Samandar Gʼaniyev Blog

Survivorship Bias (Omon qolganlar illuziyasi)

Survivorship bias - bu odamlarning faqat muvaffaqiyatga erishganlarni ko‘rib, omadsizlarni e’tiborsiz qoldirishi natijasida noto‘g‘ri xulosa chiqarish.

Bunga eng mashhur misol bu Ikkinchi jahon urushida olimlar faqatgina qaytib kelgan bomber samaloyotlarinigina analiz qilib qaysi qismlarini yanada kuchaytirish kerakligini aniqlashga harakat qilishardi. Lekin Abraham Wald eng ko'p va og'ir zarar ko'rgan samoloyotlar ko'pincha qaytib kelmasligini tushunib alternativ yechim taklif qiladi. U samalyotlarning zarar ko'rgan qismlarini emas, balki hech qanday o'q tegmagan qismlarini yanada mustahkamlashni tavsiya qiladi chunki agar u qismlarga o'q tegsa samalyotlar qaytib kelmagan bo'lardi. Natijada esa qaytib keladigan samalyotlar soni keskin oshadi.

Bizga uning qanday ta'sirlari bor?

1. Haddan tashqari optimizm: Faqatgina muvaffaqiyatga erishgan texnologiya kompaniyalarini o'rganib, yangi startaplarga investitsiya qilishda risklarni yetarlicha baholamaslik.

2. Sabablarga noto‘g‘ri bog‘lanish: Misol uchun mashhur biznesmenlarning universitetni tashlab ketganligini muvaffaqiyat omili sifatida ko'rish va ularga o'xshab tashlab ketgan millionlab insonlarni e'tiborga olmaslik.

3. To‘liq bo‘lmagan ma’lumotlardan xulosa chiqarish: Yugurish marafonini tugatgan sportchilardan (Jarohat yoki boshqa sabab orqali tugata olmaganlardan emas) qanday jarohatlar qiyinchilik tug'dirishi va marafonni tugata olmaslikka sabab bo'lishini o'rganish.

Qanday qilib uning oldini olish mumkin?

Ma'lumotlar to'liqligini tekshiring. Allaqachon yo'q bo'lib ketgan bizneslar, maktabni tashlab ketganlar va haqiqiy bemorlarni ham qo'shganingizga ishonch hosil qiling.

Outlier (ko‘pchilikdan keskin farq qiladigan, odatiy tendensiyalarga mos kelmaydigan hodisa, odam yoki natija.)larni ma'lumotingizdan chiqarib tashlang. Lekin, avval u sohada haqiqiy outlier nimaligini va qanchalik muhimligini aniq qilib oling.

Xulosa qilganda, nimadir haqida eshitganingizda yoki o'rganayotganingizda to'liq ma'lumot berilganini tekshiring va xulosa qilishga shoshilmang.

Hayotingiz osonroq va samaraliroq o'tadi.

Sources: Wikipedia; Scribd; "Fooled by Randomness" by Taleb Nassim.

P/s: Siz qanaqa misollarni bilasiz yoki holatlarga tushgansiz? Kommentlarda yozib qoldiring.

𝚃𝚎𝚕𝚎𝚐𝚛𝚊𝚖: 𝐒𝐚𝐦𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐆'𝐚𝐧𝐢𝐲𝐞𝐯 𝐁𝐥𝐨𝐠

Haqiqiy muammo yoki uning belgilari?

Semizlik bizga noqulaylik tug'dirib boshlaganida, zalga chiqib boshlaymiz, to'g'ri ovqatlanish va uyqu rejimiga rioya qilish o'rniga.

Biron ishni qilishga qiynalganimizda, o'zimizni osonroq ishga chalg'itib vaqtni o'tkazishga harakat qilamiz, ko'proq bilim olib uni o'zimiz uchun qiziqarliroq qilish o'rniga.

Uyqumiz kelmasa uyqu dori ichamiz, bir xil vaqtda yotib turish rejimini yaratish o'rniga.

