5-sinf Fayllar Bazasi

1. Kamina - Bu so‘z odatda kamtarinlik ma’nosida ishlatiladi. O‘zbek tilida "men kamina" deb aytish, o‘zini kamtarona ifodalashni anglatadi, hind tilida esa bu haqoratli ma’noga ega.


2. Muxbir - Hindistonda muxbirman deyish xavfli, chunki u "xoin" yoki "ayg‘oqchi" degan ma’noni anglatadi.


3. Taklif - Taklifim bor deganda hindlar uni "dafn marosimi" deb tushunishadi, chunki hind tilida bu so‘zning o‘zi boshqa ma’nolarni anglatishi mumkin.


4. Tabaka - Bu so‘z ko‘pincha qatlam yoki daraja ma’nosida ishlatiladi, lekin uning turli madaniyatlarda ham ijobiy yoki salbiy konotatsiyalari bo‘lishi mumkin.


5. Zimiston - Bu so‘z fors tilidan kelib chiqqan bo‘lib, o‘zbek tilida "qish" faslini, rus tilida esa "qorong‘i" degan ma’nolarni anglatadi.


6. Xunuk - Xunuk so‘zi badbashara (yomon yoki chiroyli bo‘lmagan) ma’nolarini anglatadi.


7. Birpas - Bu so‘z aslida bir nafas iborasidan qisqarib, "tezda" yoki "bir zumda" degan ma’noni bildiradi.

Quyida savollarga javoblar:

1. “Kamina” so‘zi o‘zbek va hind tillarida qanday ma’nolarda qo‘llanadi?

O‘zbek tilida kamina so‘zi kamtarinlik ma’nosida ishlatiladi (masalan, "men kamina" – men kamtarinman).

Hind tilida esa kaminey so‘zi haqoratli ma’noga, ya’ni yaramas, pastkash degan tushunchaga ega.



2. Nima uchun Hindistonda “Muxbirman” deyish xavfli?

Hind tilida muxbir so‘zi "xoin" yoki "ayg‘oqchi" degan ma’noni anglatadi. Shuning uchun bu so‘z xavfli tushuniladi.



3. “Sizga taklifim bor” desak, hindlar buni qanday tushunadi?

Hind tilida taklif so‘zi "dafn marosimi" ma’nosini anglatadi. Shuning uchun hindlarda bu ibora noto‘g‘ri tushunilishi mumkin.



4. “Zimistоn” so‘zining “qorong‘i” degan ma’nosi qanday paydo bo‘lgan?

Zimistоn fors tilida "qish" degan ma’noni anglatadi. Qish fasli qorong‘i va sovuq ob-havo bilan bog‘liq bo‘lgani uchun “qorong‘i” tushunchasi paydo bo‘lgan.



5. Qaysi iboraning qisqarishi natijasida “xunuk” so‘zi “badbashara” ma’nosini olgan?

"Badbashara" so‘zi ikki qismdan iborat: bad – yomon va bashara – yuz, qiyofa. Bu iboraning ma’nosi vaqt o‘tishi bilan qisqarib xunuk shakliga kelgan.



6. “Birpas kutib turing” deganda aslida qancha vaqt haqida gap boradi?

“Birpas” so‘zi aniq vaqt ko‘rsatmaydi, lekin odatda qisqa vaqt (taxminan 5-10 daqiqa) haqida gap boradi.

5. SHIQILDOQ

Ma’nosi: Qattiq narsaning qattiq yuzaga tegishidan chiqqan ovoz.

Misol: Kalit qattiq yerga tushib, shiqildoqladi.

Yasalishi: "Shiq" ovozidan kelib chiqqan bo‘lib, "ildoq" qo‘shimchasi orqali hosil bo‘lgan.

6. SHARSHARA

Ma’nosi: Balanddan shovullab tushadigan suv.

Misol: Tog‘dan tushayotgan sharsharaning ovozi uzoqdan eshitilib turar edi.

Yasalishi: "Shar" yoki "shar-shar" so‘ziga "a" qo‘shimchasi qo‘shilib yasalgan.

7. QAHQAHA

Ma’nosi: Kuchli, baland ovozda kulish.

Misol: Do‘stimning qiziq gapidan xonada qahqaha ovozlari yangradi.

Yasalishi: Taqlidiy so‘z bo‘lib, kulgi ovozidan kelib chiqqan. "Qah" takrorlanib, ta’sir kuchaytirilgan.

8. QUTUM

Ma’nosi: Qorinda iliq saqlangan ovqat yoki suv yutimi.

Misol: Yo‘l yurishda otam bir qutum suv ichib oldi.

Yasalishi: "Qut" ildizidan kelib chiqqan, iste’mol qilinadigan narsani anglatadi.
9. HO‘NGRAMOQ

Ma’nosi: Kuchli va baland ovozda yig‘lash yoki ho‘ngrab yig‘lash.

Misol: Kichkina bola o‘yini buzilganidan ho‘ngrab yig‘lab yubordi.

Yasalishi: "Ho‘ng" taqlidiy ildiziga "ramoq" qo‘shimchasi qo‘shilib, hosil qilingan.
10. JIZZA

Ma’nosi: Qizigan narsaning sovuq yuzaga tegishi natijasida chiqqan ovoz.

Misol: Go‘sht qizigan yog‘ga tushib, jizza-jizza ovoz chiqardi.

Yasalishi: "Jiz" ildiziga "za" qo‘shilib, qizigan narsaning ovozini bildirgan.