📝
“Fishkasi” bor yozuvchining hikoyalari haqida
“Overton”ni goh nafrat, goh kulgi, goh kuyunchaklik bilan mutolaa qildim. Yozuvchi Ulugʻbek Hamdam muallifning ijodida OʼGenri, Mopassan hikoyalarini eslatadigan jihatlar borligini yozgan. Ochigʻi, bu ikki muallifni umuman oʻqimaganman. Lekin baʼzi jumlalar menga Oʻtkir Hoshimov qalamini eslatdi. Balki bugungacha shu yozuvchini koʻproq oʻqiganim uchundir. Ammo eslatdi degani xuddi shunday degani emas. Ulugʻbek Hamdam ham buni alohida taʼkidlagan. Barmogʻimizdagi chiziqlar ham har xil ekan, har bir yozuvchining oʻz ajralib turadigan jihati, zamon tili bilan aytganda “fishkasi” boʻlishi tabiiy va kerak deb hisoblayman.
Abdulla Chimirzayevning hikoyalaridagi ajralib turadigan jihat sifatida hikoyalardagi kutilmagan tub burilishlarga mahorat bilan navbat berilishi, shevadan unumli foydalanish, kezi kelganda oʻyga toldiradigan sirlilik kabi bir necha xususiyatlarni sanashim mumkin. Koʻp yillik kitobxonlar asarlardan aynan shunday jihatlarni kutsa kerak deb oʻylayman. Shaxsan oʻzim ham tez oʻqilib, magʻzi oson “hazm boʻladigan” matnlarni oʻqigim kelmaydi. Meni bir necha kunlab taʼsirlantira oladigan, oʻyga choʻmdiradigan, asarda tasvirlangan manzillarga oʻxshash joyga borganimda voqealari esimga tushadigan ijod namunalarini izlayman.
Hikoyalardagi qisqalikni ham alohida eʼtirof qilsa arziydi. Balki qahramonni, uning holatini keng tasvirlash kimgadir maʼqul tushar. Ammo buni qisqa tasvirlay olish ham bir mahorat ekanini tan olish zarur. Masalan, “Yolgʻiz kabutar” hikoyasida shaharga borib kelgan qahramon — Bektoshning oʻzgarib ketganini olaylik. Yozuvchi buni oʻn qator gapda uzun qilib izohlab oʻtirmaydi. Aksincha, “Endi Bektosh Bektosh emas, Toshbekga aylanib qolgandi” deya bitta gap bilan tushuntirib qoʻyadi. Bu yozuvchining oʻz ijodida ismlarni samarali qoʻllay olganini ham bildiradi.
✅ Nomi kitobga qoʻyilgan “Overton” hikoyasini alohida qiziqish bilan oʻqidim. Hikoyaga qoʻyilgan epigrafning oʻziyoq sizni hikoyani tezroq oʻqib tugatishga undaydi: “Hech qanday qonunni buzmagan holda jinoyat qilishning ming xil usuli mavjud”. Bu nima degani? Hikoya qahramonlari bu usullarni qoʻllaydimi? Ich-ichimdan qiziqishim toshib boshqalariga qaraganda hajmi kattaroq boʻlgan hikoyani birpasda tugatibman. Unda avvaliga oʻziga qiziq boʻlmagan sohada taʼlim olishga majburlikning oddiy holat emas, muammo ekanini koʻrasiz.
Keyin beixtiyor talabalikdagi sarguzashtlaringiz esingizga tushadi. Ustozi va kursdoshlari Overtonga aylantirgan Jobirdan nafratlana boshlaysiz. Oxirida esa muallifning uslubi oʻz ishini qiladi: sizni kutilmagan voqealar qarshi oladi. Endi Jobirdan nafratlanish oʻrniga uni tushunasiz. Faqat bu emas, boshqa hikoyalarda ham oqning qora, qoraning oq boʻlib chiqishiga guvoh boʻlasiz. Trendga chiqqan “Oq qora, qora oq boʻlib chiqsa-chi?” jumlasini eslab qoʻyasiz.
Ha, “Overton”dagi hikoyalar voqealarga boshqa jihatdan nazar solishni, tanqidiy fikrlashni oʻrgatadi. Miyangizga birinchi kelgan fikrda qotib qolmaysiz. Uning oʻzgarish ehtimoli borligini hisobga oladigan boʻlasiz. Oʻzini doim mutlaqo haq deb hisoblaydigan qaysar insonlarga shu kitobdan sovgʻa qilish kerag-ov. Kitobdagi har bir hikoyaga bir dunyo fikr yozishim mumkin. Ammo asar har kimda har xil taassurot qoldiradi. Shuning uchun xulosani kitobning navbatdagi oʻquvchilariga qoldiraman. Muallifning ijodiga esa yanada yuksak parvozlar tilayman.
Gulnur Ametova
❓
Siz kimni alohida “fishkasi” bor yozuvchi deb bilasiz va asarlarini sevib oʻqiysiz? Telegram |
Instagram |
Youtube