Hidoyat.uz

🔶Намоздан олдинми ё кейин?..

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: “Агар кечки таом берилса, уни шом намозини ўқишдан олдин бошланг. Кечки овқатингизни (ейишда) шошилманг”, дедилар (Муттафақун алайҳ).

Мадина аҳли кечки овқатни шом намозидан олдин ейишган. Кўпинча овқат намоз вақтида ҳозир бўлар эди. Пайғамбаримиз алайҳиссалом кечки овқат билан шом намози бир пайтга тўғри келганда, олдин овқат ейиш кераклигини ўргатганлар.
Намоз Аллоҳ таоло билан боғланиш риштасидир. Ибодат тўғри ва савоблари мукаммал бўлиши учун хушу, хузу, тазарру ва ихлос билан адо этилмоғи лозим. Ҳар қандай чалғитувчи нарса кишининг хушу ва қалб ҳозирлигини кесади.

Айниқса, мазали таом намоз ўқиладиган вақтда ҳозир бўлса, намозхоннинг хаёли овқатга чалғиб, Аллоҳ таолонинг ҳузурида тургани ёдидан чиқади.
Мана шундай ҳолатнинг олдини олиш учун таомдан бироз тановул қилинса, нафс тинчланади, намозхон чалғимайди.

Ривоятда келтирилишича, Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо намоз билан овқат бир вақтга тўғри келиб қолса, аввал овқат ерди.
Уламолар юқоридаги ҳадисда фақат шом намози эмас, балки бошқа намозлар ҳам назарда тутилган, дейишади. Шунингдек, таомга кучли иштаҳа ёки очлик ҳисси бўлса, айниқса, ифторлик пайтида олдин овқат ейишга рухсат берганлар.

Хайрулободий ҳазратлари Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг: “Овқатим намозимда бўлганидан кўра, намозим овқатимда бўлгани афзал”, деганларини қаттиқ иштаҳа ёки очлик пайтида олдин овқат еб олиш лозимлигига далил қилган.

Шунингдек, кишининг қорни тўқ ёки намозда хушуси кетадиган даражада оч бўлмаса, жамоатга эргашиши шартдир. Овқат ейиш жамоат билан намоз ўқишдан тўсмаслиги ёки намознинг қазо бўлишига сабаб бўлмаслиги лозим.

Аллоҳ таоло ҳар бир ишда ҳикматли ва марҳаматли Зотдир. Ҳар бир намозхоннинг жисмонан ва қалбан покланишини истайди. Намоз шунчаки кетма-кет махсус ҳаракатларни бажариб, қироат қилиш эмас, аксинча оламлар Раббига муножот ва У Зотга қулликни, бандаликни ва бечораликни изҳор қилишдир.
Бугунги ҳолатга эътибор берилса, намоз бор, хушу йўқ. Қироат бор, нечанчи ракатда экани ёддан чиққан. Ракати аниқ бўлса, тижорат, пул, қайсидир муаммога ечим излаш каби кундалик ташвишлар хаёлни банд этган. Ҳатто ҳадеганда келавермайдиган ғоя ва гўзал фикрлар намозда уйғониб қолади.

Улуғларимиз намозни бошлаганларида ён-атрофдан узилиб, ҳаловатини топар, Олий Зотнинг ҳузурида бирор нарсани ўйлашдан ҳаё қилардилар. Намозни роҳат, роҳатни намозда, деб билганлар. Зеро, саҳоба Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумо юқоридаги ҳадиси шарифнинг ҳикматини мукаммал англаб: “Қалбимизда бир нарса бўлса, намозга турмас эдик”, деган.

✏️ Фахриддин МУҲАММАД НОСИР,
Имом Бухорий номидаги Тошкет ислом институти “Ҳадис ва Ислом тарихи” кафедраси катта ўқитувчиси

📚 "Ислом нури" газетасидан

✈️ @HidoyatUz 🌐Instagram

🌸 Тарихи Муҳаммадий

🔴Рўзанинг фарз бўлиши

Шу йилнинг Шаъбон ойида Аллоҳ таоло томонидан ваҳий келиб, мусулмонларга ҳар йили бир ой Рамазон рўзасини тутмоқ фарз бўлди. Бундан илгари Пайғамбаримиз ва саҳобалар ҳар ойда уч кун – ўн учинчи, ўн тўртинчи ҳамда ўн бешинчи кунлари ихтиёрий рўза тутар эдилар. Китобларда бу кунларни “Айёми бийз”, яъни “Ойдин кунлар” деб атардилар. Ҳар йилда бир ой Рамазон рўзасини тутмоқ беш бинои Исломнинг бирисидур.