IELTS darajani ko'tarish uchun har kuni test qilamiz, umumiy ingliz tilini yaxshilash o'rniga.

Agar e'tibor bersak biz asl muammo bilan emas faqat uning belgilari bilangina kurashishga harakat qilayotganimizni payqash qiyin emas.

Bunday muammoni hal qilishning asosiy yomon tarafi bu yechimlarimiz vaqtinchalik. Bir necha haftaga ularni to'xtatsak, yana eski holatga tushib qolamiz.

Har qanday muammoni yechishda uning asl sababini toping va shunga yechim qidiring, yillaringizni tejab qolasiz.

Keyingi safar muammoni hal qilayotganingizda o'zingizga quyidagi savollarni bering:

Bu muammoning asl sababi nima?

Haqiqiy muammoni hal qilayapmanmi yoki shunchaki uning belgilariga vaqtinchalik yechim qidirayapmanmi?

𝚃𝚎𝚕𝚎𝚐𝚛𝚊𝚖: 𝐒𝐚𝐦𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐆'𝐚𝐧𝐢𝐲𝐞𝐯 𝐁𝐥𝐨𝐠

Early Majority(34%): Bu turga kiradigan odamlar yangi texnologiya va mahsulotlar bilan birozgina o'zlarni qulay sezishadi va ko'pincha boshqa odamlar mahsulotni sinab ko'rib, tavsiya bergandan keyingina olishadi.

Late Majority(34%): Odamlar hech qanday o'zlariga qiziq bo'lmaydigan mahsulotdan ruhlanmaydi va ko'pincha qolgan 3 ta turdagi odamlarda shu mahsulot bo'lgandan keyin va ko'p tavsiya olgandan keyingina sotib olishlari mumkin.

Laggards(16%): Laggards o'zlarini qulay his qilgan mahsulot qayta ishlab chiqarilmay qo'yguncha almashtirmaydiganlardir. Ularga qanchalik yangi g'oya yoki mahsulot foyda olib kelishidan qa'tiy nazar, sinab ko'rishmaydi va qiziqishmaydi.

Bu qonuniyatga ko'ra aholining 17-18% qismi biror mahsulotni foydalanib yaxshi xulosaga kelgandan keyingina u ommaviy mahsulotga aylanadi (Chat GPT bunga misol bo'lishi mumkin). Bu turlar foizlarni bilishdan foyda, agar siz innovator bo'lsangiz mahsulotingizni kimlarga reklama qilishni biling va bittada katta auditoriyani jalb qilib ololaman deb o'ylamang. Chunki siz qanchalik o'ng tomonga harakat qilsangiz u sizga shuncha qimmatga tushadi. Iphone, Microsoft a Tesla kompaniyalari ham vaqt o'tishi bilan bu mashhurlikka erishdi va hozir reklamaga ko'p pul sarflashi shart emas.

Har qanday odam qiziqishlari va qadriyatlariga ko'ra bularning beshalasi ham bo'lishi mumkin. Masalan texnologiyaga qiziqqan odam Innovators yoki Early adopters guruhida bo'lishi va moda bo'yicha Late majority segmentida bo'lishi mumkin. Sizda ham qaysidir sohaga qiziqish baland va shu sohada yangi mahsulot ishlab chiqarishingiz yoki kamida o'sha ishlab chiqarilgan mahsulotlardan birinchilardan bo'lib foydalanishingiz mumkin.

Siz qanday sohalarda qaysi turga kirib olishingizni aniqlab oling. O'zingizning kuchli tomoningiz va qiziqishingizni toping, va ularni birlashtirgan holda nimadir yaratishga harakat qiling. Hozirda iste'molchi emas, yaratuvchi bo'lsangiz ko'proq muvaffaqiyatga erishasiz.

Iste'molchi bo'lib qolib ketmang!

P/S: Grafik va ma'lumotlar Simon Sinekning "Start with Why" kitobidan olingan.

