ONA TILI VA ADABIYOT

Imlo 2
1.afsuz× afsus✅
2.ahli ayol✅
3.ajabtovur✅
4.baxs× bahs✅
5.bamaylixotir✅
6.bukulmoq× bukilmoq✅
7.davat×da'vat✅
8.dasyot× dastyor✅
9.duduģlanmoq× duduqlanmoq✅
10.fabrika✅
11.funksianal× funksional✅
12.xandasa× handasa✅
13.xijjalamoq×hijjalamoq✅
14.hurmat talab× hurmattalab✅
15.ishtiboh✅
16.jaxongashta× jahongashta✅
17.ju'rat× jur'at✅
18.karax× karaxt✅
19.manfaat✅
20.kulgu×kulgi✅
21.lan'at× la'nat✅
22.maxsad× maqsad✅
23.ma'suliyat× mas'uliyat✅
24.melodramma× melodrama✅
25.mazza×maza✅
26.arkestr× orkestr✅
27.pedagok×pedagog✅
28.parashyut✅
29.qovirmoq× qovurmoq✅
30.qat'iy nazar× qat'i nazar

PARCHA

«Xudo – xudo bo‘lib turib – ham oladi, ham beradi, yo‘q-a, u ilgari jon beradi, keyin jon oladi. Yer, yer bo‘lib turib, ilgari rizq beradi, keyin jon oladi. Olgan beradi-da! Sen nimasan, pirim, sen? Xudodan zo‘rmisan? Yerdan kuchlimisan? Olasan, bermaysan. Olasan, bermaysan…»

Ushbu parcha qaysi asardan olingan?

A) "Oʻtgan kunlar"
B) "Abulfayzxon"
C) "Kecha va kunduz"
D) "Yulduzli tunlar"

#Eslab_qoling

⚖SOF VA VAZIFADOSH KO‘MAKCHILAR

🔰 Sof ko‘makchilar :

✅ Bilan, (-la,ila,birla)
✅ sari,
✅ sayin,
✅ uchun, (-chun)
✅ kabi,
✅ qadar,
✅ singari,
✅ uzra,
✅ tufayli,
✅ haqida  

🔰 Vazifadosh ko‘makchilar:

✅ ost, (otdan o‘tgan)
✅ yon, (otdan o‘tgan)
✅ ust,  (otdan o‘tgan)
✅ old,  (otdan o‘tgan)
✅ orqa,  (otdan o‘tgan)
✅ ro‘para,  (otdan o‘tgan)
✅ qosh  (otdan o‘tgan)

✅ oldin, ( ravish so‘z turkumidan)
✅ avval, ( ravish so‘z turkumidan)
✅ keyin, ( ravish so‘z turkumidan)
✅ so‘ng, ( ravish so‘z turkumidan)
✅ tomon ( ravish so‘z turkumidan)

✅ bo‘ylab, (fe’l so‘z turkumidan)
✅ qarab,   (fe’l so‘z turkumidan)
✅ ko‘ra,   (fe’l so‘z turkumidan)
✅ deya,   (fe’l so‘z turkumidan)
✅ deb,   (fe’l so‘z turkumidan)
✅ atab  (fe’l so‘z turkumidan)

#Test uchun kerakli


📚Sinonim qo’shimchalar:

