Martin Eden


Channel's geo and language: Uzbekistan, Uzbek
Category: Books


Iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy mavzularda fikrlarimni yozaman hamda tadqiqotlarim bilan boʻlishaman. Kanal kundalik sifatida yuritiladi.
Jurnal ijodkorlarini qoʻllab quvvatlash uchun: https://tirikchilik.uz/martineden

Related channels  |  Similar channels

Channel's geo and language
Uzbekistan, Uzbek
Category
Books
Statistics
Posts filter


Forward from: OYINA.UZ
Rangnoma – ranglarning siz bilmaydigan oʻzbekcha nomlari

Tilimiz imkoniyatlaridan kelib chiqib tuskodga ega boʻlgan oltmishga yaqin ranglardan iborat “rangnoma” tuzildi.

Batafsil:
https://oyina.uz/uz/article/3548

Rasmiy sahifalarimiz👇

Telegram | Facebook | YouTube | X


Muvaffaqiyatga hamkorlik orqali erishiladi.

Muvaffaqiyatga erishmoqchi boʻlgan inson oʻziga yoqqan va kerak deb hisoblagan narsani emas balki boshqalar koʻproq xohlagan narsalarni aniqlaydi va ishlab chiqaradi yoki xizmat koʻrsatadi. Shu orqali boshqalar unga pul toʻlaydi va u ishlab chiqargan mahsulotni sotib oladi. Natijada, boshqalar bilan samarali hamkorlik qilgan inson tezroq muvaffaqiyatga erisha oladi. Demak, bizni bizga kerakli boʻlgan tovar va ximatlar bilan ta’minlayotgan insonlar biz bilan hamkorlik qilyaptilar. Boshqacha qilib aytganda, bizning farovonroq yashashimizni oʻz manfaatini oʻylagan holda ta’minlayapti.

Shu bilan birga tadbirkor oʻz faoliyatini yoʻlga qoʻyishi va ishlashi uchun odamlarga mehnatingizni ma’lum bir narxda men sotib olaman deb e’lon beradi ya’ni ishchilarni yollaydi. Ishchilar bu faoliyatda ishlashga va mehnati evaziga ma’lum hir haq olishga oʻz ixtiyori bilan kelishadi. Demak oʻzaro hamkorlik orqali faoliyat yoʻlga qoʻyiladi. Shu bilan birga tadbirkor ishchilarni ishga yollayotganda ulardan qanday qobiliyatlarga/xususiyatlarga ega boʻlishi kerakligini aytadi. Oʻsha xususiyatlarga ega boʻlgan ishchilarning mehnatini sotib olishga ya’ni mehnati evaziga haq toʻlashga roziligini bildiradi. Tadbirkor talab qilayotgan xususiyatlar dasturlash tilini bilish, ingliz tilini bilish yoki rus tilini bilish kabilar boʻlishi mumkin. Tadbirkor shu xususiyatlarga ega insonlargagina haq toʻlashga tayyor boʻlsa, bu mutlaq normal holat. Ammo koʻpchilik rus tilini bilishni talab qilayotgan tadbirkorlarni negadir ayblashadi. Aslida, hammamiz, har kuni qanday xususiyatga ega tovar yoki xizmatni sotib olishni oʻzimiz hal qilamiz-ku. Nega aynan rus tilini biluvchi insonlarning mehnatini sotib olmoqchi boʻlgan insonlarni bu ishi uchun aylayapmiz? Qiziq.

@economist_martin






Ha aytgancha, bizdagi paxta siyosati va Orol dengizining qurishi oʻrtasidagi bogʻliqlik ham xuddi shunday ayanchli hikoyalardan biri. Davlat yoki boshqa tashkilot iqtisodiyotni rejalashi doim yomon oqibatlarga olib kelgan.


Mushuklarni oʻldirish demokratik institutlarni shakllanishiga turtki boʻlgani haqida qiziq post ekan. Bu voqea Xitoyda, 1958-yilda Mao Szedung buyrugʻi bilan “Toʻrt zararkunda” nomi bilan boshlangan siyosatga oʻxshar ekan. Hukumat don mahsulotlarini yeydi, qishloq xoʻjaligiga zarar yetkazadi deb hisoblab chumchuqlarga qarshi ommaviy kurash boshlaydi. Natijada millionlab chumchuqlar oʻldiriladi. Ammo buning oqibatida chigirtkalar va boshqa hashorotlar koʻpayib hosilni qirib yuborgan va ocharchilik yanada kuchaygan.

