Xo‘sh real samarali valyuta kursi qanday o‘zgaryapti?
Real kurs bo‘yicha hisob kitoblarni amalga oshirishda 2018 yildan keyingi davr uchun oylik ma’lumotlardan foydalanganman. Bunda, 2018 yil bazaviy yil (real samarali almashinuv kursi indeksi 100 ga teng) sifatida tanlab olingan.
Real samarali almashinuv kursining uzoq muddatli trendini aniqlashda bazaviy yil muhim ahamiyat kasb etadi, ya’ni baza effekti past bo‘lsa bu real mustahkamlanishni oshirib ko‘rsatishi mumkin yoki bazaviy yil yuqori bo‘lsa shu davrdagi kurs mustahkamlanishini pasaytirib ko‘rsatishi mumkin.
Xususan, Xalqaro valyuta jamg‘armasi (article IV ) hisobotlarida real samarali kurs bo‘yicha ma’lumotlarni 2015 yilgi baza bilan taqdim etadi. Bunda, 2017 yilgi rasmiy kursning devalvatsiya qilinishi juda katta vazn beradi hamda 2023 yilda real kurs indeksi 58,4 ni tashkil etgan, ya’ni 2015 yil bilan taqqoslaganda real kurs 41,6 foizga qadrsizlangan. Lekin bilamizki, rasmiy kurs devalvatsiya qilinguncha bo‘lgan davrda ham “qora bozor” kursi juda muhim ahamiyat kasb etgan. Shu sababli bazani 2015 yil bilan olish uqadar ma’noga ega emas.
Markaziy bank tomonidan esa bazaviy davr sifatida 2019 yil sentyabr oyi olinadi. Bu baza bilan hisob kitoblarimga ko'ra real kurs indeksi 9 foizga mustahkamlangan. Shuningdek boshqa tashkilotlarda bazaviy yil 2019 yanvar oyi sifatida ko‘rsatilgan. Agar 2019 yilni baza sifatida qarasak uzoq muddatli indeks o‘zining trendidan 5,5 foizga mustahkamlanganligini ko‘ramiz.
Men esa 2018 yilning yanvar oyini bazaviy yil sifatida olganman. Devalvatsiyaga yaqinroq muddatni baza sifatida olish maqsadga muvofiq deb o‘yladim.
2024 yil noyabr oyi holatiga ko‘ra, real valyuta kursi indeksi 122 ni tashkil etdi. Ya’ni 2018 yil yanvar-2024 yil noyabr oylarida real valyuta kursi 22 foizga mustahkamlangan. Yuqoridagi postda o‘qiganingizdek real valyuta kursining mustahkamlanishi mamlakatning raqobatbardoshligi pasayayotganligini ko‘rsatadi.
Umuman olganda yil boshida real kurs qadrsizlanishni boshlagan edi, va keyinchalik nisbatan barqaror trendni namoyon qilayotgan edi. Lekin sentyabr-oktyabr oylaridan boshlab asosiy savdo hamkorlarimizda nominal kursining sezilarli qadrsizlanishi fonida so‘m nominal kursining nisbatan barqaror saqlanganligi, real kursning mustahkamlanishiga sabab bo‘ldi.
Xususan sentyabr oyida real kurs 0.5 foizga, oktyabr oyida 1,6 foizga, hamda noyabr oyida 3,2 foizga mustahkamlangan. Yuqorida ta’kidlaganimdek, bunday keskin mustahkamlanish asosiy hamkorlarimizda nominal kursining sezilarli qadrsizlanishi fonida so‘mning nisbatan barqaror saqlanib qolganligi bilan izohlanadi.
Jumladan, noyabr oyida (o'rtacha kurs) tenge 1,9 foizga, rubl 4,5 foizga, yuan 1,4 foizga qadrsizlangani sharoitida so‘mning nominal kursi atigi 0,2 foiz qadrsizlangan xolos. Bu esa tabiiyki real samarali kursning mustahkamlanishiga zamin yaratgan.
