#Grammar_time

🔖 Mavzu: -ing clauses

💡 Ingliz tilida bir necha gaplar qatnashgan qoʻshma gaplarda gapning hokim (asosiy) va ergash (ikkinchi darajali) qismlarini ajratib koʻrsatish uchun clause atamasi qoʻllaniladi.
💡 Hokim gap - main clause, ergash gap - subordinate clause deb ataladi. Ergash gaplar hokim gapsiz hech qanday ma'no anglatmaydi, lekin hokim gap bilan qoʻllanilganda hokim gapda ifodalangan ish-harakatning mazmunini toʻldirib, sababini, paytini, tarzini bildirib keladi. Biz oʻrganmoqchi boʻlgan mazkur mavzuda fe’lning -ing shakli orqali ifodalangan ergash gapning (ing clause) oʻziga xosliklari koʻrib chiqiladi. O’zbek tiliga ravishdosh deb tarjima qilsak to’g’ri bo’ladi.
💡 -ing clause gapni ixchamlashtirish, ega bir shaxs boʻlganida uni qayta takrorlamaslik uchun qoʻllaniladi. Misol uchun quyidagi vaziyatni koʻrib chiqamiz:
🔹️Feeling tired, I went to bed early. (Charchab, men erta uxlashga yotdim.)
Bu misolda Feeling tired - -ing clause, I went to bed early - main clause hisoblanadi. Bu gapda -ing clause hokim gapda ifodalangan ish-harakatning sababini bildirib kelmoqda.

💡 -ing clause hokim gap va -ing clauseda ish-harakat bajaruvchisi bitta shaxs boʻlgan qoʻllanish holatlarini koʻrib chiqamiz:
💡 agar ikkita ish harakat bir vaqtda davom etib turgan boʻlsa:
🔹️She was sitting in an armchair reading a book. (U kresloda kitob oqib oʻtirgan edi.)

💡 oʻtgan zamonda bir ish-harakat davom etib turganida boshqa ish-harakat sodir boʻib oʻtsa, davomiy ish harakat uchun -ing clause qoʻllaniladi.
💡Jim hurt his arm playing tennis. (Jim tennis oʻynayotib qoʻlini jarohatladi.)

💡 when/while bog'lovchilari bilan ham qulaylik uchun -ing clause qoʻllanilishi mumkin.
🔹️Be careful when/while crossing the street. (Koʻchadan oʻtayotganda ehtiyot boʻl.)

💡 Agar ikkita ish-harakatdan birinchisi tugallanib, keyin ikkinchisi sodir boʻlganini bildirmoqchi boʻlsak gap boshida having + V3 (ed) bilan boshlanadigan -ing clause qoʻllanishimiz lozim.
🔹️Having finished our work, we went home. (Ishimizni tugatib, biz uyga ketdik.)
🔹️Having found a hotel, we looked for somewhere to have dinner. (Mehmonxona topib, biz kechki ovqat uchun biror joy qidirdik.)

💡Yuqoridagi qurilma majhul nisbatda having been+V3(ed) shaklida qoʻllaniladi.
🔹️Having been warned about the bandits, he left his valuables at home. (Qaroqchilardan ogohlantirilgandan keyin u qimmatli buyumlarini uyda qoldirdi.)
🔹️Having been bitten twice, the postman refused to deliver our letters unless we chained our dog up.

💡 Agar ikkita ketma-ket ish-harakat orasida juda qisqa oraliq boʻlsa, birinchi ish-harakat uchun oddiy -ing clause qoʻllashimiz kerak.
🔹️Taking a key out of his pocket, he opened the door. (Choʻntagidan kalitni olib, u eshikni ochdi.)

💡Boshqa holatlarda gap boshida kelgan -ing clause hokim gapdagi ish-harakatning sababini bildirib keladi.
🔹️Being unemployed, he is often short of money. (Ishsiz boʻlgani tufayli u tez-tez puldan qiynalib qoladi...sabab)
🔹️Not knowing what to do, she resigned to shoplifting. (Nima qilishni bilmasdan u doʻkonlardan narsalarni oʻg'irlay boshladi...sabab)
🔹️Feeling tired, I went to bed early. (Charchaganimdan men uxlashga erta yotdim...sabab)

​​​​​➡️ ️@ingliz_tiliuz