Hukumat qachon, nimani, qanday qilishni yaxshi bilmasligini eslatib turuvchi achinarli hikoyalardan biri shu.


Forward from: 404
Uddalay olgan Estoniya.

Bizga o‘xshagan, sobiq Sovet Ittifoqiga kirgan kichik davlatlardan biri, Estoniya, aholisi atigi 1 million atrofida bo‘lishiga qaramay, 3 ta unicorn kompaniya yaratgan va dunyoning eng raqamlashgan mamlakatlaridan biri hisoblanadi. IT sohasida estonlar, kichikligiga qaramay, Yevropa Ittifoqida yetakchi bo’lib turishibdi.

Shu kichik Boltiqbo‘yi davlatining jon boshiga YaIM-si $30,000 atrofida, solishtirish uchun, Rossiyaning YaIM-si esa $10,000 atrofida. Daromadlarda farq katta bo’lgani sababli ko‘plab rus dasturchilari Estoniyaga ishlashga borishadi.

Ya’ni, sobiq mustamlaka o‘z "kolonizatori"ni arzon ishchi kuchi sifatida ishlata olish qobiliyatini qo‘lga kiritgan kamdan-kam davlatlardan biri bu — Estoniya.

Shu davlat misolida aytishimiz mumkinki, O‘zbekiston arzon muhojir ishchi chiqaruvchi davlatdan IT sohasida eksport qiluvchi va unicorn kompaniyalarga ega bo‘lgan mamlakatga aylanishi mumkin. Va biz bu imkoniyatni boy bermasligimiz kerak…

@req404


Forward from: 404
Turing testi: insoniylashayotgan Sun’iy Intellekt.

Stanford universiteti tomonidan o‘tkazilgan tadqiqotga ko‘ra, sun’iy intellekt ovoz va matn yaratishda insonlar bilan tenglashgan, hatto ulardan o‘zib ketishni ham boshlagan.

Ko‘pchilik sun’iy intellekt hech qachon matn yoki ovozli nutq orqali inson kabi g‘am, xursandchilik va jahl tuyg‘ularni ifoda eta olmaydi, deb hisoblar edi.

Biroq, yaqinda Stanford tadqiqotchilari tomonidan o‘tkazilingan tadqiqot ko’ra buni aksi isbotlandi. Tadqiqotda klassik Turing testi o‘tkazilingan. Turing testiga ko‘ra, ikkita xona bo‘ladi: birida tinglovchi, ikkinchisida esa so‘zlovchi joylashadi.

So‘zlovchi sun’iy intellekt yoki inson bo‘lishi mumkin va u birinchi xonadagi xaqiqiy insonga gapiradi. Agar birinchi xonadagi inson so‘zlovchining AI yoki inson ekanligini farqlay olmasa, ya’ni Sun’iy Intellektni haqiqiy inson deb o‘ylasa, u holda Sun’iy Intellekt Turing testidan o‘tgan deb hisoblanadi.

Stanford universiteti professorlari o‘z talabalari bilan semestr davomida darsga oid mavzular va savollar bo'yicha yozishishgan. Biroq, talabalarning yarmi tadqiqotda haqiqiy inson emas, balki sun’iy intellekt bo‘lgan. Professorlar haqiqiy talabalar va sun’iy intellekt o‘rtasida hech qanday farqni aniqlay olishmagan. Hatto farqlashni osonlashtirish uchun shaxsiy mavzularni ham muhokama qilishgan, ammo shu holatda ham sun’iy intellekt inson kabi “hissiyotli” tuyulgan.

Ya’ni, sun’iy intellekt matn orqali insonlar kabi hissiyotli she’r yoki kichik ta’sirli hikoya ham yozib bera oladi. Bu holat haqiqatan ham inqilobiy ma’noga ega bo‘lib, sun’iy intellekt nafaqat analitik intellektga, balki insoniy tuyg‘ularni ham imitatsiya qilish qobiliyatiga ega bo‘lmoqda…

@req404


Forward from: Kun.uz | Расмий канал
Коррупцияга қарши кураш: иқтисодий ёндашув

“Мансабдор ер сотди”, “давлат маблағлари талон-торож қилинди” – кунора шунақа хабар ўқиймиз. Лекин бу коррупционерларнинг қўлга тушгани, тушмаганлари қанча? Ҳаммасини аниқлаш қийин, мураккаб. Лекин жиноятчиларнинг хулқ-атворига қандай омиллар таъсир қилишини аввалдан билиш мумкин.

