Musannif Adham

Po‘lat Bobojonovning ichki ishlar vaziri lavozimidan olinib, o‘rniga Toshkent shahar Ichki ishlar bosh boshqarmasi boshlig‘ining tayinlanishi baribir tizimning yaxshi tomonga o‘zgarishiga xizmat qilmaydi, menimcha. Shunchaki, qo‘li ostidagi qanchadir xodimi kuni kecha qamalib ketgan odamning vazir lavozimida o‘tiraverishi maqsadga muvofiq ko‘rinmay qolgan bo‘lsa kerak (undoq desak, kuni kecha qamalganlarning biri eski vazirning emas, aynan yangi vazirning birinchi o‘rinbosari edi — bu ishlardan bir mantiq ham chiqarib bo‘lmaydi-ye).

Eski vazirga e’tirozlar keragidan ortiq edi (masalan, hibsxonalardagi har bir o‘limning o‘zi qayta va qayta iste’foga arzirdi). Shuning uchun bugungi iste’fo yig‘ilib qolgan e’tirozlarning sabr tog‘orasidan toshib chiqqani oqibati emas (zotan, allaqachon toshqin boshlanib bo‘lgandi), balki 23–24-noyabrdagi tozalash tadbirining chala qolgan qismi bo‘lsa kerak. Shunday ekan, ichki ishlar organlarining og‘ir karvoni o‘z yo‘lida, hech bir o‘zgarishsiz tub tomon harakat qilishda davom etaveradi, deb taxmin qilish mumkin.

Darvoqe, bir o‘zgarish bo‘lishi ehtimoli bor — endi viloyatlardagi “dom”larning ham podyezdlarida qoldirilgan bolalar aravachalari va velosipedlar “yo‘qola” boshlashi mumkin. Bularning bari, albatta, IMHO.

Мана бу сўзни ишлатиб, яна бир нарса эсга келди.

2022 йили, уруш энди бошланган ойларда ўзбек блогерлари, инфлюенсерлари, журналист ва фаоллари Россиянинг босқинини кескин танқид қилиб чиққанида рус медиасидан "ответка" бўлган эди. Ўзбекистонда ўралашиб, ҳид олиб юрадиган рус пропагандисти Роберт Францев кўрсатув тайёрлаб, ўзбек блогерларининг бошидан бир тоғора мағзава ағдарган эди.

Унинг айтишича, Россияга қарши чиқиб, Украинани қўллаётган ҳамма ўзбек фаоллари АҚШ малайлари бўлиб, ўша тарафлардан пул олади ва пропагандага хизмат қилади.

Рус пропагандасига очиқ хизмат қилиб юрган одам бошқаларга худди шу айбни қўйиши жудаям кулгили албатта. Лекин масала бошқа ёқда — унинг тилидан айтилган гаплар ўша пайтдаги рус пропагандасини яхши акс эттирарди. Бу пропаганда эса урушқоқ эди ва тинчликдан нафратланарди.

Францев кўрсатувида "пацифистлар" (тинчликсеварлар) сўзини ҳақорат маъносида, аллақандай жирканиб ишлатган эди (ўзбек фаолларига нисбатан). У пайти уруш энди бошланган, ҳали фожиани тўхтатса бўлар, кўпчилик Россиядан чекинишни талаб қилаётган, тинчлик бўлсин деб ниятлар қилаётган эди. Россиянинг ўзида ҳам ўзгача фикрловчилар ва мухолифат тўлиқ эзиб, сиқиб чиқарилмаган, одамлар Россия кўчаларига чиқиб, тинчлик митинглари ўтказиб турар эди.

Рус пропагандаси эса ёниб, урушгиси келиб турганди. Украинани ана ёрворамиз, мана қўпорворамиз деб ўта агрессив пропаганда юритилаётган эди, тинчлик сўраган ҳар қандай шахс АҚШ агентига, хоинга, русофобга чиқарилар эди.

