The little prince | blog

Tasodifni qarang. O'lmas O'ra va Erkin Bozorovlar ham shu mavzuni ko'tarib turishibdi ekan.

Davlat tili masalasi

So'zni O'zbekiston Respublikasida davlat tili masalasi aniq belgilab qo'yilgani fakti bilan boshlamoqchiman. Qonun hujjatlarida "ishlar o'zbek tilida, qoraqalpoq tilida yoki muayyan hudud aholisi so'zlashadigan tilda olib boriladi" degan qoidalarni ko'ramiz. Davlat tilining o'zbek tili deb belgilanishi ham hammamizga ma'lum. Ammo aslida davlat tili qanchalik ustunlikka ega?

Xo'sh, bir fakt bor: O'zbekistonda qonunlar avval rus tilida qabul qilinib, keyin o'zbek tiliga tarjiima qilinadi! Bundan tashqari, professional shartnomalar (masalan, katta brendlar shartnomalari) ham rus tilida tuziladi, shartnoma shablonlarining ko'pchiligi ham rus tilida. Xo'sh, bunga sabab nima? Tilimiz imkoniyatlari shartnoma tuzish uchun yetarli emasmi yoki rus tili bizga sobiq ittifoqdan merosmi?

Buning barchasini aholi orasida paydo bo'lib qolgan o'zgacha (balki noto'g'ri desak ham o'rinli bo'lar) qarash bilan bog'lash mumkin. Biz o'zbeklar orasida chet tilida, xususan rus tilida muloqot olib borish o'zgacha ustunlik berishi mumkinligi haqidagi fikr olg'a qadam bosadi. Shu sababdan so'zlar orasida ruscha so'zlar aralashishi, sof o'zbekcha gapirgan odamga ga'lati nigohda qarash, yozishmalarda kirill alifbosidan foydalanish (kirill yozuvida savodi chiqqan yoshi kattalar istisno) ko'p uchraydi.

Chet tilidan ko'p foydalanishimizning yana bir sababi, hozirgi ilg'or kadrlarning ko'pchiligi chet ellarda malaka oshirib, hozirgi ilmiga shu orqali erishgani. Shu sababli ularda o'rgangan tillarida o'z bilganlarini qo'llash osonroq. Lekin boshqa tomondan, chet tilini o'rganish va chet elda o'qib kelishdan maqsad chet el ilg'or tajribalarini o'zimizda qo'llash, chet so'zlarni emas.

Xo'sh, shunday bo'lsa nima, til yoki millat ajratmaslik kerakmi? Aslo yo'q, til yoki millat ajratish yaxshi emas, lekin biz ko'tarayotgan masala hech qanday diskriminatsiya emas, balki o'zbek tilining qadrini saqlab qolishga harakat. Axir, "bekat" so'zi o'rnida "ostanovka", "do'kon" o'rnida "magazin" so'zlarini qo'llashdan nima ma'no?

Shunchalik chet tilini bilar ekansiz, bemalol, istagan vaqtingizda borib chet elliklar bilan so'zlashing, kurslarda o'zingizni ko'rsating, lekin, modomiki kundalik hayotda o'zbek tilidan foydalandingizmi, uning butligiga putur yetkazmang, modomiki davlat tilimiz o'zbek tili ekan, o'z tilimizdan uyalmay, hujjatlarni ham, e'lonlarni ham o'zbek tilida tuzing.

Balki bu so'zlarim tillarga nisbatan diskriminatsiya bo'lib tuyular, lekin: Rossiya Federatsiyasida migrantlar rus tilini o'rganishi shart qilib qo'yilayotgan bir yerda, nega biz o'zbek tilimizni zarracha qadrlashni boshlamaymiz?

Bugun besh soat darsda o'tirib manda yaxshigina savollar paydo bo'ldi. Sizlarning ham fikrlaringizni bilmoqchiman.

Savol 1: O'zbekistonda davlat tili qanchalik darajada ustunlikka ega?

Savol 2: O'qituvchi qanday dars o'tishi kerak? U qanchalik darajada talabchan yoxud qattiqqo'l bo'lishi kerak?

"Vatanni sevmoq iymondandir".

Kichkinaligimda Toshkentga kelganimda domning podval eshigini metroga opkirsa kerak deb o'ylardim😂

AI haqida

Ijtimoiy tarmoqlarda ba'zida sun'iy intellekt bilan muloqot qilish vaqtidagi qiziqarli tajribalar, inson va sun'iy idrok o'rtasidagi suhbatlarni ko'rib qolamiz. Sun'iy intellektdan foydalanuvchi haqida nimalarni bilishini, qanday inson deb o'ylashini so'rash haqidagi postlarni ko'rib, siz ham qiziqib sinab ko'rasiz.