👉 https://kun.uz/kr/82652113

Kun.uz расмий канали


​​Jurnalni chiqarganimdan soʻng koʻpchilik yaxshi loyiha boshlaganimni va davom ettirishmni aytishdi. Juda xursand boʻldim. Yana ayrimlar oʻzimni senzuralashim kerakligini va ochiq tanqiddan uzoqroq boʻlishimni maslahat berishdi. Umuman olganda, birinchisi yomon chiqmadi degan umiddaman. Shu bilan birga, jurnalni qo‘llab-quvvatlab, donate tashlagan 4 kishiga tashakkur! Kutganimdan kamroq yigʻilgan boʻlsada, miqdor muhim emas, e’tiboringiz va jurnalni 0 dan yuqori baholaganingiz davom etishga katta rag‘bat berdi. Shu kabi qo‘llab-quvvatlovlaringiz loyihaning kelajagini yanada yorqin qiladi!

Barchangizga tashakkur!


Forward from: Uzbekonomics
Bugun Tramp “Ukraina o’zi urush boshlamasligi kerak edi” debdi

Bu AQSh prezidentimi yoki kreml matbuot kotibimi deb o’ylaydi odam.

@uzbekonomics


Forward from: Abu Bakr Fozilov
Dekabrda “The child who raised as a dog”ni tarjima qilib tugatgandim. Bryus Perri degan bolalar psixoterapevtining kundalik shaklida yozilgan uzoq yillik izlanishlari. Brat kitobda aytuvdiki, ko‘pchilikda katta-kichik bolalik travmalar bor.

Albatta, o‘tmishdagi qiyinchiliklarni eslab, yig‘lab, alamzada bo‘lib yurish tarafdori emasman. Shunday ekan, shouga kelinglar, shu mavzuda gaplashamiz. Kulishamiz, ozroq ko‘ngil yozamiz. Barchani kutaman!

22-fevral, soat 19:00da
Kirish tekin, shu link orqali oldindan joy band qilsangiz bo‘ldi.

Eslatma: Shou to‘liq improvizatsiyaga qurilgan muloqot shaklida bo‘ladi. Sizda ham qiziqarli yoki g‘alati hikoya yoki travma bo‘lsa, eshitamiz)

@phaziloff


Gʻoyalaringizni ChatGPT’ga yozdirsangiz va bu ishni muntazam amalga oshirsangiz fikrlashingiz rivojlanmaydi va axmoqlik tuzogʻiga (the idiot trap) tushib qolasiz deyishyapti.


2/2

Misol uchun, agar novvoy non pishirsa va uni mijozga sotsa, har ikki tomon foyda oladi. Mijoz nonni pulga almashtirishga rozi bo‘lishi – uning nazarida non puldan qadrliroq ekanini bildiradi. Novvoy esa aksincha, pul unga non pishirishdan ko‘ra ko‘proq kerak bo‘lgani uchun uni sotadi. Bu kelishuv ikki tomon uchun ham foydali bo‘lgani uchun amalga oshadi va har ikki tomon kelishuv amalga oshgan vaqtning o‘zidayoq o‘z yutug‘ini olib ketadi. Kimdir uzoq vaqt davomida ko‘proq va muhimroq savdo kelishuvlarini amalga oshirgani uchun boyib ketsa, unga ko‘proq soliq to‘latish uning shu paytgacha amalga oshirgan savdo kelishuvlari uchun ikki marta to‘lashga majbur qilinishi hisoblanadi va bu tabiiyki axloqiy prinsiplarga to‘g‘ri kelmaydi.

Mulk va boylik erkin savdo orqali hosil bo‘ladi, hech kim boshqani majburlamaydi. Agar savdo majburlash orqali amalga oshirilsa, bu ekspluatatsiya sanaladi. Daromad taqsimoti esa aynan shu majburlashni anglatadi – ya’ni kimdir o‘z mulkidan o‘z xohishiga qarshi voz kechishga majburlanadi.