𝚃𝚎𝚕𝚎𝚐𝚛𝚊𝚖: 𝐒𝐚𝐦𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐆'𝐚𝐧𝐢𝐲𝐞𝐯 𝐁𝐥𝐨𝐠

#Sarhisob - 2024

2024 - yo'qotganlarimdan topganlarim ko'p bo'lgan yil bo'ldi. O'zlikni va atrofimdagilarni anglash yili bo'ldi. Ko'p darslar o'rgangan yilim bo'ldi.

Bu yilni quyidagi 10 ta yo'nalish bo'yicha sarhisob qildim:

1. Oila - Ishim va o'qishim uzoqda bo'lganligi tufayli, bu yil oilam bilan ko'proq telefon orqali aloqada bo'ldik. Yangi yilda u narsani to'g'rlashga harakat qilaman.

2. Do'stlar - Bu yil do'stlarimdan eng ko'p kuygan yilim bo'ldi. Yangi do'stlar ham topdim albatta lekin ko'prog'ini yo'qotdim. Keyingi yil bu uchun yechim ham o'ylayapman.

3. Sog'liq - Sog'liq tomonlama hammasi yaxshi xudoga shukr, lekin endi sport va yillik tibbiy ko'riklarni ham muntazam qilishni qo'shish planlari ham bor.

4. Hobby - O'tgan yili hobbyim bo'lgan shaxmat bu yil negadir yoqmay qoldi. Bu yil umuman hobby ham topa olmadim va unga vaqt sarflamadim. Hali u haqida o'ylayapman.

5. Pul - Bu yil pul bo'yicha o'sish ancha yuqori bo'ldi. Daromadim 10x ga o'sibdi o'tgan yilga solishtirganda. Hali yana yaxshi rejalar bor, muhimi skill ekan.

6. Dam - Kechasi ko'proq ishlay boshladim va bu uyqu cyclega juda yomon ta'sir qildi. Dam olish ko'p bo'ldi lekin sifatli dam bo'lmadi. Bularga ham yechim qidirayapman.

7. Shaxsiy rivojlanish - Ko'p narsalarni o'rgandim lekin o'ylaganimdan shaxsiy tomonlama rivojlana olmadim va albatta bunga ishim, ijtimoiy tarmoqlar va o'qishim sabab. Lekin yangi yilda bu uchun alohida vaqt ajratilgan.

8. Ish/Biznes - Yangi yilda yangi ish boshladim va xudoga shukr hozirda yaxshigina darajaga chiqdim, hali biznes boshlab ulgurmadim va ba'zi g'oyalar o'ylab yuribman.

9. Kitoblar - Bu yil kamroq kitob o'qidim lekin ulardan ancha ko'proq darslar oldim. Ba'zi kitoblarni qayta o'qib chiqdim. Ularni mana bu link orqali ko'rsangiz bo'ladi.

10. Blog - Blogimga e'tiborim juda kam bo'ldi va bu eng katta xatoyim ekanligini tushunib yetdim. Endi yangi yilda aktivlik yaxshi bo'ladi.
Bundan tashqari kitoblar va iqtiboslar uchun alohida kanallarni yuritib boshladim.

Qisqa qilib aytganda rivojlandim va shunda davom etaman!

Sizda yil qanday o'tdi? Ulashing!

P/s: Bu ro'yxatni tuzishda "Wheel of Life"dan foydalandim.

Hayotning ma'nosi

Bu savolga doktor umumiy ma'noda javob bera olishiga shubha qilaman. Hayotning ma'nosi odamdan odamga, kundan kunga va soatdan soatga qarab farq qiladi. Shuning uchun odamning hayotning umumiy ma'nosi emas balki o'sha aniq bir vaqtdagi inson hayotining ma'nosi ko'proq muhimroq. Bu savolni umumiy holatga qo'yish shaxmat ustasidan dunyodagi eng kuchli (zo'r) yurish nima deb so'rashga o'xshaydi. Umuman eng kuchli yoki yaxshi yurish degan narsa o'yindagi biror holat va raqibning o'sha vaqtdagi fe'l-atvoriga bog'liq. Insoniyatning mavjudligi ham bu bilan bir xil. Odam hayotning mavhum ma'nosini qidirmasligi kerak. Barchaning hayotida bajarilishi kerak bo'lgan aniq vazifalaridan iborat aniq bir missiyasi yoki safari bor. Shuning uchun na uni alamashtirib, na uning hayotini takrorlab bo'ladi. Hammaning vazifalari ularda bor imkoniyatlardek o'zgacha bo'ladi.