🔴-dan/-ni
Oshdan oling-oshni oling
🔵-dan/-ga
Eshikdan sig’madi- eshikka sig’madi
⚪️-ga/-ni
Bunga tushunmadi-buni tushunmadi
⚫️-dan/-ning
Ulardan biri- ularning biri
❇️-digan/-ar
Ko’radigan ko’z- ko’rar ko’z
🔥-don/-li
Bilimdon- bilimli
🖊-ser/-li
Sersuv-suvli
📈-ba/-li
Bahaybat-haybatli
‼️-do’z/-chi
Etikdo’z-etikchi
✴️-yotir/-moqda/-yapti
Kelyapti-kelyotir-kelmoqda
🔰-loq/-zor
O’tloq-o’tzor
🌀-ish/-lar
Kelishdi-keldilar
💠-soz/chi
Kemasoz-kemachi
🈁-lay/-ligicha
Ho’llay-ho’lligicha
⚛-no/-siz Noo’rin-o’rinsiz
🌐-ona/-larcha
Mardona-mardlarcha
📳-sa/-sira
Suvsamoq-suvsiramoq
▶️-chi/-shunos
Tilchi-tilshunos
🈂-lab/-dan
Saharlab-sahardan
🔃-(u)v/(i)sh
O’quv-o’qish
✏️-be/-siz
Bemaza-mazasiz
🔎-qir/-ag’on
Chopqir-chopag’om
🔏-imtir/-ish/-roq
Oqish-oqimtir-oqroq
📒-iz/-dir
Tomiz-tomdir
📓-li/-dor
Unumli-unumdor
📖-larcha/-chasiga
Mardlarcha-mardchasiga, erkaklarcha-erkakchasiga

https://t.me/Uztilim

❇️Talmeh❇️
Talmeh (ar. chaqmoq chaqishi, nazar tashlash) - she’rda tarixiy voqea, shaxslar, adabiy qahramon, joylarga ishora qilish san’ati.
• Ayub – paygambarlardan biri. Sabr timsoli. Badanini yara bosib, qurtlab ketsa ham chidagan. Xudoning inoyati bilan tuzalgan.
• Iso – jon ato etuvchi, tiriltiruvchi, ogir bemorlarni davolay oluvchi xususiyatga ega bolgan paygambardir. Iso sozi orniga Masih yoki Ruhulloh nomlari ishlatilishi mumkin.
• Luqmon – mohir tabib, hakim, donishmand.
• Muso – paygambar, xudo bilan sozlashgani uchun Kalimulloh unvonini olgan. Adaboyitda shubon (chopon) ekani va shu choponning tayogi yodga olinadi.
• Nuh – ming yildan ziyod umr korgan paygambar.
• Sulaymon – paygambar. Dovud alayhissalomning 12ta farzandidan kenjasi, valiahdi. Kuchli saltanatga ega ekanligi, shamolning, davrning va jinlarning unga boysundirib berilganligi, uchar taxtga ega ekani bilan qollanadi. Sulaymon nomi bilan Hudhud, Chumoli, Bilqis,Osaf nomlari tilga olinadi.
• Xizr – abadiy tiriklik timsoli bolgan paygambar. Obi hayvon, obiyat, ziloli Xizr, chashmayi Xizr nomlari bilan yititiladi.
• Ya’qub – gam va ayriliq timsoli bolgan paygambar. Sevikli ogli Yusufning hajrida gam chekib kozlari kor bolib qoladi. Adabiyotda Bayt ul-hazan (gam uyi)
• Yusuf – paygambar. She’riyatda Zulayho va Ya’qub nomlari bilan qollanadi. Kan’onda tugilgan. Misr hukmdori bolgani uchun uni Yusufi Kan’on, Yusufi Miriy nomlari bilan aytiladi.
• Zikriyo – (Zakariyo). Kofirlar zulmidan qochib daraxt ichiga yashiringan va kofirlar uni daraxt bilan arralaganda ham xudoning nomini tildan qo`ymagan.

#қитъа

«G‘aroyibu-s-sig‘ar»dagi 25-qit’a:
Laimg‘a ta’zim o‘z-o‘ziga ranji azimdur, balki azobi alim
Laim farqig‘a iqbol tojini qo‘ymoq
Yaqinki, bo‘lg‘usidur mujibi azobi aning.
Nutuqchi boshig‘a shunqor tumog‘asi tong emas,
Ki bo‘lg‘usi sababi ranju iztirobi aning.

