Hyuston, bizda muammo bor!

#тавсия

Бир неча йиллик Заковат ўйинлари тажрибасига эга билимдон, Наманган Давлат Чет тиллари институти бош координатори Муҳаммадқодир Икромжонов ўз шахсий каналини янгилади.

Канал орқали Ўзбекистон туманлари, дунё мамлакатлари ҳақида маълумотлар ҳамда бошқа қизиқарли фактлар билан қисқа ва лўнда шаклда танишиб боришингиз мумкин: @Muhammadqodir_Ikromjonov

Каналда қандай постлар улашилади?
1. Дунё мамлакатлари тўғрисида қисқача фактлар.
2. Ўзбекистон туманлари ҳақида маълумотлар.
3. Турли соҳалардаги машҳур атамалар.

Обуна бўлинг ва билим изловчилар даврасига қўшилинг: https://t.me/Muhammadqodir_Ikromjonov

Qatordan qolmaylik.
Bizni kamtargina kanalchamiz😁

"Palov osh"

Palovning kelib chiqishi haqida ko‘plab rivoyatlar bor: Iskandar Zulqarnayn taom retseptini forslardan olib kelgani yoki palov buyuk Sohibqiron Amir Temurning iltimosiga ko‘ra dono mulla tomonidan ixtiro qilingani haqida aytib kelinadi. Yana bir rivoyatda aytilishicha, buyuk tabib Abu Ali ibn Sino Buxoro hukmdorining kasal o‘g‘lini davolashni o‘z zimmasiga olib, unga piyoz, sabzi, go‘sht, yog‘, tuz, suv va guruch (aslida esa Piyoz, Ayoz, Lahm, Olio, Vyet, Ob, Sholi)dan tayyorlangan to‘yimli ovqat tayyorlab yedirishni maslahat beradi.

"Palov osh" – bu taomning har bir masalliqning birinchi harflaridan kelib chiqib hosil bo‘lgan nomlanishidir. Keyinchalik bu nom qisqartirilib, bizgacha "palov" yoki "osh" sifatida yetib kelgan.
Palovni nega qoʻlda yeyishgan?
Toʻgʻri tayyorlangan taom tirik organizm hisoblanar va unga qattiq jism tekkazish darkor emas ‐ deydi Qari Oqsoqollardan biri. Yana bir farazga koʻra tam bilish hislari barmoq uchlaridan toʻgʻri orqa miyaga boradi, buning natijasida koʻr miqdorda oshqozon shirasi ajralib chiqadi. Istemol qilingan osh ham toʻgʻri hazm uchun qulay muhitga borib yetadi.

PS: Oramizda oshni qoʻlida yeydiganlar bormi?

https://t.me/Xyuston

"Yeng shimarib"

“Astoydil, jon-jahdi bilan” ma’nosini bildiradi. Bu iboraning yuzaga kelishi xalqimizning kiyinish madaniyati bilan bog‘liq.
Ma’lumki, avval yengi kalta kiyim kiyish urf bo‘lmagan, ayniqsa, o‘zbek ayollari kiyimlarining yengi, shar’iy qoidalarga ko‘ra, qo‘l barmoqlari boshlanadigan joygacha bo‘lgan. Shu sababli biror yumush bajarishdan oldin kir bo‘lmasligi, xalaqit qilmasligi uchun kiyim yengi shimarib olingan, kiyim yengini shimarib ishga kirishgan. Masalan, “Nusratilla pochcha yeng shimarib, oshga qo‘l uzatdi” (Murod Mansur, Judolik diyori). Ammo keyinchalik kiyimlar yengi qisqargach, yengil-yelpi ishlarni bajarish uchun, deylik, ko‘ylak yengini shimarish shart bo‘lmay qolgan. Natijada yeng shimarib birikmasi ko‘chma ma’noda qo‘llanishni boshlagan va shu ko‘chma ma’nosi bilan birga iboralashgan. Masalan: Bugun, shanba kuni, ertalabdan tahririyatga kelib, yeng shimarib ishlab o‘tirsam, qo‘ng‘iroq bo‘lib qoldi. (A.Meliboyev, Qirq beshinchi bekat) jumlasida biron-bir yumushni “astoydil, jon-jahdi bilan” qilmoq ma’nosida kelgan.

