Pomidor haqida
So‘nggi vaqtlarda Turkman Pomidori bozorimizga kirib kelgani hamda bizning eksport bozorlarimizni egallab olayotganligi haqida fikrlar ko‘paydi. Bugun shu haqida ozroq fikr yuritaman.
2024 yilning 6 oyida 34 ming tonna (30,4 mln dollarlik) pomidor eksport qilingan (9 oyda bu ko‘rsatkich 37,9 ming tonnaga yetgan). 2023 yilning mos davrida esa eksport qariyb 41 ming tonnani (32 mln dollar) tashkil etgan edi. Yaqin tariximizda yuqori hajm 2020-yilga to‘g‘ri kelib o‘sha yilning 6 oyida jami 76 ming tonna (54,4 mln dollar) pomidor eksport qilingan. Yil davomida esa 92,6 ming tonna (66 mln dollar) pomidor eksport qilingan. Keyingi yillarda esa eksport kamayib borgan (2021 yilda 87 ming tonna, 2022 yilda 76,4 ming tonna, 2023 yilda 58,7 ming tonna).
Davlatlar kesimida asosiy hamkorimiz Rossiya hamda Qozog‘iston hisoblanadi. Joriy yilning 6 oyida Rossiyaga 24,3 mln dollarlik (umumiy eksportning 79 foiz), Qozog‘istonga 3,9 mln dollarlik (ulushi 12,8 foiz), Qirg‘izistonga esa 2 mln dollarlik (ulushi 6,5 foiz) pomidor eksport qilingan.
Ammo so‘nggi yillarda eksport faqatgina Rossiyaga barqaror saqlanib qolayotgan bo‘lsa, boshqa hamkorlarimizga eksportning qisqarishi kuzatilmoqda. Xususan 2023 yilning 6 oyi bilan taqqoslaganda Rossiyaga eksport 8 foizga o‘sgan. Yillik hisobda ham ba’zi tebranishlarga qaramasdan Rossiyaga pomidor eksporti nisbatan barqaror darajani namoyon qilmoqda. Jumladan, 2019 yilda Rossiyaga 15,3 mln dollarlik pomidor eksport qilingan bo‘lsa, 2023 yilga kelib bu ko‘rsatkich qariyb 35 mln dollarga yetgan. Ammo qo‘shnilarimizga eksportning qisqarish tendensiyasi kuzatilmoqda. Qirg‘izistonga 2021 yilda 14 mln dollarlik pomidor eksport qilingan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich, 2023 yilga kelib 4,8 mln dollargacha qisqargan. Qozog‘istonga 2021 yilda qariyb 15,7 mln dollarlik pomidor eksport qilgan bo‘lsak, 2023 yilga kelib bu ko‘rsatkich 7,9 mln dollargacha qisqargan. Tojikistonga 2021 yilda 1,4 mln dollar qiymatdagi pomidor eksport qilgan bo‘lsak, 2022 yildan keyin pomidor eksportini butunlay to‘xtatganmiz.
Bu davrda importning o‘sishi tezlashganligiga guvoh bo‘lish mumkin. Jumladan, 2021-2023 yillarda Rossiyadan importning biroz o‘sishi kuzatilgan bo‘lsa, 2024-yilga kelib Turkmanistondan import keskin oshgan. Xususan, Joriy yilning 6 oyida Turkmanistondan 792 ming dollarlik pomidor import qilingan (ta’kidlash kerakki oldingi yillarda Turkmanistondan mamlakatimizga pomidor importi qayd etilmagan edi).
Umuman olganda, mintaqamizda Turkman pomidorining roli keskin oshib borayotganiga guvoh bo‘lish mumkin. Xususan, Qozog‘istonning Turkmanistondan pomidor importi 2019 yilda 7,1 mln dollarni tashkil etgan bo‘lsa, 2023 yilga kelib bu ko‘rsatkich 35,1 mln dollarga yetgan. Qirg‘izistonga esa Turkmanistondan 2019 yilda 1,9 mln dollarlik pomidor eksport qilgan bo‘lsa, 2023 yilga kelib bu ko‘rsatkich 8,5 mln dollarga yetgan. Rossiyaga esa 2021 yilda qilingan 45,3 mln dollarlik eksportdan keyin, boshda pomidor eksporti amalga oshirilmagan. Bu holat Rossiya tomonidan kiritilgan cheklovlar bilan izohlanishi mumkin.
So‘nggi yillarda Turkman pomidori qo‘shni hamda bizning asosiy eksport yo‘nalishimiz bo‘lgan bozorlardagi ulushini keskin oshirgan bo‘lsa, joriy yilga kelib ichki bozorimizning ham bir qismini egallashga muvaffaq bo‘lmoqda. Ta’kidlash kerakki, joriy yilning ilk 6 oyida Turkmanistondan pomidor importi “anomal” suratda o‘sgan.
Upd: Rossiyaga Turkmanistondan importning 2022 yildan keyin kòrinmaganligi Rossiyaning urushdan keyin comtrade.un.org ga tashqi savdo bòyicha ma’lumotlarni taqdim qilmay qolganligi bilan bog’liq.