Xulosa

Inson o‘ziga tegishli. Bu oddiy, ammo fundamental haqiqatdir. Agar inson o‘z tanasi va mehnati ustidan egalik qilish huquqiga ega bo‘lsa, demak, uning tabiiy huquqlari – hayot, erkinlik va mulk daxlsiz bo‘lishi kerak.

Davlatning yagona vazifasi – ushbu huquqlarni himoya qilishdir, Agar davlat ortiqcha soliqlar joriy etsa, mehnat mahsulini qayta taqsimlasa yoki majburan boylikni tortib olsa, u o‘z mohiyatidan chetga chiqadi.

Daromadni qayta taqsimlash – axloqiy jihatdan adolatsizlik bo‘lib, u mulk huquqining buzilishi orqali amalga oshiriladi. Haqiqiy adolat shundaki, har bir inson o‘z mehnati bilan topgan daromadga erkin egalik qilishi lozim. Davlat esa bu huquqlarni buzishi emas, balki himoya qilish uchun mavjud bo‘lishi kerak.

@economist_martin


1/2

Inson – o‘ziga tegishli


Qonunlar barchaga birdek ma’qul bo‘lishi va adolatni ta’minlashi uchun avvalo axloqiy prinsiplarga zid bo‘lmasligi kerak. Adolat mezoni qanday bo‘lishi kerakligi haqidagi savol insoniyatni uzoq tarix davomida o‘ylantirib kelgan. Nihoyat, bu axloqiy asos insonning o‘ziga tegishli ekanligi bilan belgilandi.

Nima uchun inson o‘ziga tegishli ekani axloqiy holat? Chunki, agar inson o‘ziga tegishli bo‘lmasa, u boshqa bir shaxs yoki guruhga tegishli bo‘lishi kerak bo‘ladi. Bu esa qullik yoki majburlash bilan barobar bo‘lib, axloqan qabul qilib bo‘lmaydigan holatdir. Demak, agar inson o‘ziga tegishli bo‘lsa, u o‘zining tabiiy huquqlari bilan tug‘iladi. Bu yashash va erkinlik huquqi Ammo yana bir huquq bo‘lmish mulk huquqi ham insonning tabiiy huquqlaridan biri hisoblanadi. Chunki agar inson tanasi va erkiga egalik qilsa, demak, u o‘z mehnati mahsuliga ham egalik qilish huquqiga ega. Bu huquqlarning buzilishi esa umuminsoniy qadriyat hisoblanmish axloqiy prinsiplarning buzilishi sanaladi.

Agar hayot, erkinlik va mulk insonning o‘ziga tegishli ekanligini kelishib olgan bo‘lsak, ushbu huquqlarga tajovuz qilinmasligi haqida ham o‘ylashimiz kerak. Baxtimizga, bu savolga ham javob topilgan. Insonlar jamiyat sifatida birlashib, davlat deb atalmish tashkilotni yaratgan. Bu tashkilotning vazifasi, tushunganingizdek, tabiiy huquqlarni himoya qilishdan iborat. Buning evaziga fuqarolar davlatga mehnatining kichik bir qismini soliq sifatida to‘laydi.

Biroq soliq yig‘ishning axloqiy chegarasi bor. Davlat faqat tabiiy huquqlarni himoya qilish uchun zarur bo‘lgan miqdorda soliq yig‘ishi mumkin. Agar u bundan oshsa va kimningdir mulkini uning ixtiyorisiz olib qo‘ya boshlasa, bu talonchilik sifatida baholanadi. Chunki davlat ham axloqiy jihatdan boshqalar singari mulk daxlsizligi qoidalariga bo‘ysunishi kerak.

Ortiqcha soliqlar = majburiy mehnat

Agar insonda o‘z mehnati mahsuliga egalik qilish huquqi bo‘lsa, unda davlat bu mahsulotni tortib olishga haqli bo‘lmaydi. Agar davlat inson ishlab topgan daromaddan ortiqcha oladigan bo‘lsa, demak, bu inson o‘z mehnatining muayyan qismini davlat uchun ishlayotgan bo‘ladi.

Bu esa majburiy mehnatga teng. Agar biror kishidan ma’lum miqdorda majburan mehnat talab qilinsa, bu ekspluatatsiya sanaladi. Qanday qilib davlat tomonidan amalga oshirilgan majburiy mehnat shaxsiy qulchilikdan farq qilishi mumkin? Axir prinsip bir xil: inson o‘z hayotining, o‘z mehnatining ma’lum qismini o‘z ixtiyorisiz boshqalar uchun sarflashga majburlanmoqda.