@Mirkonomika
Real kurs bo‘yicha hisob kitoblarni amalga oshirishda 2018 yildan keyingi davr uchun oylik ma’lumotlardan foydalanganman. Bunda, 2018 yil bazaviy yil (real samarali almashinuv kursi indeksi 100 ga teng) sifatida tanlab olingan.
Real samarali almashinuv kursining uzoq muddatli trendini aniqlashda bazaviy yil muhim ahamiyat kasb etadi, ya’ni baza effekti past bo‘lsa bu real mustahkamlanishni oshirib ko‘rsatishi mumkin yoki bazaviy yil yuqori bo‘lsa shu davrdagi kurs mustahkamlanishini pasaytirib ko‘rsatishi mumkin.
Xususan, Xalqaro valyuta jamg‘armasi (article IV ) hisobotlarida real samarali kurs bo‘yicha ma’lumotlarni 2015 yilgi baza bilan taqdim etadi. Bunda, 2017 yilgi rasmiy kursning devalvatsiya qilinishi juda katta vazn beradi hamda 2023 yilda real kurs indeksi 58,4 ni tashkil etgan, ya’ni 2015 yil bilan taqqoslaganda real kurs 41,6 foizga qadrsizlangan. Lekin bilamizki, rasmiy kurs devalvatsiya qilinguncha bo‘lgan davrda ham “qora bozor” kursi juda muhim ahamiyat kasb etgan. Shu sababli bazani 2015 yil bilan olish uqadar ma’noga ega emas.
Markaziy bank tomonidan esa bazaviy davr sifatida 2019 yil sentyabr oyi olinadi. Bu baza bilan hisob kitoblarimga ko'ra real kurs indeksi 9 foizga mustahkamlangan. Shuningdek boshqa tashkilotlarda bazaviy yil 2019 yanvar oyi sifatida ko‘rsatilgan. Agar 2019 yilni baza sifatida qarasak uzoq muddatli indeks o‘zining trendidan 5,5 foizga mustahkamlanganligini ko‘ramiz.
Men esa 2018 yilning yanvar oyini bazaviy yil sifatida olganman. Devalvatsiyaga yaqinroq muddatni baza sifatida olish maqsadga muvofiq deb o‘yladim.
2024 yil noyabr oyi holatiga ko‘ra, real valyuta kursi indeksi 122 ni tashkil etdi. Ya’ni 2018 yil yanvar-2024 yil noyabr oylarida real valyuta kursi 22 foizga mustahkamlangan. Yuqoridagi postda o‘qiganingizdek real valyuta kursining mustahkamlanishi mamlakatning raqobatbardoshligi pasayayotganligini ko‘rsatadi.
Umuman olganda yil boshida real kurs qadrsizlanishni boshlagan edi, va keyinchalik nisbatan barqaror trendni namoyon qilayotgan edi. Lekin sentyabr-oktyabr oylaridan boshlab asosiy savdo hamkorlarimizda nominal kursining sezilarli qadrsizlanishi fonida so‘m nominal kursining nisbatan barqaror saqlanganligi, real kursning mustahkamlanishiga sabab bo‘ldi.
Xususan sentyabr oyida real kurs 0.5 foizga, oktyabr oyida 1,6 foizga, hamda noyabr oyida 3,2 foizga mustahkamlangan. Yuqorida ta’kidlaganimdek, bunday keskin mustahkamlanish asosiy hamkorlarimizda nominal kursining sezilarli qadrsizlanishi fonida so‘mning nisbatan barqaror saqlanib qolganligi bilan izohlanadi.
Jumladan, noyabr oyida (o'rtacha kurs) tenge 1,9 foizga, rubl 4,5 foizga, yuan 1,4 foizga qadrsizlangani sharoitida so‘mning nominal kursi atigi 0,2 foiz qadrsizlangan xolos. Bu esa tabiiyki real samarali kursning mustahkamlanishiga zamin yaratgan.
@Mirkonomika