Ezma shoir | ixtiyoriy

Дунё давлатларида ҳар қандай муҳим, аҳамияти ошиб борадиган феномен бўйича стратегия ишлаб чиқиш урфи бор. Жумладан, мамлакатлар бўйича ҳам стратегия ишлаб чиқиб, ўзининг қадриятларини, йўлини, шартларини, дўсту-душманларини белгилаб олади. Марказий Осиё, Ўзбекистон ҳалига қадар Хитой бўйича стратегия ишлаб чиқмаган. Ўсаётган Хитой – бизга таҳдидми, имкониятми, еки баъзи соҳаларда имконият ва баъзи холатларда – муаммоли вазиятни – айниқлаштирилмаган.
*
Лекин, жамиятимизда “маданий евроцентризм” жуда кучли. Ўзимиз Осиёни қоқ марказидамиз. Кўрсак америка, рус ва евро киноларни яхши кўрамиз. Кинода кўзи қисиқроқ бўлса – нимадир “нето” бўлаверади. Европада, Россия ва америкада шаклланган фикрлар ОАВ орқали жамиятимизга кириб келади ва бизни бошқаради. Ўзимиз онгли, чуқур ўйланган ва тарозига тортилган курс ярата олмадик. Энди қисқача фактлар:
*
Кейинги минг йилликларда хитой бизга бир марта келди, икки минг йил олдин – унда ҳам водийдан от ҳайдаб кетти. Бизга хитойлар эмас, муғуллар келган. Хитой эса доим ўзини бошқалардан ихоталаган.
*
Кейинги беш юз йилда Европа дунёни экспанция қилишди ҳеч ким эришмаган натижага эришди. Кичик Европа бутун дунёни эгаллади, жумладан, Хитойни ўзини ҳам. 1492 йилдан то бугунга қадар Европа, энди АҚШ дунёни эгаллашда давом этаяпти. Бизни Россия босиб олди. Лекин ғарб ўзининг экспанциясини чиройли кўрсата олади.
*
АҚШнинг иккита ҳеч ким қилмаган жинояти ҳаммага маълум, лекин бу ҳақда кам гапирилади. Маҳаллий индейцларни қирғин қилиш, ва мисли кўрилмаган вахшиёна қулдорлик тизими. Бошқаларда ҳам қулдорлик бўлган, лекин ҳеч ким ҳеч қачон америкадаги каби вахший қулдорлик тизими яратмади. Ҳалига қадар уни илдизлари чуқур (биргина мисол, Трамп – уни Обамага қарши майдонга чиқаришди, овоз беришди)
*
АҚШ Хитойни ўз хокимиятига энг катта таҳдид деб билади, шу сабаб, Хитой билан урушга тайёрланмоқда. Бу урушда ахборот ҳал қилувчи рол ўйнайди. АҚШнинг ахборот машинаси шу қадар кучлики, Ироқ ва Афғонистон мисолида, истаганни манипуляция қила олади.
*
Уйғурлар бўйича – Уйғуристонни Хитой босиб олмади, Сталин, Англия ҳамда АҚШ иштирокида ўйинлар бўлди. Уйғур лидерлари билан кўп гаплашганман. Улар ўзлари учун керакли билимларга эга, ханларни психологиясини яхши билишади.
*
Дунёда Уйғуристон бўйича иккита стратегия бор: бири конфликтли (ғарб стратегияси) ва иккинчиси – дипломатик (“Менга қара, Ши, ўзинг чиройли боласан, нима қиласан репрессия қилиб? Нормал давлат қур, биз ҳам сен билан ёруғ юз билан дўст бўлайлик”). Биз, МО иккинчи стратегияда бўламиз. Чунки, биз бир вақтни ўзида 3-4 катта вазифаларни бажаришимиз керак. Булар: Россияни тийиб туриш, ғарб билан мувозанатли алоқалар, Хитой билан иқтисодий ҳамкорлик ва ҳ.к.

@Rabbimov_rasmiy

Ўзбекистонда Хитойдан қўрқиш, хитой-фобия – нопропорционал равишда катта. Биз, Ўзбекистон – бунёдаги энг ихоталанган давлатмиз. Дунё денгизларига чиқиш учун, фақат Ўзбекистон камида икки давлатдан ўтиши керак. Биринчи маъмурият даврида биз фақат фобиялар билан яшадик. Ўзимизни сақлаш ҳиссиёти тотал изоляционизм билан чегарадош даражага бориб қолаяпти. Миллий психологиямизда ҳам изоляционизм ва фобиялар жуда кучли.
*
Европада юз минглаб турк ва араб кебаблари бор, Францияда ҳар бир шаҳарда камида 2-3 хитой ресторанлари бор. Парижнинг катта райони “азиатик” (осиёликлар/хитой) квартали дейилади. АҚШда “чайнатаунлар” тиқилиб ётибди. АҚШга ўқишга келаётган хорижий студентларнинг ярмига яқини – хитойликлар. Анча консерватив бўлган араб давлатларида хитой, ҳинд ва бошқа давлат ва миллат бизнеслари, вакиллари жон бошига анча кўп.
*
Бундан кейин глобал боғлиқлик. Бир томондан ўзликни сақлаш, ютилмаслик, бошқа томондан иқтисодий ривожланиш, сармоялар ва маданий ҳамкорлик ўртасида мувозанат бўлиши керак. Агар ихоталаниш устун бўлса ҳам – ютқазамиз. Агар позицияларни бериб қўйсак ҳам... Тошкент паркида хитойликлар томонидан ҳеч қандай сиёсий еки маданий тарғиб бўлмаган. Бу – спорт машғулоти эди. Сал кенгроқ бўлайлик. АҚШни Оқ уйи олдида ҳар куни ҳоҳлаган давлат вакиллари ўз байроқлари ва транспарантлари билан намойиш қилиш мумкин. Парижни Бастилия майдонида ҳам. Ёки, Япония, Корея, Германия ва Британияда ҳам.
*
Ҳиндистон ўзининг ҳиндлари учун Тошкентта битта будхона очишни сўрайди. “Энди шу будхона етишмаётган эди...” деймиз. Ҳиндистонни ўзида, 300 мингдан ортиқ масжид бор. Бизга инвестор келмайди деймиз. Газ секторимизга Европа ва АҚШ келмайди – улар учун бу лойиҳалар жуда кичик ва кам даромадли. Руслар келса – дод деймиз. Хитой келса ва битта спорт югуриши қилса – яна қўрқамиз... Эркин миллат бўлиш учун, ва бошқа жойларда ҳам ўз ҳақ-ҳуқуқларимизни ҳимоя қила олишимиз учун – адолатли, малакали ва толерантроқ бўлишимиз керак эмасми?!

@Rabbimov_rasmiy