Bekalar Uchun Xikoyalar

он четидаги темир чойнакка туршак солиб дамлаб қўйилган , устига қалин чойнакпўш кийдирилган эди.

Марҳамат ая ўғлига термосдан қайноқ чой қуйиб узатди :

- Афрўза яхши юрган эканми ?- сўради у ўғлига зимдан тикилиб .

Ботир ака онасининг зийраклигига доимо тан бериб келар эди. У гапни чалғитишдан маъни йўқлигини, онаси ўзининг кўнглидаги ғалаёнларни очиқ деразадан кўриб тургандек, барига тўғри баҳо бераётганлигини фаҳмлаб турарди . Аслида онасининг ўзи Ботир аканинг мушкулини осон қилган эди. Ботир ака шундоқ ҳам барини унга тўкиб , солмоқчи эди . У эсини танибди-ки , бу ҳонадонда бирор муҳим иш онасининг аралашувисиз битмаган бўлса.
Ботир ака ошга қошиқ солар экан онасига секин кўнгил ёра бошлади :

- Яхши ойи , Афрўзангиз яхши юрибди . Сизга салом деб юборди . Жума куни ўзи ҳам келиб қолади .

- Ҳаа ,- деди Марҳамат ая ўғлига жиддий тикилиб ,- Ботир , ҳамма гапни бир бошдан гапир энди . Бафуржа , ҳотиржам ... Менга ундай қарама . Мен сени кечаги ёки бугунги онанг эмасман . Сени кафтимдаги чизиқлардан ҳам яхши танийман. Кундузи келган совчиларда ҳам кўп гап борлигини ҳис қилдим. У бу гап бўлган бўлса "Онам қари уни аяшим керак" деб ўтирма .
Хўш қани айтчи , Афрўзага бу совчиларнинг ишқи қаердан тушиб қолибди ? Мен осмондаги чўпчакни эмас, ердаги ҳақиқатни билсам дегандим . Қулоғим сенда .

- Ойи ,- деди Ботир ака бир ютиниб ,- ўтирган жойингизда девор бўлса ҳам кўчани шундоқ кўриб турасиз- а ? Ҳа , мен боя бекорга келганларга эргашиб кетганим йўқ . Улар икки хафтача аввал қизингизни бир ифлосни қўлидан қутқариб қолишган экан. Эсингиздами , Афрўза ўртада бир якшанба уйга келмагани. Шанба куни кечга яқин қизингизга совчи қўйиб рад жавобини олган Салим аканинг ўғли Сайфиддин уни дўконга нарса харид чиққанидан фойдаланиб ўғирлашга ҳаракат қилибди. У мараз қизимни изидан пусиб бориб ҳушсизлантирувчи дори билан ҳушидан кетказибди ва шериклари ёрдамида машинага ортиб кетаётганда, совчи қўйган йигитнинг ҳизматидаги бир киши қизингизни қутқариб қолибди .


Хуллас , ўша Сайфиддин бир каттаоғизнинг ҳизматига ёлланиб олган экан . Совчи қўйган йигитнинг , ҳа айтганча унинг исми Шерзод экан, ҳизматидаги йигит Сайфини ва унинг икки оғайнисини "чочиб" ташлабди. Ўша йигитларнинг хўжайини эртасига сахардан Шерзоднинг офисига югургилаб келибди. Сайфи унга Афрўзани қайлиғим деган экан шекилли, дарровда келиб йигитларини хунини ва қизимни қайтариб беришни сўрабди .
Шерзоднинг эса "Афрўза менинг ўзимни қайлиғим" дейишдан бошқа чораси қолмабди. Хуллас , ойи , мана сизга тақдирнинг ўйини . Шерзод тарафидан қўйилган совчилар барчасини батафсил тушунтирдилар . Улар "Лозим топсангиз қизингизни бизни йигитга узатинг , бу ўзингиз учун ҳам ёмон таклиф эмас. Қизингизга бир бор кўз тиккан мунофиқ уни турмушга бермасангиз шубҳага тушиб , яна ўша бемаза қилиғини такрорлаши мумкин. Аммо бизнинг вақтимиз бироз камроқ " дея барча сабабларини айтиб ўтишди,- Ботир ака Мўйсафиднинг мулоҳазаларини бир бошдан гапириб берди,- ойи , мен барча гапдан хабардор бўлганимдан сўнг , "Ўша йигитни бир суриштириб бера оласизми?" деб Саидносир акамнинг хонадонларига бордим . У кишининг ўғиллари Сиддиқжон Шерзодни яхши танир экан . Шерзод ҳақида жудаям ижобий фикрларни айтди . Айтишича у ҳалол , мард , танти йигит эмиш ."Келажаги бор ёшлардан. Ёш бўлишига қарамай меҳнати туфайли машҳур давраларда обрў қозонган" деди .

