Arxitektura va Qibla: Milliylik va Islomiy An’analarni Loyihaga Singdirish Arxitekturaviy loyihalarda milliylikni saqlash va Islomiy qadriyatlarni inobatga olish – nafaqat estetik, balki ma’naviy jihatdan ham muhim. Ayniqsa, Islomiy me’morchilikda
Qibla yo‘nalishini hisobga olish masjidlar, madrasalar, uylar va boshqa turar-joy binolarida muhim sanaladi. Ushbu maqolada
qiblaning arxitekturadagi ahamiyati, uni loyihalashda qanday inobatga olish va O‘zbekistonda qiblani topishning oson usullari haqida so‘z yuritamiz.
Qiblaning Arxitektura Loyihalaridagi O‘rni Qibla – musulmonlar namozda yuzlanadigan yo‘nalish bo‘lib, Makka shahridagi Ka’baga qaratilgan. Islomiy me’morchilikda qiblaning ahamiyati juda katta bo‘lib, quyidagi jihatlar e’tiborga olinadi:
Masjidlar va ibodatxonalar – Asosiy yo‘nalishi qiblaga qaratiladi. Masjid mehrobi aynan qibla tarafda joylashadi.
Uy-joy va turar-joy binolari – Uy loyihalashda namozxon xonalar yoki mehmonxonalar qiblaga mos ravishda joylashtirilsa, ibodat qilish qulay bo‘ladi.
Ofis va jamoat joylari – Namoz o‘qish uchun maxsus ajratilgan joylar qibla tomon bo‘lishi tavsiya etiladi.
Ziyoratgohlar va maqbaralar – O‘zbekistondagi ko‘plab maqbaralar Islomiy an’analarga mos ravishda qiblaga yo‘nalgan holda qurilgan.
Loyihalashda Qiblani Aniqlash Usullari Arxitektura loyihalarida qiblani aniqlash ancha muhim jarayon hisoblanadi. Quyidagi usullardan foydalanish mumkin:
An’anaviy Usullar Quyosh chiqishi va botishiga qarab – O‘zbekistonda quyosh ertalab shimoli-sharq tomondan chiqadi va g‘arbga botadi. Qibla esa janubi-g‘arbga to‘g‘ri keladi.
Yulduzlar bo‘yicha – Kechasi osmonda eng aniq ko‘rinadigan yulduz – Qutb yulduzi Shimol tomonda bo‘ladi. Qiblani topish uchun Qutb yulduzidan biroz chapga (janubi-g‘arbga) burilish lozim.
Zamonaviy Usullar Qibla kompasidan foydalanish – Maxsus qibla kompaslari orqali qiblaning aniq yo‘nalishini aniqlash mumkin.
Mobil ilovalar – “Qibla Finder”, “Muslim Pro” kabi ilovalar GPS orqali qiblani ko‘rsatadi.
Google Maps orqali – Makkadagi Ka’baga chiziq tortib, yo‘nalishni aniqlash mumkin. O‘zbekistonda qibla taxminan
janubi-g‘arb (G‘arb-Janubiy-G‘arb) tomonda bo‘ladi.
O‘zbekistonda Qibla Yo‘nalishini Qanday Oson Topish Mumkin? O‘zbekistonning turli shaharlarida qibla yo‘nalishi taxminan quyidagicha:
📌
Toshkent – 247° (Janubi-G‘arb)
📌
Samarqand – 253°
📌
Buxoro – 256°
📌
Farg‘ona – 244°
📌
Nukus – 260°
Xulosa Arxitekturaviy loyihalarda qibla yo‘nalishini hisobga olish
Islomiy me’morchilik va milliy an’analarni saqlash uchun muhim. Masjid, madrasa, uy yoki ofis loyihalashda qiblani inobatga olish ibodat qilish uchun qulaylik yaratadi. Bugungi kunda
GPS, mobil ilovalar va zamonaviy texnologiyalar yordamida qiblani topish juda oson. O‘zbekiston shaharlarida qibla asosan
janubi-g‘arb tomonda joylashgan bo‘lib, uni har qanday loyiha rejasida inobatga olish lozim.
@MrArxitektor