Daromad taqsimoti – adolatsiz g‘oya

Ko‘pchilik jamiyatda tengsizlik mavjudligini ko‘rib, daromad taqsimotini yoqlaydi. Ular fikricha, ba’zilar boy, boshqalar kambag‘al bo‘lishi adolatsizlikdir. Shu sababdan, davlat soliq orqali boylardan olib kambag‘allarga tarqatishi kerak, deb hisoblashadi. Ammo bu fikrning asosiy muammosi shundaki, u mulk huquqini poymol qiladi. Agar inson o‘ziga tegishli bo‘lsa, demak, uning daromadi ham unga tegishli. Kimdir bir kishining mehnati bilan hosil qilgan boyligiga egalik qilishni da’vo qilsa, bu axloqiy jihatdan adolatsizlik hisoblanadi.

Daromadni qayta taqsimlashning asosiy muammosi – u zo‘ravonlik orqali amalga oshirilishida. Agar kimdir o‘z boyligining bir qismini boshqalarga berishni xohlasa, bu uning ixtiyoriy tanlovi bo‘lishi kerak. Biroq davlat kuch ishlatib, bu jarayonni majburiy qila boshlasa, bu shaxsiy mulk daxlsizligini buzish bilan teng.

Ko‘pchilik mulk jamoaviy hosil bo‘lishini ta’kidlaydi. Ya’ni, jamiyatning barcha a’zolari ishlab chiqarishda ishtirok etgani sababli, har kimning mulkida boshqalarning ham haqi bor, degan fikr ilgari suriladi.

Ammo mulk jamoaviy yo‘l bilan emas, balki erkin savdo orqali hosil qilinadi. Savdo esa nol qiymatli o‘yin (zero-sum game) emas, balki har ikki tomon manfaat ko‘radigan jarayondir.


​​The Economistda chiqqan ushbu maqolaga ko'ra sun'iy tafakkur yuqori va past malakali ishchilar o'rtasidagi tafovutni oshirishi mumkin ekan. Til modellari endi ommalashishni boshlaganda sun’iy intellekt past malakali va yuqori malakali ishchilar o‘rtasidagi tafovutni kamaytirishi kutilgan edi. Ammo so‘nggi dalillar buning aksini ko‘rsatmoqda. SI ba’zi sohalarda haqiqatan ham kam tajribaga ega xodimlarga yordam berib, ularning samaradorligini oshirgan bo‘lsa-da, boshqa sohalarda esa yuqori malakali mutaxassislarning ustunligini yanada kuchaytirib yuboryapti ekan.

Masalan, SI kod yozish, mijozlarga xizmat ko‘rsatish va hujjatlarni tayyorlash kabi vazifalarda kam tajribali xodimlarga yordam berib, ularning samaradorligini oshirgan. Bu esa yuqori va past darajadagi ishchilar o‘rtasidagi tafovutni kamaytirgan. Ammo investitsiyalar, ilmiy kashfiyotlar va biznes strategiyalari kabi sohalarda esa SI, aksincha, tajribali mutaxassislarning ustunligini yanada mustahkamlagan. Ya'ni murakkab vazifalarni bajarishda SI taqdim etgan natijalarni tahlil qila olish va yakuniy qarorni o‘zi qabul qilish qobiliyatiga ega xodimlar yanada yuqori ustunlikka ega bo‘lsa, past malakali xodimlar bunday ishlarni qila olmagani uchun ortda qolib ketishi mumkin.

Bu degani, AI hammaga teng imkoniyat yaratmayapti. U ayrim kasblarda tajriba va bilim yetishmayotgan xodimlarga yordam bersa ham, strategik va kreativ sohalarda malakali mutaxassislarning o‘z ustunligini yanada oshirishiga xizmat qilmoqda. Bu esa mehnat bozorida yangi tafovutlarni paydo qilishi mumkin. Masalan bir maromda qilinadigan va avtomatlashtirish oson bo‘lgan ishlarni to‘liq SI bajarishi mumkin, ammo kattaroq ta'sirga ega bo'lgan ishlarni va qarorlarni yuqori malakali mutaxassislar qilishda davom etadi.