Ботир ака ойисига савол билан тикилди :

- Ойи , бошим жудаям қотиб қолди . Ўша йигит Афрўзани қўриқлашга икки йигит ажратибди. Аммо ўзингиз яхши тушунасиз , бу ҳол узоққа бориши мумкин эмас.
У тараф эса биздан жавоб кутяпти . Бизнинг эса Афрўзани у йигит бўлмаса бошқасига турмушга беришдан бошқа иложимиз йўқ энди .
Шунга нима дейсиз , ойи ?

Марҳамат ая индамай ўрнидан турди. Хонанинг бурчагида турган кроватининг ёнига бориб ёстиғи турган жойдаги кўрпачанинг қатига қўлини суқди. У ердан ниманидир олиб ўғлининг ёнига қайтиб келди.
Ая қўлидаги ярим варақча чиқадиган қаттиққина қоғозни олиб келиб Ботир акага тутди :

- Сен- чи ? Ўзинг бунга нима дейсан ?
...

#давоми_бор

#БАРС

21-ҚИСМ

фақат бировларнинг ҳисобига .

Кўплаб қилинган ҳайриялари савоб орттиш учун эмас . Агарда корхона, ишлаб чиқариш объектлари , хуллас шунга ўхшаш ташкилотлар бошқа муассасалар , айтайлик меҳрибонлик уйларига ҳайрия қилса , шунинг ҳисобидан солиқлардан озод қилинар экан. Тоғам эса кўпинча ҳамкорлик шарти сифатида ҳам мана шу йўлни танлайди . Баҳонада текин пиар.
Уффф , бу масалани ёпайлик. Бошим тарс ёрилай деяпти .
Ундан кўра айтчи , Архитектор масаласи нима бўлди ?

Князь Ўсал ҳозир худди шу масала ҳақида сўраб қолишни билгандек жавобга тайёр турган экан :

- Бей... Уни топдик . Кўринишидан оддийгина йигит Аммо Аллоҳ юқтирган иқтидори бор экан . Айтсам ишонмайсиз . У архитекторлик соҳасида умуман ўқимаган экан. Ҳақиқий касби физик экан. Аммо тақдир тақозоси билан архитектор бўлиб қолибди . Чизган лойиҳалари арзон, ҳамёнбоп ва сифат кўрсаткичи жуда юқорилиги учун тез танилиб кетибди. Хатто лойиҳалаш соҳаси бўйича мутахассислиги борлар ҳам ундан маслаҳат олишар эмиш. Аввалига хонадонлар , офисларни лойиҳалаб бераётган бу йигит энди катта - катта мажмуаларни қўлдан чиқараётган экан . Ишига қизиқиш ҳатто чет давлатларда ҳам кузатилибди.
Шу сабабли ....

- Нега тўхтадинг ?! Нима шу сабабли ,- Ўсалнинг кўнгли алланечук ғашликни илғаган бўлди

- Шу сабабли , у ўтган ҳафта Барс билан шартнома тузибди . Энди унинг қўл остида ишлайдиган бўлганмиш.

Князнинг сўнгги сўзларини эшитиб Ўсалнинг ранги гезарди . Кўзлари хунук тарзда гўлайиб, мушти билан ойнаванд столга мушт тушурди:

- Яна Барс ! Яна Барс ! Жонимга жазо бўлди шу бола ! Бир вақтлар ойим "Илонни ёмон кўрган гули уйини олдида ўсади" дердилар . Ўшанда бу гапларини ҳеч тушунмасдим - Ўсал сўзини ҳансираб давом этди ,- Бечора онам- а ? Билиб айтган эканлар- а , менинг худди ҳозирги аҳволга тушишимни билиб .
Майли. Қани индамай арқонни узун ташлаб турайчи , қаергача борар экан . "Бузоқнинг югургани сомонхонагача" дейишади- ку . Анчадан буён ўзига ўзи гўр қазийдиган бунақа одамни учратмовдим . Аммо битта зўр тарафи бор шу йигитнинг . Одамни курашувчанликка чақиради. Ҳозир бундай эътибор бериб қарасам , шу мушуквачча туфайли ҳаётим анча жилвакор бўлиб бораяпган экан. Аммо вақти келиб чин уйқуга кетса, ўрни ёмон ҳам билинса керак - а ? Нима дединг жаноби Князь?

