O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi va Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksida ham tuhmat va yolg‘on ma’lumot tarqatish masalasida javobgarlik belgilangan. Quyida bu javobgarlik turlari haqida batafsil ma’lumot keltirilgan:
Fuqarolik kodeksi bo‘yicha javobgarlik
O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining tegishli moddalari shaxsning sha’ni, qadr-qimmati va obro‘sini himoya qiladi:
Shaxsning sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilish (Fuqarolik kodeksi 99-moddasi):
Sha’ni, qadr-qimmati yoki ishchanlik obro‘siga putur yetkazuvchi yolg‘on yoki haqoratli ma’lumotlar tarqatilgan taqdirda, jabrlanuvchi bu ma’lumotlarni radd etishni talab qilishga haqli. Tarqatilgan yolg‘on ma’lumotlar natijasida moddiy yoki ma’naviy zarar yetkazilgan bo‘lsa, jabrlanuvchi sud orqali zararni qoplashni talab qilishi mumkin.
Moddiy va ma’naviy zarar uchun kompensatsiya (Fuqarolik kodeksi 102- va 110-moddalari):
Moddiy zarar tuhmat yoki yolg‘on ma’lumotlar tufayli yetkazilgan moddiy yo‘qotishlar qoplab beriladi. Ma’naviy zarar obro‘sizlantiruvchi ma’lumotlar tufayli jabrlanuvchining ruhiy va hissiy azob chekishi, sud orqali qoplanadi.
Ishni ko‘rib chiqish tartibi:
Jabrlanuvchi yolg‘on ma’lumotlar tarqatgan shaxsga qarshi da’vo arizasi bilan fuqarolik sudiga murojaat qilishi mumkin. Dalillar asosida sud aybdor shaxsni yolg‘on ma’lumotlarni radd qilishga majbur qiladi va zararni qoplash haqida qaror qabul qiladi.
Ma’muriy javobgarlik kodeksi bo‘yicha javobgarlik
O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksida haqorat va yolg‘on ma’lumot tarqatishga oid javobgarlik alohida belgilangan:
1. Haqorat qilish (41-modda):
• Haqorat qilish – shaxsning sha’ni va qadr-qimmatini atayin haqoratli so‘zlar yoki harakatlar bilan tahqirlash.
• Jazo: Haqorat qilish uchun jarima solinadi. Hozirgi kunda bu jarima miqdori eng kam ish haqining ma’lum foiziga teng bo‘ladi.
Yolg‘on ma’lumot tarqatish:
• Agar yolg‘on ma’lumot tarqatish jinoiy darajaga yetmagan bo‘lsa, u ma’muriy javobgarlikni keltirib chiqaradi.
• Jazo: Eng kam ish haqining bir necha baravarigacha jarima solinishi mumkin.
Fuqarolik kodeksi bo‘yicha javobgarlik
O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining tegishli moddalari shaxsning sha’ni, qadr-qimmati va obro‘sini himoya qiladi:
Shaxsning sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilish (Fuqarolik kodeksi 99-moddasi):
Sha’ni, qadr-qimmati yoki ishchanlik obro‘siga putur yetkazuvchi yolg‘on yoki haqoratli ma’lumotlar tarqatilgan taqdirda, jabrlanuvchi bu ma’lumotlarni radd etishni talab qilishga haqli. Tarqatilgan yolg‘on ma’lumotlar natijasida moddiy yoki ma’naviy zarar yetkazilgan bo‘lsa, jabrlanuvchi sud orqali zararni qoplashni talab qilishi mumkin.
Moddiy va ma’naviy zarar uchun kompensatsiya (Fuqarolik kodeksi 102- va 110-moddalari):
Moddiy zarar tuhmat yoki yolg‘on ma’lumotlar tufayli yetkazilgan moddiy yo‘qotishlar qoplab beriladi. Ma’naviy zarar obro‘sizlantiruvchi ma’lumotlar tufayli jabrlanuvchining ruhiy va hissiy azob chekishi, sud orqali qoplanadi.
Ishni ko‘rib chiqish tartibi:
Jabrlanuvchi yolg‘on ma’lumotlar tarqatgan shaxsga qarshi da’vo arizasi bilan fuqarolik sudiga murojaat qilishi mumkin. Dalillar asosida sud aybdor shaxsni yolg‘on ma’lumotlarni radd qilishga majbur qiladi va zararni qoplash haqida qaror qabul qiladi.
Ma’muriy javobgarlik kodeksi bo‘yicha javobgarlik
O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksida haqorat va yolg‘on ma’lumot tarqatishga oid javobgarlik alohida belgilangan:
1. Haqorat qilish (41-modda):
• Haqorat qilish – shaxsning sha’ni va qadr-qimmatini atayin haqoratli so‘zlar yoki harakatlar bilan tahqirlash.
• Jazo: Haqorat qilish uchun jarima solinadi. Hozirgi kunda bu jarima miqdori eng kam ish haqining ma’lum foiziga teng bo‘ladi.
Yolg‘on ma’lumot tarqatish:
• Agar yolg‘on ma’lumot tarqatish jinoiy darajaga yetmagan bo‘lsa, u ma’muriy javobgarlikni keltirib chiqaradi.
• Jazo: Eng kam ish haqining bir necha baravarigacha jarima solinishi mumkin.