@Mirkonomika
So‘nggi vaqtlarda Turkman Pomidori bozorimizga kirib kelgani hamda bizning eksport bozorlarimizni egallab olayotganligi haqida fikrlar ko‘paydi. Bugun shu haqida ozroq fikr yuritaman.
2024 yilning 6 oyida 34 ming tonna (30,4 mln dollarlik) pomidor eksport qilingan (9 oyda bu ko‘rsatkich 37,9 ming tonnaga yetgan). 2023 yilning mos davrida esa eksport qariyb 41 ming tonnani (32 mln dollar) tashkil etgan edi. Yaqin tariximizda yuqori hajm 2020-yilga to‘g‘ri kelib o‘sha yilning 6 oyida jami 76 ming tonna (54,4 mln dollar) pomidor eksport qilingan. Yil davomida esa 92,6 ming tonna (66 mln dollar) pomidor eksport qilingan. Keyingi yillarda esa eksport kamayib borgan (2021 yilda 87 ming tonna, 2022 yilda 76,4 ming tonna, 2023 yilda 58,7 ming tonna).
Davlatlar kesimida asosiy hamkorimiz Rossiya hamda Qozog‘iston hisoblanadi. Joriy yilning 6 oyida Rossiyaga 24,3 mln dollarlik (umumiy eksportning 79 foiz), Qozog‘istonga 3,9 mln dollarlik (ulushi 12,8 foiz), Qirg‘izistonga esa 2 mln dollarlik (ulushi 6,5 foiz) pomidor eksport qilingan.
Ammo so‘nggi yillarda eksport faqatgina Rossiyaga barqaror saqlanib qolayotgan bo‘lsa, boshqa hamkorlarimizga eksportning qisqarishi kuzatilmoqda. Xususan 2023 yilning 6 oyi bilan taqqoslaganda Rossiyaga eksport 8 foizga o‘sgan. Yillik hisobda ham ba’zi tebranishlarga qaramasdan Rossiyaga pomidor eksporti nisbatan barqaror darajani namoyon qilmoqda. Jumladan, 2019 yilda Rossiyaga 15,3 mln dollarlik pomidor eksport qilingan bo‘lsa, 2023 yilga kelib bu ko‘rsatkich qariyb 35 mln dollarga yetgan. Ammo qo‘shnilarimizga eksportning qisqarish tendensiyasi kuzatilmoqda. Qirg‘izistonga 2021 yilda 14 mln dollarlik pomidor eksport qilingan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich, 2023 yilga kelib 4,8 mln dollargacha qisqargan. Qozog‘istonga 2021 yilda qariyb 15,7 mln dollarlik pomidor eksport qilgan bo‘lsak, 2023 yilga kelib bu ko‘rsatkich 7,9 mln dollargacha qisqargan. Tojikistonga 2021 yilda 1,4 mln dollar qiymatdagi pomidor eksport qilgan bo‘lsak, 2022 yildan keyin pomidor eksportini butunlay to‘xtatganmiz.
Bu davrda importning o‘sishi tezlashganligiga guvoh bo‘lish mumkin. Jumladan, 2021-2023 yillarda Rossiyadan importning biroz o‘sishi kuzatilgan bo‘lsa, 2024-yilga kelib Turkmanistondan import keskin oshgan. Xususan, Joriy yilning 6 oyida Turkmanistondan 792 ming dollarlik pomidor import qilingan (ta’kidlash kerakki oldingi yillarda Turkmanistondan mamlakatimizga pomidor importi qayd etilmagan edi).
Umuman olganda, mintaqamizda Turkman pomidorining roli keskin oshib borayotganiga guvoh bo‘lish mumkin. Xususan, Qozog‘istonning Turkmanistondan pomidor importi 2019 yilda 7,1 mln dollarni tashkil etgan bo‘lsa, 2023 yilga kelib bu ko‘rsatkich 35,1 mln dollarga yetgan. Qirg‘izistonga esa Turkmanistondan 2019 yilda 1,9 mln dollarlik pomidor eksport qilgan bo‘lsa, 2023 yilga kelib bu ko‘rsatkich 8,5 mln dollarga yetgan. Rossiyaga esa 2021 yilda qilingan 45,3 mln dollarlik eksportdan keyin, boshda pomidor eksporti amalga oshirilmagan. Bu holat Rossiya tomonidan kiritilgan cheklovlar bilan izohlanishi mumkin.
So‘nggi yillarda Turkman pomidori qo‘shni hamda bizning asosiy eksport yo‘nalishimiz bo‘lgan bozorlardagi ulushini keskin oshirgan bo‘lsa, joriy yilga kelib ichki bozorimizning ham bir qismini egallashga muvaffaq bo‘lmoqda. Ta’kidlash kerakki, joriy yilning ilk 6 oyida Turkmanistondan pomidor importi “anomal” suratda o‘sgan.
Upd: Rossiyaga Turkmanistondan importning 2022 yildan keyin kòrinmaganligi Rossiyaning urushdan keyin comtrade.un.org ga tashqi savdo bòyicha ma’lumotlarni taqdim qilmay qolganligi bilan bog’liq.
@Mirkonomika