Князь индамади. Бошини "ҳаа" деган маънода ирғаб унинг сўзларини тасдиқлаб қўяқолди...

* * *

Марҳамат ая кўпни кўрган аёл эди. Ҳаётнинг паст, баландида хўп тобланиб чиниққан, вазиятга оқилона баҳо бера оладиган ,бир сўз билан чўрт кесадиган аёллар тоифасидан эди .
Бундайлар ҳақида кўпчиликнинг фикри "Яхшиям аёл бўлиб туғилгани , бўлмаса нақд дунёнинг кетига ўт қалаб юборар эди" деган иқрордан иборат эди.

У ўғли Ботир Тошкентга отланганининг ўзиданоқ суюкли набираси Афрўзага тегишли бир гап чиққанлигини сезган эди, аммо ҳар доимги оқилалигига содиқ қолиб, йўлга отланган ўғлини ортиқча сўровга тутмади. Ботир ака қайтиб келганда барчасига ўзи изоҳ беришини ҳис қилиб кўнглини ҳотиржам қилишга ҳаракат қилди .

Айтганидек бўлди.

Ботир ака кеч қайтишига қарамай биринчи онасининг хонасига йўл олди . У онасининг ўз йўлини кутиб турганини яхши билар эди .

- Ассалому алайкум , ойи

Ботир аканинг эшикни очиб киргандаги биринчи сўзи ҳар доим бир хил эди.

- Ваалейкум ассалом , кел болам. Печкани устида ош бор олиб келиб ўтир - Марҳамат ая хонанинг деворига ўйиб ишланган печкага ишора қилди. Печка листининг устида ўтга чидамли бир ғишт қўйилган , унда устига тақсимча ёпилган овқат турарди.

Ботир ака уйига келгандагина қаттиқ очиққанини ҳис қилди. У овқатни хонтахта устидаги сочиқ билан ушлаб келиб ўтирадиган жойига қўйди .

- Омин , тинчлик - ҳотиржамлик , сан- сиҳатлик бўлсин ,Аллоҳу акбар.
Ол , болам . Иссиқ , иссиқ е. Йўл ҳам одамни чақиб ташлайди ,- деди ая дуо қилиб ўғлини овқатланишга ундар экан.

Хонтахта устида ҳар доимгидек ёпилган тандир нон , тузланган кўк помидорга пиёз тўғраб тайёрланган салат , кичикроқ косада ёғли қатиқ , ичи кўриниб турадиган чойнакда илиқ ва термосда қайноқ чой турар эди . Дастурх