Lug‘at:
Laim – past, xasis, nokas,
Azobi alim – alamli azob, qattiq azob,
Azim – ulug‘, katta, buyuk, zo‘r,
Ranj – mashaqqat, og‘riq,
Farq – bosh,
Iqbol – davlat, baxt,
Mujib – sabab, bois, tufayl,
Nutuqchi – kichkina bir qush,
Shunqor – qush nomi,
Tumog‘a – yangi ushlangan qushni qo‘lga o‘rgatgunga qadar boshiga kiydirib qo‘yiladigan charm tumoq (qalpoq),
Tong – bog‘lamoq.

Nasriy bayon:
Nokas, past kishiga ta’zim qilmoq o‘z-o‘ziga ulkan og‘riq, ranj, balki alamli azob yetkazmoqdir
Nokasning boshiga davlat tojini qo‘ymoq kishining o‘z azobiga sabab bo‘lmog‘i shubhasiz.
Mitti nutuqchining boshiga ulkan shunqorning qalpog‘ini bog‘lamoq mumkin emas, chunki bu ish uning ranj-u iztirobiga sabab bo‘ladi!

Badiiy san’atlar:
Baroati istehlol – sarlavhada mazmunga ishora,
Kalomi jome’ – nasihat,
Tamsil – 2-bayt,
Tashbeh – 1-bayt 2-baytga,
Tanosib – nutuqchi, shunqor,
Takrir – aning.

Harakat nomimi yoki nisbat❓

✅Bizga maʼlumki, harakat nomida ham birgalik nisbatda ham -sh, -ish qoʻshimchalari mavjud. Ushbu qoʻshimchalarni farqlashda turli qiyinchiliklarga duch kelish tabiiy. Farqlash esa, aslida, oddiy...

💡Ikki turda keladigan -sh, -ish qoʻshimchalarining birlashtiruvchi belgisi har ikki turda ham ular fe'l asosiga qoʻshilib kelishidir.

🟣 FARQLASH🟣

1⃣-USUL (ma'noviy farqlash)

Har ikkisi ham fe'l asosida kelishi bilan bir qatorda harakat nomi "nima qilish?" soʻrogʻi bilan bir qatorda otga xos boʻlgan "nima?" soʻrogʻini ham qabul qiladi. Birgalik nisbatda esa, asosan ish-harakat birdan ortiq kishi tomonidan amalga oshirilgan boʻladi.

Harakat nomi:
⏺oʻqish manfaat keltiradi.
⏺yugurish juda ham foydali.

Birgalik nisbat:
⏺bolalar chizish(di)
⏺qizlar yigʻlash(di)

2⃣-USUL (morfemik farqlash)

Har ikkisi ham fe'l asosida kelishi bilan bir qatorda -sh,-ish harakat nomi qoʻshimchasi boʻlib kelganida ushbu qoʻshimchalardan soʻng egalik, kelishik, bogʻlama hamda koʻplik qoʻshimchalari qoʻllanadi.
Birgalik nisbat shakli vazifasida kelganida esa, asosan, zamon, shaxs-son va mayl qoʻshimchalari qoʻllanadi.

Harakat nomi:
⏺oʻqish(ga)
⏺yugurish(lar)

Birgalik nisbat:
⏺chizish(di)
⏺yigʻlash(moqda)

Adabiyot_vaqti

1. Bepoyon sahroda halokatga uchragan karvondan omon qolgan inson qaysi asarda uchraydi?
E. Vohidov. Ruhlar isyoni✅

2. Dunyo, dunyo, dunyo e, kimga vafo qilarsaney. Ushbu parcha qaysi asardan olingan?
Fitrat. Abulfayzxon✅

3. "Qashqirdan tug'ilgan qashqircha" qaysi asarda uchraydi?
Muzqaymoq✅

4. Vafosizdan aslo hayo istama, hayosizdan aslo vafo istama.
Tarse✅

5. G'unchaning gul bo'lib ochilishini kim husni ta'lil vositasida tasvirlagan?
Furqat✅

6. Kimning onasi alam va iztiroblar ichida vafot etgan?
O. Sharafiddinov✅

7. Mardlarning parvoyi bo'lmas o'limdan ....
Qaysi dostondan?
Kuntug'mish✅

8.Z.M.Bobur aruz vazni haqda yozgan risolasi?
Muxtasar✅

9."Yozuvchi oʻz asariga qalbini bagʻishlaydi" kimni tarjimayi holidan?
Õtkir Hoshimov✅

