Kuniga sakkiz soat, haftasiga 5 kunlik ish tizimiga qachon o'tilganidan xabaringiz bormi?
Mazkur tizim amerikalik avtomobil magnati Genri Ford tomonidan yo‘lga qo‘yilgan, degan qarash mavjud.
1914-yil 5-yanvarda u o‘z korxonasida ish kunini 9 soatdan 8 soatga qisqartirib, bir smena uchun uch dollar qilib belgilangan maoshni besh dollarga ko‘taradi.
Raqobatchilar bu o‘zgarishga shubha bilan qaragandi, lekin yondashuv vaqt o‘tishi bilan o‘z samarasini beradi. Butun mamlakatdagi eng yaxshi mexaniklar Ford Motor Company’ga oqib kela boshlaydi. Natijada Ford atigi ikki yil ichida foydani ikki baravar oshirishga muvaffaq bo‘ladi.
Ushbu g‘oyaning iqtisodiy samaradorligi isbotlanganiga qaramay, butun Amerikada sakkiz soatlik ish kuni oradan 23 yil o‘tibgina — bir qator ish tashlashlar yuz berib, 1937-yilda “Adolatli mehnat me’yorlari to‘g‘risida”gi qonun qabul qilinganidan so‘ng joriy etilgan.
Lekin ish vaqtiga yangilik kiritgan tarixdagi birinchi inson Genri Ford emas. 1593-yilda qirol Filipp II o‘zining Ordenanzas de Felipe II farmonida birinchi marta sakkiz soatlik ish kunini joriy qilib, mehnat yukini vaqtga qarab taqsimlashni yo‘lga qo‘yadi. Masalan, quyosh jaziramasidan qochish uchun ishchilar ertalab va kechqurun to‘rt soatdan ishlashlari kerak bo‘lgan.
Odatiy tartibga ikkinchi qadam 1810-yilda sanoatchi Robert Ouen tomonidan qo‘yilgan. Avvaliga u o‘zining Nyu-Lanarkdagi zavodida 10 soatlik ish kunini belgilab qo‘ygandi (undan avval 14-16 soat ishlangan), oradan yetti yil o‘tib esa sakkiz soatga qisqartiradi. Ouen hatto maxsus shior ham o‘ylab topgan: “Sakkiz soat ish, sakkiz soat xursandchilik, sakkiz soat dam”.
Ijobiy o‘zgarishlar, xodimlar va kasaba uyushmalarining faol qo‘llab-quvvatlashiga qaramay, uzoq vaqt davomida besh kunlik ish haftasi odat tusiga kirmagan. Bu tartibga yirigmanchi asr boshlarida ommaviy ravishda o‘tish boshlanadi.
1912-yilda Hindiston Osiyoda birinchi bo‘lib kuniga sakkiz soat, haftada besh kunlik tizimni qonunchilikka kiritgan.
©daryo.uz
01.01.2025
T.me/NoPoisk
Mazkur tizim amerikalik avtomobil magnati Genri Ford tomonidan yo‘lga qo‘yilgan, degan qarash mavjud.
1914-yil 5-yanvarda u o‘z korxonasida ish kunini 9 soatdan 8 soatga qisqartirib, bir smena uchun uch dollar qilib belgilangan maoshni besh dollarga ko‘taradi.
Raqobatchilar bu o‘zgarishga shubha bilan qaragandi, lekin yondashuv vaqt o‘tishi bilan o‘z samarasini beradi. Butun mamlakatdagi eng yaxshi mexaniklar Ford Motor Company’ga oqib kela boshlaydi. Natijada Ford atigi ikki yil ichida foydani ikki baravar oshirishga muvaffaq bo‘ladi.
Ushbu g‘oyaning iqtisodiy samaradorligi isbotlanganiga qaramay, butun Amerikada sakkiz soatlik ish kuni oradan 23 yil o‘tibgina — bir qator ish tashlashlar yuz berib, 1937-yilda “Adolatli mehnat me’yorlari to‘g‘risida”gi qonun qabul qilinganidan so‘ng joriy etilgan.
Lekin ish vaqtiga yangilik kiritgan tarixdagi birinchi inson Genri Ford emas. 1593-yilda qirol Filipp II o‘zining Ordenanzas de Felipe II farmonida birinchi marta sakkiz soatlik ish kunini joriy qilib, mehnat yukini vaqtga qarab taqsimlashni yo‘lga qo‘yadi. Masalan, quyosh jaziramasidan qochish uchun ishchilar ertalab va kechqurun to‘rt soatdan ishlashlari kerak bo‘lgan.
Odatiy tartibga ikkinchi qadam 1810-yilda sanoatchi Robert Ouen tomonidan qo‘yilgan. Avvaliga u o‘zining Nyu-Lanarkdagi zavodida 10 soatlik ish kunini belgilab qo‘ygandi (undan avval 14-16 soat ishlangan), oradan yetti yil o‘tib esa sakkiz soatga qisqartiradi. Ouen hatto maxsus shior ham o‘ylab topgan: “Sakkiz soat ish, sakkiz soat xursandchilik, sakkiz soat dam”.
Ijobiy o‘zgarishlar, xodimlar va kasaba uyushmalarining faol qo‘llab-quvvatlashiga qaramay, uzoq vaqt davomida besh kunlik ish haftasi odat tusiga kirmagan. Bu tartibga yirigmanchi asr boshlarida ommaviy ravishda o‘tish boshlanadi.
1912-yilda Hindiston Osiyoda birinchi bo‘lib kuniga sakkiz soat, haftada besh kunlik tizimni qonunchilikka kiritgan.
©daryo.uz
01.01.2025
T.me/NoPoisk