20-qism

укр, мана, икки йили ҳам ўтди.
Ўглим ёлгиз фарзанд бўлгани ва отасининг саломатлиги сабаб уни ҳарбий хизматга олишмоқчимасди. Аммо болам «Ойи, ариза ёзинг, мен армияга боришим, ватанимга хизмат қилишим керак», дея ниқтайверди. Охири ниятига етди. Чегарада хизмат қилган боламнинг изидан икки марта раҳматнома келди. Овсиним иккимиз ўқиб, роса йиғлаганмиз. Давлат шундай фарзанд улғайтирганингиз учун сиздан миннатдормиз, деб турса, қайси онанинг кўзлари қувончдан ёшланмайди, айтинг. Тагин ҳарбийдан олиб келган имтиёзи билан ўқишга қабул қилингани—чи? Ўша куни Яратганнинг карами кенглигига, юртимизда ҳар бир фуқаро учун имконият яратилганига имоним яна бир бор комил бўлди.
Ўглим ҳарбий хизматда пайтида ҳам мени ўйларди. Отаси ўшанда биринчи бор шифохонага тушиб қолди. Болам чегарада, хаёли чалјимасин дея, буни айтмагандим. Бироқ Фарҳод қўнғироқ қилганида қайнопамнинг қизи огзидан гуллаб қўйибди.
—Ойи, нега мендан яширдингиз? Дадамга нима бўлди? Жуда қийналаяпсизми? — боламнинг титраган овозидан менинг ҳам кўнглим бузилиб кетди. Овозимга жўшқинроқ тус беришга уриниб, уни тинчлантирдим. Аммо ўглининг суратини кўрсатганимизда кимлигини танимай бемаъно боқиб турган эримнинг нигоҳлари кўз олдимга келди—ю бўғзимга тошдек қадалди. Яна ўглоним мени юпатди.
—Ойи, кўп куйинманг! Яхши бўлади ҳали ҳаммаси! Ўзим борай, дадамга қарайман, —деди у.
Афсус, отаси Фарҳодни ҳарбийдан қайтгач ҳам танимади. Ўғлим эса сир бой бермайди. Дадаси вақти—бемаҳал силталаб ташласа ҳам жим туради. Аммаси ё айрим ўртоқлари эримнинг устидан масхара қилса ҳам, дардини ичига ютади. Мени суяш учун ҳам кучли бўлиши кераклигини билади—да.
Ўтган ҳафта укам ҳолимдан хабар олишга келди. Эримнинг аҳволи, уйимдаги можароларни кўргач, уйга олиб кетаманга тушиб қолди.
—Опа, шу хонадонда нима рўшнолик кўраяпсиз? Ажрашинг поччам билан. Ана укаси билан опаси қараб олсин. Сиз жияним билан меникида яшайсиз, — деди.
—Йўқ, ука! Чиққан қиз чиғириқдан нари. Аёлингни ёмон демайман, аммо ҳамманинг ўз оиласи, ўз ташвиши бўлади. Меники сизларга ортиқча. Қўй, тинчингни ҳам бузмай. Қолаверса, қайси виждон билан поччангни ташлаб кетаман. Ўглимнинг отаси, умр йўлдошим. Одамларнинг гап—сўзи ўз йўлига, кўзим қиймайди бу инсонни ташлаб кетишга, — дея укамни кузатдим.
Ажаришиш ҳақида кўпчилик менга сўз очган. Аммо бу кунлар ҳам бир синов, уни енгишга сабрим етишига ишонаман. Чунки ўглим бор, отаси эса иккимизнинг ҳам эътиборимиз, меҳримизга муҳтож.
Кечга бориб бироз уйимиз тинчиб қолди. Қайнопам овсинимга «Бу зимдан иш битиради, шу уй учун касал эрини ташлаб кетмаяпти», дея гапириб турганини эшитсам ҳам, индамадим. Овсиним ҳам бирор нима деб жавоб қайтаролмасдан ер чизиб турарди. Хозир менинг ёнимни олса, ўзига ёмон бўлишини билади—да.
Овқатим тайёр бўлгач, эримнинг олдига кирдим. Негадир бугун унинг ҳам кайфияти ёмон экан. Икки қошиқ овқат едиргунимча бақириб, идишларни ўзидан нари итариб ташлади. Овозларни эшитиб, қайнукам ёрдамга келди. Бир амаллаб икки кишилашиб овқатлантирдик. Шу маҳалда қайнопам яна бошлаб қолди.
—Эртагаёқ шифохонага ётқизиш керак. Бўлди, шунча чидадик. Унинг дастидан бирор кун тинчлик йўқ, — дея биз ўтирган хонанинг деразаси олдига келиб, шанғилларди. Охири қайнукамнинг сабр косаси тўлди шекилли, опасига жавоб қайтарди.
—Опа, аслида сизнинг дастингиздан тинчлик йўқ! Хафа бўлманг—у, келинойим миқ этмасдан чидаб келаяпти. Нега сиз опаси бўла туриб, бирор марта ё овқат едирмайсиз, ё ҳолидан хабар олмайсиз? Хўп, меҳр—шафқатингиз йўқ экан, ҳеч бўлмаса, шунақа пайтларда жим туринг. Илтимос сиздан.
Қайнукам биринчи марта опасига бунақа оҳангда гапириши эди. Тўгриси, ҳозир кун давомида авжига чиқа олмаётган жанжал қўпади, деб ўйлагандим. Хартугул қайнопам «Билганларингни қилинглар, ҳовлини сотсак, қутуламиз», дея ўз хонасига кириб кетди.
Сочилган овқат қолдиқларини дастурхон устидан йијиштирар эканман, қайнукам менга қараб тасалли берди.
— Келинойи, сиқилманг. Турмушлари бўлмаганга, опам ўзи асабийроқ бўлиб қолган. Ташвишланманг, уй сотилса ҳам, сизларни кўчада қолдирмаймиз, — дея ҳовлига чиқиб кетди. 👇

