Бугун
Рим ҳақида ўйладингларми?
Болалигимда (ва ўсмирлигимда) стратегиялар ўйнашни яхши кўрардим. Бир сатҳли ва икки сатҳли стратегиялар бўларди. Уларнинг асосий фарқи:
- бир сатҳли (ўлчамли) стратегияларда битта харита бўлади, ўша харита юзасида жангчи ва персонажларни бошқарасан, биноларни қуриб, база яратасан, душманга ҳужум қиласан;
- икки сатҳли ўйинларда стратегик харита бўлади, у ерда аскарлар ва шаҳарлар (базалар) кўриниб туради, лекин бевосита жанг учун алоҳида харита очилади.
Иккинчи турини ўзим ёқтирган бир ўйин мисолида тушунтираман. Табиийки, компьютер ўйинларига иштиёқимдаям тарихга қизиқишим акс этарди — тарихий стратегияларни севардим.
Total War туркум ўйинлари бор эди, турли даврларга оид стратегиялар эди —
япон сёгунатлари,
Европа ўрта асри ва ҳ.к. Мен бу франшиза ҳақида
Rome: Total War ўйини орқали билганман. Бу ўйинда Римнинг уч аслзода оиласидан (
Юлийлар,
Сципионлар,
Брутлар) бирини танлаб ўйнайсиз; кичик кампанияни ўтгач, Рим даврида мавжуд бўлган бошқа антик давлатлар —
Птолемейлар Мисри,
Парфия,
Селевкидлар,
Понт,
Карфаген,
юнон шаҳарлари,
Македония,
Фракия,
Арманистон,
Понт,
Нумидия,
Иберия,
Галлия,
Германия,
Британия,
Скифия,
Дакия очилади.
Rome франшизаси ичида яна бир нечта ўйин бор эди:
Barbarian Invasion — илк ўрта асрлар бошида Римни қулатган кўчманчи қабилалар (
аллеманлар,
ломбардлар,
бургундлар,
кельтлар,
остгтлар,
роксоланлар,
сарматлар,
саксонлар,
франклар,
вандаллар,
готлар,
хунлар ва ҳ.к.) билан ўйнаш мумкин.
Alexander'да эса
Александр Македонский билангина ўйнаш мумкин ва қисқа муддатда бутун дунёни эгаллаш талаб қилинар эди (энг зерикарли ўйин).
Хуллас, жудаям қизиқ ўйин эди. Тарихни жонлантириб берарди. Шу ўйин орқали тарихни анча чуқур тушунганман — қадимги шаҳарлар қанақа тузилган, турли халқлар ва давлатларнинг маданияти қанақа бўлган, шаҳарлар ва давлатлар қандай бошқарилган (солиқлар, бино қурилиши, аҳолининг лояллигини бошқариш, агентлар, дипломатлар ва ҳ.к.), аскарлар қандай тўпланган ва жанглар қандай олиб борилган (турли қўшин турлари, уларнинг кучли ва кучсиз томонлари, уларни жангда ишлатиш сирлари). Хуллас, ўтмишни тасаввур қилиш ва тушуниш учун зўр машқ бўлган.
Яна бир қизиқ жиҳати бор. Шу ўйин ҳақида маълумот қидириб, бир россиялик тарих ҳаваскорининг сайтини топволганман. У замонларда сайтлар жуда хунук, содда бўларди, асосан матндан иборат бўларди (айниқса шахсий сайтлар), шунга қарамай, у ердаги ҳамма материални ётволиб ўқиб чиққанман.
Ака —
Алексей Фанталов ўзи педагог ва санъатшунос
экан, расмлар чизар экан. Тарихий ва мифологик мавзуларда расмлар чизиб, шу баҳона мифология, адабиёт ва тарихга қизиқиб, турли китобларни ўқиб, мавзуга шўнғиб кетган экан. Қизиқишлари — ҳарбий тарих, антик давр тарихи, илк ўрта асрлар Европа халқлари мифологияси ва кечки ўрта асрлар тарихи. У кишининг мақолалари орқали шу даврлар бўйича кўп тасаввурга эга бўлганман, машҳур шахслар, машҳур жанглар, мифлар ҳақида кўп нарса ўрганганман, турли даврлар ва давлатларнинг ўзига хос хусусиятларини билволганман. Қолаверса, унинг тавсиясига кўра бир қатор классик китобларни билиб олиб, ўқиганман. Масалан,
Теодор Моммзеннинг "Рим тарихи" китобини,
Карл фон Клаузевицнинг "Уруш ҳақида" китобини,
Сунь Цзининг "Уруш санъати" китобини, бир қатор антик тарихчиларни.
Ака маълум муддат Rome: Total War'га қаттиқ қизиқиб қолиб, бир нечта катта стратегик кампания ўйнаган экан. Тарих иштиёқманди ниҳоят тарихни, бўлгандаям у ёқтирган мавзуларни (антик давр ва урушни) реконструкция қиладиган ўйинни топволганидан шунчалик хурсанд бўлибдики, бошқа ишларини йиғиштириб қўйиб, ойлар давомида ўйнапти.
Сарфланган вақтнинг самараси ўлароқ ака ўйинда ўзи ўтказган кампаниялар асосида бир нечта стратегик роман ёзган. Яъни ўйин ўйнаган, ўйинда бўлган воқеаларни тасвирлаб бораверган. Жудаям қизиқарли тажриба бўлган. Мана, ҳалиям ўша матнлар чириб кетган эски сайтларда
турибди.
Хуллас, интернет титкилаб, илгари ўйнаган ўйинларимни эслаб, ностальгия тутволдим. Сизгаям улашай дедим. Қизиқ бўлса, ўйиннинг моҳияти ҳақидаям битта пост бўлади. Унгача эса романни қайтадан ўқиб чиқай. Маза қилиб.
@AsanovEldar