https://t.me/Xyuston

"Oshigʻi olchi"

"Oshig’i olchi" iborasi - "Ishi baroridan kelmoq, muvaffaqiyatga 
erishmoq"  ma’nosida ishlatiladi.
Uning kelib chiqishi milliy 
o’yinlarimizdan biri bo’lgan “oshiq” o’yiniga borib taqaladi. Bu o’yin qadimda xontaxta, sandal yoki tekis yerda qo’y yoki echkining oshiq suyaklari yordamida o’ynalgan. Oshiqning tomonlari va qirralari turlicha: olchi, tavka, chakka va pikka deb atalib, olchi – oriqsimon tuzilishi, tavka - uning orqasi, chikka - do’ng va pikka esa o’rtasi chuqur joylarni anglatadi.
Xalq og’zaki ijodida ayniqsa “Go’r o’g’li” turkumidagi dostonlarda askarlarning quvish, odamlarning yovdan qochish holatlari - pikka, keksa-yu yoshlarning yiqilib surinib dumalashlarini oshiq o’yinidagi chikkapikka holatlariga o’xshatishgan. Shunday qilib, bu o’yinning g’alabaga yetaklovchi omadli qirrasi “olchi” deb atalgan va “oshig’i olchi” iborasi ham shundan kelib chiqgan. 

PS: Oshiq oʻynaganlar bormi?

https://t.me/Xyuston

"Muhimi g‘alaba emas, ishtirok"

Muvaffaqiyatsizlikka uchragan kishini ovutish yoki istehzo maʼnosida qo‘llanadigan bu ibora Olimpiada o‘yinlari bilan bog‘liq. 1908-yili italiyalik chopag‘on Dorando Piyetri Londonda o‘tayotgan Olimpiada marafonida qatnashadi. Marraga bir necha yuz metr qolganda mo‘ljalni yo‘qotib, boshqa tomonga yugura boshlaydi. Hakamlar unga to‘g‘ri yo‘nalishni ko‘rsatadi. Biroq so‘nggi metrlarda chopag‘onni yangi muammolar kutib turardi. U to‘rt marta qoqilib yiqiladi, bunda ham uni hakamlar turg‘izib qo‘yadi. Shunday qilib, chopag‘on nihoyat marra chizig‘ini kesib o‘tadi.

Lekin amerikaliklarning shikoyatidan so‘ng Dorando Piyetri Olimpiya o‘yinlaridan chetlatiladi. Chunki u boshqalarning yordamidan foydalangan edi.

Olimpiya o‘yinlarida reportyor bo‘lib ishlagan mashhur yozuvchi Artur Konan Doyl “Hakamlarning qaroridan qatʼi nazar, italiyalik chopag‘onning buyuk qatʼiyati sport tarixidan hech qachon o‘chirilmaydi”, deya yozadi.

Bu voqeadan bir necha kun o‘tib amerikalik rohib Etelbert Talbot Londondagi bir soborda maʼruza qiladi va Dorando Piyetrini esga olib, Olimpiada o‘yinlari yugurish yoki mukofot olishdan ustunligi, bir kishi g‘alaba tojini kiysa-da, qolganlar bellashuvda qatnashish baxtiga muyassar bo‘laverishini aytadi. Bu gap ko‘pchilikka, ayniqsa, Olimpiya o‘yinlari tashkilotchisi Piyer de Kubertenga maʼqul tushadi. Bir necha kundan so‘ng olimpiadachilar sharafiga tashkil etilgan ziyofatda u Olimpiada o‘yinlarida qatnashish g‘olib bo‘lishdan ko‘ra afzalligini aytadi. Shu bilan “Muhimi g‘alaba emas, ishtirok” iborasi qanot chiqaradi va dunyoning juda ko‘p tillariga ko‘chib o‘tadi, hatto Olimpiada o‘yinlarining norasmiy shioriga aylanadi.
Manba: Daryo.uz

https://t.me/Xyuston

"Hokimiyat buzadi, mutlaq hokimiyat mutlaq buzadi"

Bu fikrni juda ko‘p siyosatchilar, jurnalistlar, blogerlar, notiqlar takror-takror ishlatadi. U ingliz tarixchisi va siyosatchisi Jon Dalberg-Aktonga tegishli.