​​Шундай пайтлари бу уч опа—укага қараб ҳайрон қоламан. Қайнукам ўта бо

"ДАДАМНИ ҲЕЧ ҚАЧОН ТАШЛАБ КЕТМАЙМИЗ...

"Бугунги ҳикоя қаҳрамонини яхши танимайман. Шу кунларда бир дардлашиб қолгандик, доим кулиб юрадиган аёл катта юрагини очди. Унинг сабри мени ўйга толдирди. Меҳр—оқибатли инсоннинг ҳаёти сизни ҳам мулоҳаза қилишга чорласа керак, деган умидда унинг ҳикоясини чоп этдик.
Юрак ютиб, қайнопамга гап бошладим—у, бошим балога қолди.
—Нима? Ҳали сиз уйнинг бир қисмига эга чиқмоқчимисиз? Йўқ! Бу уйни сотиб, пулини тенг учга бўламиз! Менинг ҳам ҳаққим бор отамдан қолган ҳовлида, — қайнопам қўлини пахса қилиб бақира бошлагач, нима дейишни билмай қолдим.
—Ойи, юринг, — ўглим қўлимдан тортгач, индамай унга эргашдим. Ўзимизга ажратилган хонага киргач, кўз ёшларимни тутолмай йиглаб юбордим.
—Ойи, айтгандим—ку сизга гапирманг, аммамга деб. Майли, сота қолсин ҳовлини. Кўчада қолмасмиз. Мен борман—ку! хали, ўқишимни тугатиб, ўзим катта уй қураман. Шу кунлар, албатта, келади, — Фарҳод паст овозда гапирса ҳам, унинг сўзларида қатъият бор эди.
Шу хонадонга келин бўлиб тушганимга йигирма беш йил бўлаяпти. Хаётимдан, бу оиладан нолимайман. Нимаки бўлса, пешанамда бор экан, кўраяпман. Аввалига эримнинг касалини билмасдим. Шунчаки, хотираси яхшимас—да, дердим. Орадан беш йиллар ўтиб, хотираси янада ўтмаслашди. Бир жойда узоқ ишлай олмасди. Ёшлигида бошидан қаттиқ калтак еб, нерв толалари зарарланган экан, энди уларни тиклаб бўлмаскан. Қўлимда маълумотим бўлмаса—да, ишга кириб, рўзгорга бир—икки сўм топа бошладим. Қайнота—қайнонам ҳаёт бўлгани учун у пайтлари турмушда унчалик қийналмасдик. Болам ҳам ёш эди. Охирги етти йил эса сабримни синади. Эримнинг руҳий ҳолатида муаммолар юз бера бошлади, энди у ўз ҳаракатларини бошқаролмас, ҳеч биримизни танимасди. Тагин қайнопам турмушидан ажрашиб келди. Қайнотам раҳматли қизининг феълини яхши билгани учун унга алоҳида «дом» сотиб олиб берди. Аввалига ўша ерда болалари билан яшаб турган қайнопам отасининг вафотидан кейин ҳовлига кўчиб келиб, уйини ижарага берди. Энди эса бир гапни топиб олган: «Уйни сотаман!»
Қайнукам бир неча бор опасига бу ҳовлини қимматга пуллай олмаслигимизни, эртага пулини учга бўлсак, ҳеч биримиз уйли бўлмаслигимизни айтса ҳам, мақсадидан қайтмаяпти. Мен эса шу ҳовлида ўз ҳудудим бўлиши учун нима қилишни билмай ҳайронман. Охири ўйлай—ўйлай бурчакдаги уч хонани мен, эрим ва боламга ажратишларини сўрадим. Шу ерда ўзимизга алоҳида ҳаммом ва ошхона қуриб, тинчгина яшашимиз таклифини бердим. Боламнинг бўйи етиб қолган, ўқишни тугатса, бошини икки қилишим керак. Бу томонда эримнинг аҳволи овсинимга ҳам ноқулайлик тугдираяпти. Шунинг учунгина, бу ҳақда огиз очгандим. Бироқ эвазига яхшигина гап эшитиб олдим.
—Сиз менга укангизга қараб ўтирибман, дея миннат қилмоқчимисиз? Неча марта айтдим, дўхтирхонага топширворинг, деб, — ўглим ишга кетгач, қайнопам хонамга кириб уриша бошлади.
—Опа, қанақа қилиб топшираман? Ахир мен тирикман, ўгли бор! Нима учун шифохонада яшаши керак? — дедим унинг гаплари жонимдан ўтгач.
—Касал бўлгач, ётади—да! — дея эшикни қарсиллатиб ёпиб чиқиб кетди қайнопам.
Яхшиям эрим гап—сўзларни унча тушунмайди. Тушунганида, ўз тугишган опасининг сўзларидан юраги тилка—пора бўлиши аниқ эди. Кўз ёшларимни арта—арта овқатга унаётсам, овсиним келди.
—Опа, хафа бўлманг! Харидор чиқса, барибир уйни сотади, шекилли. Балким сиз маҳаллага чиқарсиз, улушимни ажратиб беринглар, деб. Харҳолда маҳалладагилар шароитингизни билишади, сизга ёрдам беришар, — деди сингилларча куйинчаклик билан.
—Йўгей. Бир қориндан талашиб тушган жигарларнинг ёқа йиртишиб уй талашганини телевизорда кўрганимда, ҳайрон бўлгандим. Қўйинг, энди ўзимиз шунақа қилиб элу юртга шарманда бўлмайлик. Ўглимнинг ўқиши тугашига икки йил қолди—ку, ҳаммаси яхши бўлиб кетар, — дедим мўлтираб турган овсинимга.
Яхшиям ўглим — суянчиғим бор! Кўзимнинг қувончи болам. Отасининг парвариши ҳам унинг бўйнида. Яна ўқишдан кейин ишлайди, мана, ёзни ҳам ишлаб ўтказаяпти. Харна шартномани тўлашимиз учун пул йигади. Унинг ҳар куни формаларни кийиб ўқишга бориб—келишидан кўнглим қанчалик кўтарилишини билсангиз эди. «Ўқишга кирибман, фақат контрактман, ойи», дея қўнғироқ қилганида бошим кўкка етганди.