Hayotdagi har bir holat insonga qiyinchilik yoki hal qilish uchun muammo paydo qilganida, hayotning ma'nosi savoli o'zgarishi mumkin. Avvalambor odam hayotning ma'nosini so'ramasligi kerak balki u o'zi so'ralayotgan shaxs ekanligini tan olishi kerak. Bir so'z bilan aytganda, har bir inson hayot tomonidan so'ralgan; va u faqatgina o'zinining hayotiga javob berish bilangina bu savolga javob bera oladi; u hayotga ma'suliyatli bo'lish bilangina javob bera oladi. Shunday qilib, Logoterapiya insoniyat mavjudlgining asosiy mohiyati ma'suliyatdaligini ko'rsatadi.

— "The Meaning of Life" (Viktor E. Frankl) kitobidan tarjima qilindi.

P.S: Tarjimada xatoliklar bo'lishi mumkin, shuning uchun asl inglizcha variantini Kommentda yozib qo'yaman.

𝚃𝚎𝚕𝚎𝚐𝚛𝚊𝚖: 𝐒𝐚𝐦𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐆'𝐚𝐧𝐢𝐲𝐞𝐯 𝐁𝐥𝐨𝐠

1+1≥2 (Synergy)

The sum of the parts are greater than the whole.
*Qismlarining yigʻindisi butunidan koʻra kattaroq.*

7 habits of highly effective people.
Steven Covey.

Samolyotlar kamida 4-5 ta qismi ishdan chiqqandagina qulaydi.

Kompyuter uchun kerakli simlarning hammasi ulanganidagina u to'g'ri ishlaydi.

Hamma harflarni ishlatganingdagina so'z yoki gaplarni ma'noli va to'g'ri qilib tuza olasan.

Matematikada formulalarni ko'pini bilib ularni bir-biri bilan bog'lab ishlatganingdagina misollarni oson va tez yecha olasan.

Odamlar bitta Reels yoki kitob bilan o'zgarib qolmaydi, vaqt o'tib hammasi yi'g'ilib o'zgartiradi.

Bu listni hali ko'p davom ettirish mumkin. Lekin eng asosiy ma'no bir nechta ko'nikma va narsalarni birlashtirib ishlatish ularni alohida foydalanishdan ko'ra ancha ko'p foyda beradi.

Shuning uchun ham 1 ta kuchli insondan ko'ra 10 ta o'rtacha inson ko'pincha afzal ko'riladi. (Har doim emas)

Ishingda bog'liqliklarni izla, iloji boricha hamma narsani bir-biriga bog'la va bunaqa bog'liqliklarni ko'paytirib borishga harakat qil.

Bu haqida to'liqroq o'qimoqchi bo'lsangiz ushbu kitobning oxirgi bobini o'qing.

𝚃𝚎𝚕𝚎𝚐𝚛𝚊𝚖: 𝐒𝐚𝐦𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐆'𝐚𝐧𝐢𝐲𝐞𝐯 𝐁𝐥𝐨𝐠

Men ham Telegram va Youtubeni tozalab chiqayapman.

Kimnidir kanalidan chiqib ketsam to'g'ri tushunasizlar.

Katta Challenge boshlayapman, shu yil oxirida natijasi aniq boʻladi.

Stay Tuned!.

Qanaqa Challenge deb oʻylaysiz?


𝚃𝚎𝚕𝚎𝚐𝚛𝚊𝚖: 𝐒𝐚𝐦𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐆'𝐚𝐧𝐢𝐲𝐞𝐯 𝐁𝐥𝐨𝐠

Hafta xulosalari - 1

— Qancha ko'p gapirsang, shuncha obro'ying tushadi.