Уч йилда замон ўзгариб кетганини қаранг. Уруш қилиб, шунча пул, ресурс, обрў, инсон йўқотиб, кўзланган мақсадига эриша олмаган Россия қурол билан ҳеч қачон ғалаба қозона олмаслигини тушунди — яна узоқ йиллар уруш қилса балки ютар, лекин Украинагина эмас, ўзи ҳам ҳам вайрон ва хонавайрон бўлади, юз минглаб фуқаросидан ва триллионлаб пулидан ажралади; Украина тарафда эса чекинадиган йўл қолмади, ҳар қандай йўқотиш эвазига ҳудуди устидан суверенитетни сақлаб қолмоқчи, хавфсизлигига кафолатлар олмоқчи. Уч йил олдин ҳаммани тинчликпарварликда айблаган рус пропагандаси эса бирдан тинчликпарвар бўлиб қолиб, бошқаларни уруш хоҳлашда айбламоқда.

Ҳа, дарвоқе, ўзбек блогер-у журналист-у фаоллари Украинани қўллаш учун АҚШдан бир сўм олмагани, АҚШнинг сиёсати ўзгарса ҳам ўз позициясини ўзгартирмаслигини намойиш этди. Лекин шармандаси чиққан рус пропагандасининг иши йўқ — янги қаҳрамони Трамп каби чоршанбаси пайшанбасига тўғри келмайди, Францев деган безбет ҳам катта эҳтимол ўша кўрсатувини унутиб юборган, ҳарқалай, тадбирларда бетини без қилиб, ўша "пацифистлар" орасида ўтираверади, кўп кўрганмиз.

@AsanovEldar

Оқ Уйда кеча Зеленский ва Трамп/Вэнс жуфтлиги ўртасидаги баҳсдан сўнг ўрисқуллар кўчаларда шаталоқ отиб байрам қилиб юборди. Россияга симпатиясини яширмайдиган одамлар Россия манфаатларидан келиб чиқиб хурсанд бўлганини тушунаман, майли ҳеч бўлмаса иккиюзламачи эмас. Ўзини холис, бетараф, "тинчлик тарафдори" қилиб кўрсатадиганлар хавфлироқ — улар чиройли сўзлар билан барибир Кремль тарғиботини юритиб бераётганини ҳамма ҳам тушунмайди.

Кеча нима бўлди? Оқ Уйни эгаллаб олган гуруҳ на сиёсатга, на гўёки тажрибаси бор бизнесга тўғри келадиган кўчабезори оҳангида муаммони "решать" қилмоқчи бўлди, Зеленскийга босим ўтказиб, беҳурматлик қилиб, уни боши берк кўчага тиқиб, келишувни мажбурлаб имзолатмоқчи бўлди. Музокара илмидан бехабар бу одамлар ўзини кўча одамларидай тутди, Зеленский эса сиёсий онгга эга эканини кўрсатди, фақат охиригача бу спектаклга чидай олмади. Миллий ғурурини ҳимоя қилгани тўғри бўлди-ю, музокара ўйинини охиригача олиб бора олмагани нотўғри бўлди, деб ҳисоблайман-у, лекин тўғри-нотўғрилик йўлига. Муҳими бошқа нарса.

Украинага тўрт-беш йил тинч яшаш, бунинг эвазига ҳудудларидан, мустақиллигидан ва табиий бойликларидан воз кечиш таклиф қилиняпти. Тўрт-беш йилдан сўнг уруш яна такрорланиши мумкин — ҳеч ким тинчлик кафолатини бермаяпти. Бунақа вазиятда Украинанинг ягона йўли қаршиликни давом эттиришдир. Энг камида уруш ҳеч қачон такрорланмаслигининг кафолатини олмай туриб тузилган сулҳ сулҳ эмас, душманга нафас ростлаш фурсатидир.

Бу воқеани, реал сиёсий вазиятни бузиб талқин қилаётган "тинчликпарвар"ларнинг аргументларига келсак. Нима бўлгандаям урушни тўхтатиш керак эмиш ва бу Зеленскийнинг қўлида эмиш, Зеленский инжиқлик қилиб одамларини ҳалокатга бошлаётган эмиш.

Урушни тўхтатиш Зеленскийнинг қўлида бўлса, нега у ҳатто Саудиядаги музокараларга таклиф қилинмади? Уни умуман томон деб кўрмаётган Трамп уни Учинчи жаҳон урушини бошлашда айблаши иккиюзламачилик ва сиёсий кўрликдан бошқа нарсамас.