Ш

#БАРС

20- ҚИСМ

қилишди . Кейин охирги чора сифатида қўлланиладиган усулдан фойдаландик .

- Хўўўшш...

- "Сен узоқ йўлдан қайтгунча уйингдагилар соғ - омон ўтирсин- да ишқилиб" деб нозик ерига игна санчдик .

- Кўнишдими ?

- Кўнмай қаерга борарди. Биз бераҳм жаллод эмасмиз- ку, қилган "ҳолис" ҳизматлари эвазига яна муллажирингни бетига қарамай берсак ...

- Нечтасини қўлга олдиларинг шунақа қилиб ? - Ўсал кўзини қисиб савол берди

- Ҳозирча тўрттаси биз билан ишлашга "кўнди" . Уларга "юк"ни бердик . Йўл - йўлакай манзилда ташлаб ўтадиган бўлишди.

- Ҳммм ... Юкни дегин ?

- Бей , биринчисига "юк" -шунчаки муляж . Оддий оҳакка озроқ ҳид қўшиб , бир амалладик . Йигитлар синовдан ўтса, сўнг улардан яхшилаб куръер тайёрлаймиз . Ичида биттаси сал пичоққа илингудек экан аммо . У "Салом- алигингиз"ни памилдорини ичида олиб кетмайман . Бу хавфли . Оиламни тинчлигини ўйлаб қилаётган бу ишимда ўзимни ҳам тинчлигим биринчи ўринда . Агар менга бир гап бўлса, оиламнинг тинчлиги ўз- ўзидан пароканда бўлади. Яхшиси молингизни чиройли қилиб машинамнинг ғилдирагини балонига жойлаб беринг. Иш қилгандан кейин ювелирный бўлсин- да" дебди.