Asliyatdagi mazmun tarjimadan biroz farqlanadi, power tends to corrupt jumlasi hokimiyat buzishga moyil, hokimiyat buzish tendensiyasiga ega deb tarjima qilinishi mumkin.
Aforizm o‘zbek tiliga “Hokimiyat buzadi, cheklanmagan hokimiyat cheksiz buzadi” shaklida ham tarjima qilingan.

Yuksak kuch va hokimiyatga egalik shaxsga salbiy taʼsir qilishini juda ko‘p mutafakkirlar taʼkidlagan. Masalan, qadimgi dunyo faylasuflaridan Plutarx oliy hokimiyatga egalik kishining feʼl-atvorini buzishi, unda o‘zgaruvchanlik, kibr va rahmsizlik kabi xislatlarni paydo qilishini yozgan.

Manba: Daryo.uz

https://t.me/Xyuston

"Imperator vaqtdan adashdi. Kechikdingiz"

Tarixdan maʼlumki, magʻlubiyatga uchrab, surgun qilingan Napoleon 1815-yili yana taxtga qaytishga muvaffaq boʻladi va yuz kun hukmronlik qiladi. Taxtni qayta egallagan Napoleon birinchi kundanoq Taleyranga tashqi ishlar vaziri lavozimini taklif qilib, Fransiyani magʻlubiyatga uchratgan ittifoqchi davlatlar bilan yarashuv sulhini tuzish uchun muzokara olib borishini soʻraydi. Lekin zodagon Taleyran uning allaqachon “siyosiy murda” ekanini yaxshi bilar, taxtni uzoq ushlab qololmasligini sezardi. Va bu taklifga “Imperator vaqtdan adashdi. Kechikdingiz”, deb javob qaytaradi. Chunki u 1806-1807 yillardayoq Rossiya, Angliya, Prussiya bilan muzokaralar olib borishni, Yevropada tinchlikni saqlab qolish kerakligini Napoleonga aytgan edi. Sobiq vazir bu gapi bilan muzokaralar vaqti allaqachon oʻtib ketganini, Napoleon katta xatoga yoʻl qoʻyganini imperatorga eslatib qoʻyadi.

https://t.me/Xyuston

"Otlar kechuvda almashtirilmaydi"

AQShda qulchilik tizimini bekor qilgani bilan mashhur boʻlgan prezident Avram Linkolnning “Otlar kechuvda almashtirilmaydi” degan gapi ham tarix qatlaridan munosib joy olgan. 1860-yil 6-noyabr kuni Avraam Linkoln AQShning 16-prezidenti etib saylanadi. U Amerikada qulchilikni tugatish tarafdori edi. Shu bois mamlakatning janubidagi yirik quldorlar 1861-yil 4-fevral kuni Konfederatsiya tuzib, oʻzlarini mustaqil davlat deb eʼlon qilishadi va shimoliy shtatlarga qarshi urush boshlaydi. Bu tarixga fuqarolar urushi sifatida kirgan. 1862-yil 22-sentabr kuni barcha qullar ozod deb eʼlon qilinadi. 1864-yil prezidentlik saylovlarida Linkoln ikkinchi marta oʻz nomzodini qoʻyadi. Bu paytda hali fuqarolar urushi davom etar, janubiy shtatlardagi qullar ozodlikka chiqmagan edi. Bir soʻz bilan aytganda, Linkoln boshlagan ishlar hali oʻz nihoyasiga yetmagandi. Shu bois saylov jarayonida prezident Linkoln oʻzining ikkinchi marta saylanishi lozimligini “Otlar kechuvda almashtirilmaydi” deb bayonot berish bilan izohlagan. Natijada 1865-yil Linkoln boshchiligida shimoliy shtatlar, yaʼni AQShning qonuniy hukumati urushda gʻalaba qozonadi.