Xuddi shunday, man haqimda AI nima deb o'ylarkan deb bir necha marta shaxsiy savol berib ko'rdim. Lekin men ko'rganlarimdek natija bermadi. Har safar AI (ChatGPT): "Sen haqingda hech narsa bilmayman, balki qiziqishlaring haqida gapirib berarsan" deyishdan nariga o'tmadi.

Va o'ylab qoldim: sun'iy intellekt qanday ishlaydi va u biz haqimizda qayerdan va qancha biladi?

Menimcha, man haqimda AI hech nimani bilmasligining sababi, man unga hech qachon emotsiyaviy so'zlar bilan murojaat qilmayman, chunki u sun'iy, so'ramoqchi bo'lganimni so'rayman, xato yozsa, boshqacharoq tushuntiraman. Ba'zida esa, AI nimalarga qodirligini sinash maqsadida o'z uslubimdan og'ishib ham yozib ko'raman (masalan, "barakalla" yoki "ahmoq"), va uning reaksiyasini kuzataman.

Yaqinda esa undan nechta tilni bilishimni so'radim. Odatdagidek bilmasligini aytdi, vaholanki, u bilan ingliz, rus, yapon tillarida ham yozishganman. Keyin esa ma'lumotlar so'rashni boshladi, man qiziqib o'z ma'lumotlarimni aytishni boshladim va – ChatGPTda ma'lumotlarni xotiraga saqlash funksiyasi bor ekan! Chat bir necha soniyaga qotib qolib, ma'lumotlar xotiraga saqlangani xabari berildi.

Eng qaltis harakat ham shunda. AI siz haqingizdagi ma'lumotlarni bilganidan so'ng uni sizga qarshi ishlatishi ham mumkin. Sababi, so'nggi ma'lumotlarga ko'ra, u shunday dasturlanganki, unga biror vazifa yuklatilsa, bu vazifani bajarish uchun u har qanday yo'ldan yura oladi, hatto ma'lumotlardan ham foydalanadi yoki foydalanuvchini qurbon qiladi!

Xullas, AI chatlardan foydalanganda iloji boricha xarakteringizni namoyish etmasdan va shaxsiy ma'lumotlarni uzatmasdan foydalanganingiz ma'qul.


Kichkina shahzoda

Keltursa yuz baloni o‘shal bevafo manga,
Kelsun agar yuzumni evursam, balo manga.  

Netgayman ul rafiq bilakim, qilur base,
Mehr-u vafo raqibg'a, jabr-u jafo manga.  

Begona bo‘lsa aql meni telbadin, ne tong,
Chun bo‘ldi ul parisifatim oshno manga.  

Oh-u yoshmidin ortadurur za’f, ey tabib,
Bildim yarashmas emdi bu ob-u havo manga.  

Dardim ko‘rub muolajada zoye etma umr,
Kim, jonda dardi ishq durur bedavo manga.  

To yor kimni istar-u ko‘ngliga kim yoqar,
Tashvish bejihat durur oxir sango, manga.  

Bobur, bo‘lub turur ikki ko‘zum yo‘lida to‘rt,
Kelsa ne bo‘ldi qoshima bir-bir mango manga.


Kichkina shahzoda

3-kurs 2-semestr. Birinchi soatning o'zida miya ishdan chiqdi. Hali oldinda bir semestr bu miyani olib yurish kerak...

O‘n sakiz ming olam oshubi agar boshindadur,
Ne ajab chun sarvinozim o‘n sakiz yoshindadur.

Desa bo‘lg‘aykim, yana ham o‘n sakiz yil husni bor,
O‘n sakiz yoshinda buncha fitnakim boshindadur.

O‘n sakiz yil dema, yuz sakson yil o‘lsa uldurur –
Husn shohi, ul balolarkim ko‘z-u qoshindadur.

Hayrat etmon husni naqshidaki, har hayratki bor,
Barchasi ezid taolo sun naqqoshindadur.

Tan anga siym-u, ichinda tosh muzmar ko‘nglidin,
Aqlg‘a yuz hayrat, ul oyning ich-u toshindadur.

May ketur, ey mug‘ki yuz hayrat aro qolmish Masih,
Bul ajablarkim, bu eski dayr xuffoshindadur.

To Navoiy to‘kti ul oy furqatidin bahri ashk,
Har qachon boqsang, quyosh aksi aning yoshindadur.

#alisher_navoiy

Mayli men ham yozay: Husanov gol urdi!

Ular hammasini sendan o'rgansin!