— Har qanday sharoitda ham yashasang bo'ladi, rizqing yozib qo'yilgan. (Yana bir bor amin bo'ldim).

— Yaqin insonlaringni doimiy yo'qlab turish senga huzur-xalovat beradi. Ular senga yanada yaqinroq bo'lishadi.

— Imkoniyatni va omadni nafaqat kutish kerak balki unga tayyor ham turish kerak.

— Hamma narsa doimiylik ustiga qurilgan. Agar zanjirni bir marta uzsang, yana qaytadan boshlashingga to'g'ri kelarkan.

— Hech nima kutganingdek yaxshi yoki yomon bo'lmaydi.

— Orzularni faqat o'ylab yuraversang, orzuligicha qolib ketarkan.

— Maqsadlaringni balandroq qo'y, chunki ko'p holatlarda ularga 100% erisha olmaysan va hech bo'lmaganda qoniqarli darajada bajarishing mumkin.

— Har doim bo'sh vaqt topa olasan, xohish va aniq reaja bo'lsa bo'ldi.

— Qanday muomala qilsang, shunday javob olasan.

— Kundalik yozishning foydalari ko'p ekan. Yozib ko'ring.

#Week 1 #Review #xulosalar

P/S: Endi haftadan olgan xulosalarimni har Yakshanba kuni yozib turaman. Agar bilimim yetarli bo'lsa ular haqida alohida uzun postlar ham yozaman. Fikrlaringiz?

𝚃𝚎𝚕𝚎𝚐𝚛𝚊𝚖: 𝐒𝐚𝐦𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐆'𝐚𝐧𝐢𝐲𝐞𝐯 𝐁𝐥𝐨𝐠

To'g'ri fikrlar va Yo'l!
Eng to'g'ri vaqt hech qachon kelmaydi.

P/S: Kanalni doimiy kuzatib boraman, Ko'p narsani o'rgana olasiz, obuna bo'lib qo'ying!

Seni bu darajaga yetishingga sabab boʻlganlarni unutma!

Tiniq osmondagi yulduzlar

Qishloqda kechasi ketayapman, oy porlab turibdi, yulduzlar esa chiroyli yorug'lik taratayaptiki, ko'rib ko'z quvnayapti.

Hammasi shunchalar tiniqki bemalol minglab yulduzlarni oddiy ko'z bilan sanasa bo'ladi.

Oxirgi bir necha yillarimni shaharda o'tkazganimdan beri, bunaqa tiniq osmonni ko'rmagandim.

Bir eslab ko'ring qachon oxirgi marta tiniq osmonga qarab yulduzlarni tomosha qilgandingiz? O'ylanib qoldingizmi? Men ham!

Nega? deb o'ylay boshladim va ularni hayotdagi ba'zi narsalarga solishtirib bir nechta sabablar ham topdim.

Birinchidan, yulduzlarni ko'rishimizga to'sqinlik qiladigan, mayda chiroq va yorug'lik taratuvchi qurilmalar ko'p edi.

Ikkinchidan, haqiqatdan bunday yulduzlar har doim osmonda charaqalab turishini bilmaymiz yoki esdan chiqarib qo'yarkanmiz.

Endi bir o'ylab ko'raylik, hozirda mayda yorug'larga e'tibor berib haqiqiy yulduzlarni hattoki borligini ham unutib qo'ymayapmizmi?

Yaʼni kichik orzularga berilib, oʻzi hayotga asl kelib bajarishimiz kerak boʻlgan oliy maqsadlar qolib ketmayaptimi?!

Tiniq osmonga ham qarab yulduzlarni sanab turing!

𝚃𝚎𝚕𝚎𝚐𝚛𝚊𝚖: 𝐒𝐚𝐦𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐆'𝐚𝐧𝐢𝐲𝐞𝐯 𝐁𝐥𝐨𝐠