https://t.me/Xyuston

1705 yilda irlandiyalik ayol Marjori Makkol bezgakdan vafot etdi va kasallik tarqalishining oldini olish uchun u imkon qadar tez ko‘mildi. Ayol qimmatbaho uzuk bilan tobutga joylashtirildi. Eri esa shish tufayli uzukni xotinining qo‘lidan yecha olmadi. Bu qabr dafn etilganlarning qimmatbaho narsalarini o‘g‘irlaydiganlar e’tiborini jalb etdi. O‘sha oqshom yer hali yumshoqligidan foydalanib, jinoyatchilar qabrni qazib, tobutni olib chiqishdi. Ular ham uzukni yecha olmay, ayolning barmog‘ini kesishga qaror qilishdi. Kesilgan joydan qon paydo bo‘lishi bilan Marjori komadan uyg‘onib, tobutda o‘tirib oldi va qo‘rqqanidan baqirib yubordi.

O‘g‘rilarning taqdiri noma’lumligicha qoldi. Ba’zi gaplarga ko‘ra, ular hushidan ketib o‘lib qolganini, boshqalar esa ular orqasiga qaramasdan juftakni rostlaganini aytishadi. Marjori tobutdan chiqishga muvaffaq bo‘ldi va uyiga yo‘l oldi.

Marjorining eri Jon Makkol uyda bolalari bilan birga o‘tirganida eshik taqillaganini eshitdi. U bolalariga: “Agar onangiz tirik bo‘lganida, men bu uning taqillatishi deb qasam ichgan bo‘lardim”, dedi. Qulfni ochib, eshik orqasida dafn marosimi kiyimida, qo‘lidan qon tomchilab turgan xotinini ko‘rdi va o‘lik holda yiqildi. Ertasi kuni u xotini bo‘shatgan tobutda dafn qilindi.

Marjori yana ko‘p yil yashadi, qayta turmush qurdi va farzandlar ko‘rdi. Nihoyat vafot etgach, u o‘sha Shenkill qabristonida (Irlandiyaning Lurgan shahri) dafn qilindi. Uning qabr toshi hozirgacha saqlanib qolingan va unda shunday deb yozilgan: “U bir marta yashab, ikki marta dafn etilgan”.

https://t.me/Xyuston

...Ufoliglarning aytishiga qaraganda Borsakelmasning ma'lum bir hududlarida vaqt bilan muammo kuzatilishi mumkin. Ya'ni sekinroq. Undan tashqari odamlar orol ustida juda koʻp bor oʻzga sayyoraliklar kemalarini koʻrganliklari haqida aytishgan. Lekin bu gaplar oʻz tasdigʻini topmagan. Rivoyatlarga koʻra, shoʻrxoklik ichida mavjud boʻlgan qadimiy qalʼaga miloddan avvalgi IV asrda yashagan Farasman ismli Xorazm hukmdoriga tegishli ekanligi aytilgan koʻp miqdorda oltin koʻmilgan. Koʻp asrlar davomida bu oltinni izlab kelgan odamlar izsiz gʻoyib boʻlib, bu yerdan qaytib kelmagan. Shu sababli ham "Borsang, qaytib kelmaysan" degan gap tarqalib, bu joylarga shunday nom berilgan.