- Қойил,- деди Ўсал оғзини танобини йиғиштира олмай , - мана шунақа йигитларнинг садақаси кетсанг арзийди . Бундайлар ҳизматимиздаги ўнлаб "қасқонкалла"лардан афзал . Шу йигитга битта "отметка" қўйиб қўй.

Князь яхши дегандек бош ирғади . Ўсал унга ҳайриҳоҳ нигоҳ ташлади :

- Шу ишни яхшилаб йўлга қўйиб олсак , марра бизники . Мушуквачча акангни даврида бир кайфимизни сурардик-да , одамга ўхшаб. Бу ишда ҳикмат кўп, жаноби Князь. Ўхшаб қолса ўртада "мол ошириб" пичоғимиз мой устида бўлиб қоларди . Агар ўхшамай қолса барча мағзава "Миёв"нинг бошига ағдарилади. Буни-чи окаси , бир ўқ билан икки қуённи уриш дейилади . Аммо эҳтиёт бўл. Иси чиқмасин. Ризо Оташ юк бизларга қанча керак бўлса шунча етказиб беришини ваъда берди. Тоғам бундай ишларни ёқламайдилар. Ўзи ойда - йилда бир кўрганларида ҳам "Одамга ўхшаб пул топ" дейдилар . Аммо нима қилай,- Ўсал оғзининг таноби қочиб тиржайди,- менга одамга ўхшамасдан пул топиш ёқса .
Биласан- а, Князь . Тоғам ўз- ўзидан шунчалик бойиб кетмаган- ку ўзи ҳам. Бошида бойваччамизниям тарихи қора харфлардан ёзила бошлаган. Бири икки бўлиб , ҳамма ишни йўлга қўйиб олгандан , кимсан Ҳорунбой деб танилгандан кейин бир юмалаб қўй оғзидан чўп олмаган одамга айланди- қўйди. Энди қиладиган энг муҳим иши ваъзбозлик. Оғзи қийшиқ бўлсаям бойнинг боласи гапирсин экан-да. Мард бўлсанг ,қўлингдаги давлатингни маълум қисмини ҳайр-у эҳсон қил , ҳа деса тепадан келавермай. Бир куни атайдан шу ҳақда гапирдим. Ўзимни кайфи ошиб қолганга солдим-да , навбатдаги ваъзини ўқий бошлаганида шарт калла қўйдим :

- Тоғажон , аммо сизга ярашадиган гап бўлди ўзиям. Ҳар куни кетини камида беш - олти бор тилла суви юргизилган унитазга қўядиган одамнинг сўзлари ҳам тилла бўлиб кетишига мен кафил ,- дедим.

Аммо у ҳам бўш келмади :

- Эпласанг , сен ҳам кетингни шундоқ ардоққа муносиб кўр . Кимдан каминг бор ? - деб оғзимга урди.

Ўзи шу тоғам мени тан олгунча қилган ишини айтганмидим. Ўшанда ўн саккиз ёшларда эдим.

Бир куни онам телевизор кўриб ўтириб тоғамни таниб қолди . Уни Россиядан кўрсатишаётган эди :

- Вой , бу мени Аброр акам- ку , ҳали тирик эканлар- у - деб баралла йиғлаб юборди.

Маълум бўлишича бувим ҳақиқий бобомиз вафот этиб кетгач, иккинчи марта турмуш қурганларида ўзлари билан олиб кетган Аброр тоғамни кейинги эрлари Жамшид қассоб чиқиштирмаган экан. Ичиб олиб ўзининг уч ўғлини қанчалик қамчиласа , Аброр тоғамни икки ҳисса урар экан. Тоғам бир кун уйдан қочиб чиқиб кетибди- ю , шу бўйи дараги топилмабди . Бувим эса "Жони тинч , ўзи тирик бўлса бўлгани" деган гапларни ҳатто ўлимидан олдин ҳам такрорлаган экан .

Ўшанда онамга "Бу киши тоғам бўлмасалар керак, адашаётгандирсиз" деганим эсимда . Онам эса изиллаб йиғлаб Аброр Амирхонович деяпти-ку , қара чап кўзининг тагида тиртиғи бор , ёшлигимизда Жамшид дадам қамчилаганда остонадаги зинадан отилиб тушиб шу чандиқни орттирганди" дедилар. Мен эса ўша вақтлари айнан Россияга бо

19-qism