Umuman olganda, SI inqilobini avvalgi sanoat inqiloblaridan katta farqi yo‘q.


Martin Eden N°1_2025_20250213_211257_0000.pdf
3.0Mb
“Martin Eden” — iqtisodiyot, siyosat va ijtimoiy masalalarga bag‘ishlangan jurnal bo‘lib, erkin bozor, shaffof boshqaruv va mantiqiy tahlil tamoyillariga asoslanadi. Tafakkur va g‘oyalar olamidagi muhim asarlarning tarjimalari hamda mustaqil tadqiqotlar orqali ilmiy va falsafiy tafakkurni rivojlantirishga xizmat qiladi degan umiddaman.


Jurnalni oʻqib, undagi maqola va tarjima asarlar toʻgʻrisidagi fikr va mulohazalaringizni izohlarda yozishingiz mumkin. Agar loyiha davom etishiga hissa qoʻshmoqchi boʻlsangiz, quyidagi link orqali donat qiling va jurnal ijodkorlarini qoʻllab quvvatlang!

https://tirikchilik.uz/martineden
_______________________
@economist_Martin

8.8k 5 156 26 43

Davlatning ezgu niyatda qiladigan xato amallari
2-qism

Minimal ish haqi oshiriishining teskari ta'siri

Minimal ish haqi oshirilishi ko‘pincha kam ta’minlangan qatlamlarning turmush darajasini yaxshilash yo‘li sifatida ko‘riladi. Ammo iqtisodiy tahlillar, jumladan Thomas MaCurdy olib borgan tadqiqot, bu siyosatning kutilmagan salbiy oqibatlari borligini ko‘rsatadi. Minimal ish haqining oshirilishi natijasida asosiy maqsad bo‘lgan qashshoqlikka qarshi kurash samarali amalga oshmaydi, aksincha, ba’zan bu choralarning teskari ta’siri ham bor.

Minimal ish haqining oshirilishi narxlarning ko‘tarilishiga olib keladi. Negaki ish beruvchilar ortib borayotgan mehnat xarajatlarini qoplash uchun mahsulot va xizmatlar narxini oshirishga majbur bo‘ladi. Natijada, bu aynan past daromadli oilalarga yanada ko‘proq zarar yetkazadi, chunki ular daromadlarining katta qismini asosiy iste’mol mahsulotlariga sarflashadi. MaCurdy'ning tadqiqotiga ko‘ra, minimal ish haqidan keladigan foydaning taxminan 72 foizi iste’molchilarga yuklangan narx oshishlari orqali yo‘qotilar ekan. Bu shuni anglatadiki, oshgan ish haqi aslida qimmatlashgan tovar va xizmatlar orqali yana qashshoq oilalarning cho‘ntagidan chiqib ketadi. Masalan, fast-food restoranlarida ish haqining oshirilishi natijasida burger va ichimliklar narxi oshadi, bu esa aynan past daromadli iste’molchilarning xarajatlarini ko‘paytiradi. Yoki, doʻkon egasi ishchilarning ish haqini oshirishga majbur boʻlsa, ortiqcha xarajatni qoplash uchun oziq ovqat mahsulotlarining narxini ham oshiradi.

Qolaversa, minimal ish haqining oshishi ishsizlikka ham ta’sir qilishi mumkin. Ish beruvchilar ko‘proq maosh to‘lashga majbur bo‘lgach, yangi ishchilar yollashni cheklashadi yoki mavjud xodimlarning soatlarini qisqartirishadi. Natijada, ba’zi kam daromadli ishchilar uchun daromad oshishi o‘rniga, ish topish yanada qiyinlashadi. Misol uchun, kichik biznes egalari, masalan, do‘kon yoki qahvaxona egasi, xarajatlarni qoplash uchun kamroq ishchi yollashga majbur bo‘lishi mumkin. Natijada, minimal ish haqining oshishi o‘sha joyda ishlashni xohlagan yosh va tajribasiz ishchilarga zarar yetkazadi. Vaholanki, mehnat uchun belgilangan minimal narx bozor narxidan yuqori etib belgilanmaganida, yosh va tajribasiz odamlar ishlashi va tajriba orttirishi mumkin edi. 

