Ulg‘aymagan ota-onadan kelib chiqadigan farzandlarning psixologik va ijtimoiy rivojlanishi turlicha bo‘lishi mumkin. Bunday oilalarda farzandlar odatda quyidagi yo‘nalishlarda shakllanishi ehtimoli yuqori:
1. Mas'uliyatni erta o‘z zimmasiga olgan bolalar
Agar ota-ona hayotga nisbatan yetuk bo‘lmasa, farzand majburiy ravishda ularning o‘rnini bosishga harakat qiladi. U oiladagi kattalar rolini o‘z zimmasiga olib, yoshiga nisbatan erta voyaga yetadi. Bunday bolalar:
Jiddiy, mas’uliyatli, hamma narsani o‘z nazorati ostida ushlashga intiluvchi bo‘lishadi.
O‘z his-tuyg‘ularini bostirishga moyil bo‘lishadi.
Bolalik davridan yetarlicha bahramand bo‘lmasliklari mumkin.
2. Xuddi ota-onasiga o‘xshab ulg‘aymagan farzandlar
Ba’zi bolalar esa ota-onasidan namuna olib, o‘zlari ham hayotga nisbatan yuzaki, mas’uliyatsiz munosabatda bo‘lishlari mumkin. Bunday hollarda:
Hayotda o‘zini yo‘qotgan, maqsadsiz shaxs bo‘lib qolish xavfi tug‘iladi.
Qaror qabul qilishda qiyinchilik sezishadi.
Qochish strategiyasini tanlab, qiyinchiliklarga duch kelganda undan qochishga harakat qilishadi.
3. Qarama-qarshi ekstremaga boradigan bolalar
Ba’zan bunday oilada o‘sgan bolalar kattalar hayotidan nafratlanib, butunlay aksincha yo‘lni tanlashadi. Masalan:
Haddan tashqari tartibli, rejali va qoidaga rioya qiladigan inson bo‘lishadi.
Emotsional jihatdan sovuq va mustaqil bo‘lishadi.
Ota-onasiga nisbatan norozilik va g‘azab his qilishlari mumkin.
4. O‘ziga ishonchi past bolalar
Agar ota-onalar farzandlariga yetarli e’tibor bermasa yoki ularni doimiy ravishda tanqid qilsa, bunday bolalar:
O‘z qadr-qimmatini past baholashlari mumkin.
Qaror qabul qilishda o‘ziga ishonchsiz bo‘lishadi.
Odamlarga haddan tashqari bog‘lanib, mustaqil hayot kechirishda qiyinchilik sezishlari mumkin.
5. Ichki konfliktlarga ega bolalar
Ota-onaning beqaror xulq-atvori farzandlarda ichki ziddiyatlarni keltirib chiqarishi mumkin. Masalan:
Muhabbat va nafrat orasida qiynalishadi.
Odamlarga ishonish yoki umuman ishonmaslik o‘rtasida noaniqlik sezishadi.
O‘zlarini tushunishda va o‘z yo‘lini topishda qiynalishlari mumkin.
Natija
Ota-onaning ruhiy yetukligi bolalarining hayotiga kuchli ta’sir qiladi. Ulg‘aymagan ota-onalar tarbiyasida ulg‘aygan bolalar kelajakda o‘z shaxsiyatini mustahkamlash yoki bolalikdagi jarohatlar bilan kurashishga majbur bo‘lishadi. Biroq bunday bolalar ham o‘z ustida ishlash orqali hayotlarini ijobiy tomonga o‘zgartirishlari mumkin. Muhimi, ongli ravishda rivojlanishga intilish va hayotdagi xatolardan saboq olishdir.
1. Mas'uliyatni erta o‘z zimmasiga olgan bolalar
Agar ota-ona hayotga nisbatan yetuk bo‘lmasa, farzand majburiy ravishda ularning o‘rnini bosishga harakat qiladi. U oiladagi kattalar rolini o‘z zimmasiga olib, yoshiga nisbatan erta voyaga yetadi. Bunday bolalar:
Jiddiy, mas’uliyatli, hamma narsani o‘z nazorati ostida ushlashga intiluvchi bo‘lishadi.
O‘z his-tuyg‘ularini bostirishga moyil bo‘lishadi.
Bolalik davridan yetarlicha bahramand bo‘lmasliklari mumkin.
2. Xuddi ota-onasiga o‘xshab ulg‘aymagan farzandlar
Ba’zi bolalar esa ota-onasidan namuna olib, o‘zlari ham hayotga nisbatan yuzaki, mas’uliyatsiz munosabatda bo‘lishlari mumkin. Bunday hollarda:
Hayotda o‘zini yo‘qotgan, maqsadsiz shaxs bo‘lib qolish xavfi tug‘iladi.
Qaror qabul qilishda qiyinchilik sezishadi.
Qochish strategiyasini tanlab, qiyinchiliklarga duch kelganda undan qochishga harakat qilishadi.
3. Qarama-qarshi ekstremaga boradigan bolalar
Ba’zan bunday oilada o‘sgan bolalar kattalar hayotidan nafratlanib, butunlay aksincha yo‘lni tanlashadi. Masalan:
Haddan tashqari tartibli, rejali va qoidaga rioya qiladigan inson bo‘lishadi.
Emotsional jihatdan sovuq va mustaqil bo‘lishadi.
Ota-onasiga nisbatan norozilik va g‘azab his qilishlari mumkin.
4. O‘ziga ishonchi past bolalar
Agar ota-onalar farzandlariga yetarli e’tibor bermasa yoki ularni doimiy ravishda tanqid qilsa, bunday bolalar:
O‘z qadr-qimmatini past baholashlari mumkin.
Qaror qabul qilishda o‘ziga ishonchsiz bo‘lishadi.
Odamlarga haddan tashqari bog‘lanib, mustaqil hayot kechirishda qiyinchilik sezishlari mumkin.
5. Ichki konfliktlarga ega bolalar
Ota-onaning beqaror xulq-atvori farzandlarda ichki ziddiyatlarni keltirib chiqarishi mumkin. Masalan:
Muhabbat va nafrat orasida qiynalishadi.
Odamlarga ishonish yoki umuman ishonmaslik o‘rtasida noaniqlik sezishadi.
O‘zlarini tushunishda va o‘z yo‘lini topishda qiynalishlari mumkin.
Natija
Ota-onaning ruhiy yetukligi bolalarining hayotiga kuchli ta’sir qiladi. Ulg‘aymagan ota-onalar tarbiyasida ulg‘aygan bolalar kelajakda o‘z shaxsiyatini mustahkamlash yoki bolalikdagi jarohatlar bilan kurashishga majbur bo‘lishadi. Biroq bunday bolalar ham o‘z ustida ishlash orqali hayotlarini ijobiy tomonga o‘zgartirishlari mumkin. Muhimi, ongli ravishda rivojlanishga intilish va hayotdagi xatolardan saboq olishdir.