10.«Jaloliddin Manguberdi» tarixiy fojiasida Jaloliddinni mo‘g‘ullar bilan bo‘ladigan jang oldidan tashlab ketgan g‘urlar boshlig‘i kim?
Muzaffar✅

11."Sabog'a xitob" asari muallifi kim ? Furqat.✅

12.Olti oy uxlamay qizining farzandlarini qaragan ayol obrazi qaysi asarda uchraydi ?
"Mening o'g'rigina bolam" ✅

13.«Jaloliddin Manguberdi» tarixiy fojiasida Temur Malikning qaysi qal’adan mo‘g‘ullarni quvib chiqarganligi ta’kidlanadi?
Banokent✅

14.Kimning qaysi ğazalining maqta'sida hijron azobidan lirik qahramonning yuzi sarg'aygani aytiladi.
Lutfiy "Xoh inon xoh inonma"✅

15.Noziklik ichra belicha yo'q tori-yu gisi, O'z haddini bilib belidin quyi o'ltirur. Baytda qo'llangan badiiy san'atni aniqlang.
Husni ta'lil ✅

16.Qaysi asar boshlanmasi soch oldirish marosimi bilan boshlanadi ? "Sohibqiron" ✅✅✅

17.Mirmuhsinning ilk dostoni qaysi?
"Qamar"✅

18. «Jaloliddin Manguberdi» tarixiy fojiasida mo‘g‘ullar bilan bo‘ladigan jang oldidan kimlar o‘lja tufayli janjallashib, Xorazmshoh qo‘shinlarini tark etadilar?
Qipchoqlar, Afğonlar, Balxiylar✅

19.Ogahiyning"Dahr uyi bunyodkim... " asarining janrini aniqlang.
Tarji'band✅

20.Qaysi ijodkor o'zini "muhit girdobidagi somon parcha"ga o'xshatgan?
Cho'lpon✅

21.Qaysi asarda ismi yo'lda tug'ilganligi uchun qo'yilgan qahramon uchraydi?
"Asrga tatigulik kun"✅

22.Otang qurbon bo'lsin shirin tilingga
Yovga ajdohoyim, senga yól bólsin
Send bólmasang otang holi ne kechar
Sensiz falak menga kafan toʻn bichar.
Ushbu misra qaysi dostondan?
Ravshan✅

23.Ahmad Tanbal, uzun Hasan obrazlari qaysi asarda uchraydi?
Yulduzli tunlar✅

24.Odil Yoqubovning mustaqillik davrida yozgan romani qaysi?
" Adolat manzili"✅

25.Tog'ay Murodning " Otamdan qolgan dalalar" asaridagi Dehqonqul haqidagi tôgri hukmni toping.
Paxta mustaqilligini ta'minlash siyosati qurboni, kolxozchilarning umumlashma obrazi.✅

ZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBUR haqida to‘liq ma'lumot

Zahiriddin Muhammad ibn Umarshayx Mirzo 1483-yil, 14-fevral kuni Andijonda tug‘ilgan.

U o‘zbek mumtoz adabiyotining yirik vakili, buyuk shoir, tarixchi, geograf, davlat arbobi, iste’dodli sarkarda, boburiylar sulolasi asoschisi, temuriy shahzoda hisoblanadi.