Misol uchun, 2018-yili Reason.com nashrida chiqqan ushbu maqolada, AQShning Nyu-York shahrida minimal ish haqi soatiga 15 dollarga oshirilganidan so‘ng, avto yuvish biznesida kutilmagan oqibatlar yuzaga kelgani haqida yozilgan. Ko‘plab kichik korxonalar ishchi kuchi qimmat bo'lib qolganligi sababli o'z bizneslarini yopishga yoki ishchi sonini qisqartirishga majbur bo‘lgan. Bu esa aynan kam daromadli ishchilarni ishsiz qolishiga va xufyona iqtisodiyotda faoliyatini davom ettirishiga sabab booʻlgan.

Minimal ish haqining oshirilishi yaxshi niyat bilan amalga oshiriladigan siyosat bo‘lsa-da, buning salbiy ta’sirlari bevosita kam ta’minlangan qatlamlarga tegib, ularning iqtisodiy ahvolini yaxshilash o‘rniga, aksincha, qiyinlashtirishi mumkin. Qashshoqlikka qarshi kurashning eng samarali yechimi narxlarning bozor sharoitida shakllanishiga yoʻl qoʻyib berish va erkin savdoga xalaqit bermaslik bilan amalga oshadi.

@economist_Martin


Forward from: 404
DeepSeek effekti haqida.

Ikki hafta oldin ommaga taqdim etilgan DeepSeek-R1 AI modeli butun dunyoda katta shov-shuv uyg’otti. Xitoyning kichik startapi tomonidan yaratilgan model bozorni yaxshigina silkitib qo’ydi desak ham bo’ladi.

Buning sababi, DeepSeek bor-yo‘g‘i 55 kun davomida taxminan 2000-ta Nvidia H800 GPU yordamida o‘z AI modelini ishlab chiqdi va buning uchun atigi 5,6 million dollar sarfladi. Bu ko‘rsatkich AQShdagi boshqa yirik raqobatchilarnikiga nisbatan ancha arzon. Solishtirish uchun, ChatGPT-4 ni ishlab chiqish uchun OpenAI 100 million dollar sarflagan edi, Google esa Gemini-ga 191 million dollar sarflagan.

DeepSeek'ning mablag‘i chegaralanganligi sababli, ular LLM trening jarayonlarini optimallashtirib, arzonroq chiplarni samarali ishlata olishdi. Sodda qilib aytganda, xitoyliklar sifatli Sun’iy Intellekt modellini yaratish uchun kuchli AI-hardware chiplari shart emasligini isbotlay oldi.

Yani, NVIDIA va boshqa chip ishlab chiqaruvchilarga bo‘lgan talab endi keskin pasayadi. Texnologiyalar bozoridagi deyarli barcha yirik firmalar AI chiplarga katta sarmoya kiritgani tufayli, butun bozor katta yo‘qotishga uchraydi.

Xozirning o'zida, NVIDIA aksiyalari 18%ga, Broadcom 17%ga, Microsoft (ChatGPT) esa 3%ga tushdi. Umumiy hisobda, DeepSeek tufayli AQSh fond bozori 1 trillion dollar yo‘qotdi.

Bu holat, AQSh va Xitoy kompaniyalari o‘rtasidagi raqobat kundan-kunga siyosiylashib ketishiga olib kelishi mumkin...

@req404


Doʻstlar, doʻstimiz Abdurashid Ibrat farzanlari bilan birgalikda yangi loyiha boshlamoqda. Loyiha barcha kitobxonlar uchun kitob oʻqishni yanada oson va qulay qilishga qaratilgan. Oʻylaymanki, barchamiz uchun manfaatli tizim yoʻlga qoʻyiladi. Keyinroq bu haqida batafsil ma’lumot beramiz, albatta. Ammo hozir bir yordamingiz kerak.

Quyida ijtimoiy soʻrovnoma oʻtkazish uchun havola qoldiraman. Ozroq vaqtingizni ajratib, kitoblar haqidagi qiziqishlaringizdan kelib chiqqan holda soʻrovnomada ishtirok etsangiz, loyihaning kelajagiga toʻgʻridan-toʻgʻri ijobiy ta’sir koʻrsatgan boʻlardingiz.

https://forms.gle/Y8nec6ZfSyFdT1hX7

Yana bir iltimos, havola bilan ijtimoiy tarmoqlarda boʻlishsangiz bagʻoyat mamnun boʻlardim!
Rahmat!

20 last posts shown.