PS: Borsakelmasga bormoqchilar yoʻqmi mabodoga😁

Manba: Turfa olam va boshqalar.

https://t.me/Xyuston

...Orolning oʻziga xos xosliklaridan biri u yerning ma'lum bir hududida vaqt sekin oʻtishi haqida ham gaplar uchrab turadi. 1820-yilda u yerga ekspeditsiya guruhi orolni oʻrganish uchun tushuriladi. Ekspeditsiya a'zolari gʻoyib boʻlgan ularni 3 oy davomida qidirishib soʻng oʻldiga chiqarishadi. Shundang soʻng ekspeditsiya a'zolari uylariga qaytib kelishadi. Ulardan "Shuncha vaqt nima qildinglar" deb soʻrashganda ular "Biz Borsakelmasda bor yoʻgʻi 3 kun ishladik" deb javob berishgan.
Bunday holat qamoqxonadan qochgan mahbuslar bilan ham sodir boʻlgan. Mahbuslar Borsakelmasga hech kim bormasligini bilib oʻsha yerga qochishadi. Oradan 3 oy oʻtgach ular yegulik topishga qiynalishib qaytishga majbur boʻlishadi. Mahbuslar oʻzlarini hukumatga topshirganda ularni hech kim tanimagan. SABABI mahbuslar bundan 33 yil avval oʻlib ketgan deb oʻlikka chiqarib boʻlishgandi.

https://t.me/Xyuston

Borsa kelmas oroli Orol dengizining shimoliy-gʻarbiy qismida hozirgi Qozogʻistonning Qizil oʻrda viloyati tarkibiga kiruvchi hudud. Hududi 133 km². Orol 1850-yilda rus gidrografi Aleksey Butakov tomonidan hujjatlashtirilgan. 1920-yillarda esa Sobiq ittifoq hukumati orolga ayrim hayvonlarni koʻpaytish uchun olib keladi. Lekin bu natija bermagach yana hayvonlar oroldan olib chiqib ketiladi. Rus tadqiqotchisi Mixail Antonovning yozishicha Sovet hukumati orolda yashirin labaratoriya qurgani va u yerda olimlar biologik qurol ustida ish olib borgani qayt etiladi.
Borsa kelmasni oʻrganish uchun sovet hukumati bir guruh olimlar va 1ta tank ham olib boradi. Hayratlanarlisi ekspeditsiya tankni oldiga borganida tankchi gʻoyib boʻlgan va oʻligi ham tirigi ham topilmaydi.

https://t.me/Xyuston

"Bugun charaqlab turgan quyosh- otang tugʻilgan vaqtda ham charaqlab turgan quyoshning oʻzidir"

Ushbu ibora Jorj Samuel Kleysonning "Vavilonlik eng boy odam" kitobida qahramonlardan biri Arqadga donishmand va boy boʻlgan Algamish tomonidan aytilgan. Algamish yoshlar qariyalarning donoliklari oʻtmishga doir, kelajak uchun yaramaydi degan gapiga yuqoridagi jumla bilan javob bergan.

https://t.me/Xyuston

"Oyni ham boʻlib olish masalasini shu yerda hal qilib qoʻya qolaylik"

1945-yil 23-iyul kuni Ikkinchi jahon urushi qatnashchilari SSSR, AQSH va Fransiya rahbarlari oʻrtasida Germaniyaning Potsdam shahrida boʻlib oʻtgan konferensiya yakunida Iosif Stalin yuqoridagi jumlani aytgan. Unga javoban, Britaniya bosh vaziri U. Cherchil va AQSH prezidenti Harri Truman, Stalinning oy degan gapini Germaniya deb tushunib: "Axir biz Germaniya ishini hal qilib boʻldikku" - deyishgan. Shunda Stalin: " Men Germaniyani emas osmondagi Oyni aytyapman" - deb javob bergan.
Bundan kelib chiqadiki Kosmosga chiqish gʻoyasi Stalinda 1945-yildayoq boʻlgan. Stalinning bu gaplari esa oʻlimidan soʻng Nikita Xrushchyov davrida Gagarinning kosmosga chiqishi bilan tasdigʻini topdi.

Rasmda (chapdan) : Uinston Cherchill, Garri Truman va Jozef Stalin.

https://t.me/Xyuston