⏺Инсон асли яратилишида икки тарафли сифат билан яратилмишдур. Яъни, жисмоний-ҳайвоний ва руҳоний-малаконий сифатларга эгадур. Ҳар икки томоннинг тарбияти ўзига хос ғизоси (озуқа) билан бўлур. Яъни, емак-ичмак инсоннинг жисмоний тарбияти бўлганидек, намоз-рўза, тоат-ибодат унинг руҳоний тарбиятидур. Инсон боласи жисмоний сифатлари томонидан қаралса, ҳайвон боласидан ҳеч қандоқ фарқи йўқдур. Агар инсон ҳайвоний сифати билан қўйилса, ул ҳолда ўзидан бошқа ҳеч нарсани танимайдур. Бошқа бировлар учун қайғуриш унинг эсига ҳам келмайдур. Очлик ва чанқоқлик – энг оғир ишдур. Бунинг қийинлигини ҳар ким ақли билан билса ҳам бўлур. Лекин очликни татиган киши уни татимаганлардан яхшироқ билур. Шунинг учун Аллоҳ таоло ҳар йили бой-чоғой, шоҳу гадо демай, бир ой рўза тутмоқни барчага бир текис фарз қилди. Ҳаммага очликнинг аччиғини тотқизди. Очлик қандоқлиги тотиганларга очлик билан эзилган ожизларни эскартди. Энди рўзанинг руҳоний томонига қарасак, агар шароити риоя қилинган тақдирда, унинг киши қалбига, руҳига ва бошқа ибодатларга қараганда тезроқ таъсир қилишида ҳеч шак йўқдур. Ибодат ва риёзат таъсир қилди, демак, қалб ва руҳ қувват топиб, ёмон хулқлардин пок бўлди демакдур. Инсонда доимо қарама-қарши икки тортишув бордур: биринчиси – раҳмоний ақл, иккинчиси – шайтоний нафсдур. Буни Пайғамбаримиз: “Ламмаи раҳмония, ламмаи шайтония”, дедилар. Бу икки куч одам боласини доимий суратда талашурлар. Ҳақиқатда эса буларнинг бири жаннат, иккинчиси дўзахдур. Бу икковидан қайси бирига қўшилса, бандада ихтиёр бордур. Лекин шуни билмоқ керакки, намоз, рўза, тоат-ибодат билан раҳмоний ақл қувват топади. Агар булардан ажраб фисқ-фасод, нафси ҳаво йўлига кирса, шайтоний нафси ривожга киради. Мана бу икки қувватнинг қайси томони ривожли, кучли бўлса, инсон шу томонга мойил бўлур. Шунинг учун рўза ойининг туганчисида фитр-садақа беришни шариат вожиб қилди. Рўза шарофатидан кўнгиллари юмшаган мўминлар буни оғир олмай, ихлос билан адо қилишларини билди.

Расулуллоҳ Мадинага келиб, икки йилдан кейин Рамазон ойининг рўзаси мусулмон­ларга шу оят билан фарз бўлди:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ
“
Ё айюҳаллазина аману кутиба алайкумус-сияму кама кутиба алаллазийна мин қобликум” [Бақара, 2/183].

Маъноси: “Эй мўминлар, бир ой Рамазон рўзаси сизларга фарз бўлди, сизлардан илгари ўтганларга ҳам рўза фарз бўлган эди”.

⏳ Давоми бор...

📖 "Ҳидоят" журналидан

✈️ @HidoyatUz 🌐Instagram

Биродарингга бўйинсун, гарчи у сенга бўйинсунмаган бўлса ҳам. Дўстлик ришталарини боғла, гарчи у сенга жафо қилган бўлса ҳам.

Изоҳ. Биродарлик – оға-иниликдир. Ака-укалардан бири шафқатсиз бўлса, бошқаси раҳмдил бўлсин. Бирининг қаҳри қаттиқ бўлса, бошқаси кечиримли бўлсин. Осмондан нурлар ёғилиб, ернинг бир текисда айланиб туриши, боғчаларимизда чечаклар юз очиб, кеча-ю кундузимиздан хуш бўйлар таралиши айни мувозанатнинг сақланиб тургани учундир, балки. Акс ҳолда, ҳикматларда айтилганидек: «Дунё бошидан охиригача йиртилиб, биттагина ипига осилаб қолган кийимга ўхшайди. Охирги ипнинг ҳам узилишига оз қолди». Бу ип қачон узилади, қачонки биродарлар бир-бирига шафқатсиз бўлса, биридан ўтганини бошқаси кечира олмайдиган ҳолга келса, ҳамма бир-бирига душманга айланса, ана ўша пайтда Қиёматни кутаверинг...

“Унвонул баён”дан.

✔️ @HidoyatUz 🌐 Instagram