Hasan Tuyliyev Fazosi🌌

#NAVOIYSHUNOSLIK

Assalomu alaykum hurmatli kanal obunachilari, hurmatli talabalar.

Sizlarga bugun bir qancha fikrlarimni bayon qilsam: Yunus Emroning "Nechun yig'larsan ey bul-bul", Alisher Navoiyning "Lison ut-tayr" kitoblari haqida gapirmoqchiman.
Nima uchun aynan bu uslubda, kimningdir nomidan?

Bu savolga ancha vaqt va kerak bo'ldi, bilamizki Alisher Navoiy davlatni boshqarishda do'stiga yordam bergan, Yunus Emroda ham jamiyat uning so'zlariga quloq solar, biron masalasi bo'lsa qozining emas, aynan Yunus Emro va ustozining oldiga borar edi. Ular davlat boshqaruvini juda yaxshi bilar edi. Men o'ylayman, davlatda bo'layotgan so'zlarning aynan shu uslubda yozishga qaror qilgan, sababi, to'g'ridan-to'g'ri ayta olmas deb o'ylayman. To'g'ridan-to'g'ri aytishni bugun ko'rib turibmiz! Qanday qabul qilinadi?

Ichidagi bor dars va iztirobni bu kitoblarda yozgan deb o'ylayman.

Qushlar ichida qushlarni boshqaruvchi qush bo'lishi va u qush o'z qo'l ostidagi qushlarning salomatligi hamda ertangi kuni uchun qayg'uradi (e'tibor qiling qayg'uradi). Qancha chekinishlar, vodiylar aro sayohatlar, qushlarning bu yo'ldan qaytishga urinishlariga qaramasdan to'dani manzil tomon aniq ishonch bilan boshlashi tahsinga sazovor. Qushlar olami juda qiziq-da! Bugun to'ysa, ertani o'ylamay uyga qaytib keladi. Bizdan shunday qushlar borki, hech qachon to'ymaydigan qush kabi tunu kun o'y-hayoli qorin g'amida bo'ladi. Qolgan qushlarning ochlikdan, tashnalikdan o'layotganini hargiz o'ylamas.
Boshqa jihatdan, qushlar qancha baland qanot qoqsa, ovchilar shuncha ko'rish ehtimoli oshib, uni o'qqa tutishadi. Qushlar baland uchish xavfliligini bilsada, o'z orzusini amalga oshirish uchun, qushliligini anglash, isbotlash, baland tog'lar ustida qanot qoqib, butun zaminni kezib, kuzatishni istab, qo'rquvini yengishadi. Shunday holatda qancha qush o'z orzusi yo'lida o'lib ketadi. Ammo qushlarning balandga uchishini ko'rsatib namuna qilib beruvchi qushning umri qachon poyoniga yetishini esa hech kim bilmaydi. Yo'l ko'rsatuvchi qushlar qancha kam bo'lmasin, lekin ular har jabha, har yer ustida topiladi. Menda shunday savol tug'iladi: nega aynan ovchilar yuqori marra qo'ygan qushlarni o'ldirishadi yoki o'zlaricha yuritadigan bozorda o'sha qushlarning o'ligini qimmat sotishadi? Xaridor kim?

Men inson sifatida qushlarga ayta olamanki: shunday uchib, olamni kezingki, hargiz sizni ko'rgan ovchining o'qi siz uchgan balandlikka yeta olmasin.

Ey inson ahli, o'qing, foydali ilm talab qiling, hech qachon oraliq, yakuniyga tayyorlanmasdan, o'qimasdan bormang. Istardimki yakuniygacha o'qimang, odam hech bo'lmasa yakuniyda o'qisin. Ammo o'qiyman, o'rganaman deganlar tunu kun o'rganishdan to'xtamaydi. Oraliq-yakuniy uchun maxsus o'qish kerak degan narsa menimcha yo'q.

Viktorina qilsammi deyman? Qancha mutolaa qilyapsiz, deb. Lekin o'qiydiganlar hargiz o'zlarini ko'rsatishni istashmaydi. Oralaringizda besh yuz, ming, bir yarim ming, ikki ming varaq oyiga vazifa qilganlar bor. E'tibor sonda emas, biroq ularni bunga majburlayotgan burch, mas'uliyat bor.

Kim qush, kim ovchi bilmay yurganlar bor.
Barcha manoga tushunsa-da, noilojlikdan kuzatayotganlar bor.

Bu quvonchli qushlarning yoki alamli o'tmishi bor, yoki alamli kelajak kutib turibdi.
Bulardan olib chiquvchi yagona mayoq, uzoqdan miltillab turuvchi yorug'lik bor. Qushlar bulardan boxabar bo'lsalar, aniq shu yo'sinda yashayveradi.

Xulosalarim shu.

Uchinchi kitob ham nazarda tutilgan. Bilganlar qolganlarga ham aytishini xohlardim.

Samimiy kursdoshingizdan.

Manba : @mexanik_uzmu