” қилолмайсиз, агар у сизнинг лигада бўлмаса, чунки сиз билан ўйнамайди. Бренд яратиш даврида лигани танлаш муҳим . Ҳа, бренд бу логотипни патентлаш эмас:)

Бизнеснинг эгаси буни любой маркетологдан яхши билиши керак. Respect кийим дўкони билан йиллар давомида ишлаймиз. Раҳбар бренд позицияни ўзгаришига рози бўлмадилар, вақтида стоп берилди. Бу тўғри қарор, чунки Камри бу Камри. Дўкон вақтга бўйсунмас образлар танлаб кетиш масканига айланиб бўлган. 10 йил аввал ва 10 йил кейин ҳам ўзингиз ўрганган расмий фасонлар мавжуд. Демак мижозлари: давлат ҳизматчилари, тадбиркорлар, телебошловчилар, киёв ва жўралар. Модный, замонавий ўзгарувчан услубдаги кийимларчи? Бу Kingsman (назаримда). Иккала бренд ўз позициясига эга. Бир-бири билан рақобатлашмайди, бир-бирининг “қотили” эмас. Respect бу 70% - классик, 20% вазиятга мос ва 10% тренд кийимдан ташкил топишини суҳбатлашгандик. Позицияни мустаҳкамлаш қийин иш, лекин барқарор ривожланишдаги муҳим тактика.

Мен стратег эмасман, балки тактикачиман. Ҳар бир стратегиянинг амалий қисми - тактикадир. Биз шунга жавоб берамиз. Сервис бўйича экспертлардан ким борлигини билсангиз керак. Билмасангиз, ҳали ишлашимиз керак экан) Ўша нарса позиция.

@alisher_rustamov

Италия ва Британияликлар билан 16 йил ишлаганман. Корпоратив ҳаётдаги фарқлари:
1) Италияликлар сарказмни ва гипер-ҳушомадни қабул қилади. Британияликларга совуқ факт ва қисқа ҳушомад керак. Иккаловининг фарқи - ҳушомад узунлигида.
2) Италияликлар билан узун ёзишма ўтмайди, қўнғироқ орқали суҳбатлашиб олиш самаралироқ. Улар бошқа оҳангда ўқиши мумкин. Британияликлар учун ёзишма муҳим, чунки иш битганда ёки битмаганда айнан шу ёзишма асосида чеклист қиладилар. Италияклар учун иш битгани кифоя
3) Италиякликлар учун музокара таом устида бўлиши муҳим, чунки сиз билан овқатланиш завқли бўлса, ишлаш ҳам шундай ўтади, деб фикрлайдилар. Инглизлар музокарани “дарсга” айлантиради, сиз уларнинг “китоби” асосида топшириқни бажаришга маҳкумлигингизга шама қилинади. Ҳуддики, улар сиздан кўпроқ билади, лекин сизга бу вазифани топширишлиги бу сизга кўрсатилган юқори эҳтиром кўрсаткичи
4) Италияклар хатоларингизни кўрганида эмоцияларини ушламайди ва бошингизга ағдаради. Мақсади - уни қандай ҳолатга солганингизни ўзингиз ҳис қилиб тушунишингиз. Инглизлар эса сиздан нима кутганини яна бир бор эслатиб қўяди ва ёзишмани яна такроран кўздан кечиришга ундайди: Good job. Is it possible to go though the correspondence to make sure if everything done as agreed? Италиялик: J’adore! I love what you did. Imagine, client comes tomorrow and he will try to find some small-small (ezmol-ezmol) mistakes. You know how they want to be super important while you are incompetent. Can we together double check and ensure if everything is 100% beautiful since we really worked hard?)
5) Италияликлар: me - Antanio would never… Инглизлар: We in England do not expect… Индивидуализм Италияликларда кучлироқ, британияликларда тариҳий бирдамлик.
6) Бирон нарса кутилгандек амалга ошмаса. Италияликлар: сконфонифоколареморепореалкантаромаре. Британияликлар: Not bad. Агар “not bad, not bad” бўлса, бу сал ижобийроқ.

Умуммйлаштириш ўринли эмас. Шунчаки, мен учратган ҳамкасблар асосида қилинган ҳулосалар.

Сиз бошқарув жараёнингизда қайси ёндашувни ўзингизга кузатгансиз?)

@alisher_rustamov

Кризис кузатилиши мумкин икки соҳа:
1) Уй-жой қуриш ва савдоси
2) Ҳусусий олий таълим.

Бу йўналишлар мижозлар билан ишлашда қўядиган хатолари:
а) Ремонтсиз уй сотиши (биламиз, маклерлар шуни истайди, лекин улар бозорни зўр тушунишида шубҳам катта)
б) Мижозга якуний натижа сотолмаслик, яъни истеъмолчи нима истайди: хотиржамлик, шинамлик, ғурурланиш, ҳимояланганлик, танланганлик ёки ўқишни битирганда; хорижий компанияларда ишлаб, зўр-зўр машиналарда ота-онасини олиб юриши
в) Қайта алоқага чиқиш ва мижознинг қўрқувларини ўрганиш йўқ
г) Мижозни адвокатга айлантириш учун харакат. Хар бирида таниш-билиш бор. Битта ваучер берсангиз, бу ўлчаса бўладиган мижоз оқимини олиб келади
д) Мижозлар билан ишлаш тизимида эмоционал интеллект даражаси пастлиги сабаб, эмоция сотолмаслиги.

Ҳаммасига тайёр ечимларимиз бор. Эшик очиқ, кириш ёки кирмасликни ҳал қилинг. Савдо ўзгариши учун, сиз ўзгаришингиз муҳим. Компания бу одамлар. Одамлар юксалса….

Ўзимга алоқага чиқаверасиз.

@alisher_rustamov

Кўп тадбиркорлар миқдор ёзишни билмайди. Масалан, 300 60047 ёки 30000000. Биламан, кўпчилик визуал томонлама кўзи ўрганиб кетган. Улар учун мен жиннивойман:) Сонларни кўз кўриб, мия тушуниши учун осонроқ ёзайлик. Биламан, рус тил меню ва официантлар ааааанча муҳим, бироқ бу масала ҳам савдога таъсир қилади:

3000000 vs 3,000,000
30000000 vs 30,000,000
155500 vs 155,500
1550099 vs 15,500.99
126950 vs 126,950

Пробел билан иш битмайди. Катта сондан кейин вергул, энг майдасида нуқта қўлланади.

@alisher_rustamov