АҚШ—Украина—Россия учлигидаги энг кучсиз ўйинчи бўлган Украинага икки томондан оғир, кўтариб бўлмайдиган шартлар қўйилиб, рози бўлмагани учун тинчликни қадрламасликда айбланмоқда. Биров Россияга худди шу саволни бериш кераклигини айтмаяпти. Россия тинчликни хоҳламайдими? Путин қайтариб берсин Донбассни, одамларининг қирилиб кетишини тўхтатиш, тинчлик ўрнатиш учун. Ëки унга мумкинми? Нега Россия шартлари остида тинчлик ўрнатилиши керак? Нега унга кўнмаган Украина айбдор? Қани бир мард "холис" "тинчликпарвар" шу саволларни Россияга ҳам берсин. Талафот пулини тўлаб, ерларни қайтар, тинчлик хоҳласанг, бўлмаса сен айбдорсан, десин.

Вазият жудаям равшан. Уйингга кириб, пулингни талон қилиб, ўзингни калтаклаб, "қўй энди тинч яшайлик" деган гопник бор. Пулниям қайтармоқчимас, шифокорга кеткизадиган харажатингни ҳам кўтармоқчимас. Маҳаллада сенга туриб бераман деган бошқа бир "кўча" "майли рози бўл нима деса, тинч яшайлик" деб уни қўллаяпти. Сўнг икки томон ҳам сени урушқоқликда айблаяпти.

Кечаги баҳсда баъзилар Россиянинг ғалабасини кўрди, "Трамп Зеленскийни ерга урди, хор қилди" деди. Аслида Трамп ва унинг жамоаси нокомпетент кўчабезорилар эканини кўрсатди, Зеленский уларни мағлуб қилди, АҚШнинг қўғирчоғи эмаслигини, суверенитет йўлида АҚШга ҳам керак бўлса тупуришини кўрсатди ва прогрессив инсониятнинг симпатиясини янада кўпроқ қозонди. АҚШ билан бунақа гаплашиш ҳаммага ҳам эмас. Вазиятга реал баҳо бераётганларнинг ҳаммаси Зеленскийнинг ғалабасини таъкидлаяпти. Украинанинг обрўи янада ошди.

@AsanovEldar

Zelenskiy bilan Tramp uchrashuvi haqida afsonalar ko’payishni boshlabdi. Eng - asosiysi agar ozgina ko’proq izzat qilganida edi, ozgina ko’proq hurmat ko’rsatganida (kostyum kiyib masalan) edi, qandaydir sehr bilan Tramp o’zini o’zgartirar edi. Bu o’ylar hammasi fantastika.

Birinchidan, hech qanday AQShning xavfsizligi kafolati masalasi kun tartibida yo’q edi. Press konferensiyada qayta qayt buni aytdi Tramp. Bir kun oldin hatto NATO kelishuvi haqida, Buyuk Britaniyani Rossiyadan himoya qilishi haqida shubha qildi. Hazil qilib aytgan bo’lsa ham, g’alati gap edi.

Ikkinchidan, Trampni ichki siyosatiga kerak bo’ladigan o’sha “mineral resurslar to’g’risidagi”kelishuv qabul qilingan taqdirda ham, urushni tugashi mutlaq Putin talablarida - mavjud konfliktni muzlatilishi kutilayotgan edi.

Men o’ylayman, Putin talablarida urushni to’xtatish uchun, Zelenskiy Tramp bilan emas, to’g’ridan to’g’ri Putin bilan gaplashishi ham mumkin. Bu uchun oq uyda izzat ko’rsatish shart emas edi.

Uchinchidan, ko’pchilik Urdun qirolini Tramp bilan shunday press konferensiyada gaplashganini misol qilib ko’rsatishyapti. U yerda ham Tramp Falastinliklar taqdiri haqida juda g’alati gaplarni gapirganiga qaramasdan, qirol sukut saqlagan edi. Farqi shundaki, Zelenskiy demokratik yo’l bilan saylangan, uni saylovchilari bor, ularga hisobdor u. Omma oldidagi o’z xalqini kamsitilishini chidashni siyosiy xarajati bor. Qirollarda bu cheklov yo’q. Qolaversa Urdun 3 yildan beri katta urushda urishib kelmayapti - shunga balki solishtiruv o’rinli emas.

Qisqasi shundaki - agar ozgina ko’proq izzat ko’rsatganida - hammasi mo’jizaviy yaxshi tugab, Tramp ertaga Qrimni olib berardi deyish xato. Ukrainaga bu narsani zarari bo’lishi mumkin albatta, lekin alternativ ssenariy ham juda bir ijobiy emas edi.