U Amir Temurning beshinchi avlodi, Fargʻona hukmdori Umarshayxning farzandi. Boburning onasi Qutlug‘ Nigor xonim Toshkent hokimi Yunusxonning qizi bo‘lgan.

Bobur 12 yoshda (1494) taxtga chiqadi.
1503—1504-yillarda Afgʻonistonni egallaydi.

1519—1525-yillarda Hindistonga 5 marta yurish qiladi.

U 1526—1858-yillar mobaynida uch asrdan ortiq davom etgan Boburiylar saltanatiga asos solgan.

Shoh va shoir Bobur Mirzo 1530-yilning 26-dekabr kuni Hindistonning Agra shahrida vafot etgan. Qabri keyinchalik vasiyatiga koʻra Qobulga koʻchirilgan.

#gʻazal_tahlili
Sho'x ikki g'izolingni noz uyqusidin uyg'at,
To uyqulari ketsun, gulzor ichida o'ynat.
 
Tishlabki, soching o'rdung, ochqanda parishon qil,
Ofoq savodinda jon royihasin butrat.
 
Kulbamg'a xo'y afshon kel, zulfung qilib oshufta,
Anjum sipahin sindur, ofoq ulusin qo'zg'at.
 
Oraz quyoshin ochib, ashki qurug'an ko'zni
Ko'p hajrda yig'latding, bir vaslda ham yig'lat.
 
Bir oh ila kul bo'ldum, ey charx, tilab, topib,
Farhod ila Majnung'a oshiqliq ishin o'rgat.
 
Xoro tubig'a yotqung, yo'q sud agar yuz yil,
Ko'k atlasi ustida jismingni, yotib, ag'nat.
 
Bazm ichra Navoiy ko'p yig'lar esa, ey soqiy,
Hush eltkuchi doru jomig'a aning chayqat.
 
#Lug'at
1.G'izol - g'azol, kiyik. Bu yerda kiyik ko'ziga o'xshash yor
ko'zlari nazarda tutilgan.
2.Parishon qilmoq - yoymoq, to'zg'itmoq.
3.Ofoq - ufqlar, osmon; ofoq savodi - tun qorong'iligi.
4.Royiha - rayhon.
5.Butrat - tarqat, tarat.
6.Xo'yafshon - (yomon) odatni tashlamoq.
7.Oshufta - parishon, to'zg'igan.
8.Anjum sipahi - yulduzlar lashkari.
9.Ulus - el, xalq.
10.Ashk- ko'z yoshi.
11.Farhod - Navoiyning "Farhod va Shirin" dostoni qahramoni; Sharq adabiyotida oshiqlik timsollaridan biri.
12.Majnun - Navoiyning "Layli va Majnun" dostoni qahramoni; Sharq adabiyotida oshiqlik timsollaridan biri.
13.Xoro - qattiq tosh, xarsang.
 
#Nasriy_bayon
1-bayt: Sho'x ikki ohuchalar, ya'ni ko'zingni noz uyqusidan uyg'ot, uyqulari ketgach gulzor ichra o'ynat.
2-bayt: Sochingni tishlab o'rding, ammo o'rimlarini ochganda to'zg'itgin, go'yo osmon qorong'uligida jon rayhoni (ifori)ni tarqat.
3-bayt: Kulbamga sochingni yoyib terlagan bir holda kel, (bu bilan) yulduzlar lashkarini tor-mor etib, falak elini qo'zg'at.
4-bayt: Yoshi qurigan ko'zni hajringda ko'p yig'latding, yuzing quyoshini ochib bir vaslda ham yig'lat.
5-bayt: Ey samo, bir oh bilan kul bo'ldim, Farhod va Majnunni qidirib topib, ularga oshiqlik ishini o'rgat.
6-bayt: Yuz yil osmon atlasi uzra jisming bilan yotib, uni ag'nat, baribir hammasi foydasiz, chunki oxir-oqibat tosh (tuproq) tagida yotasan.
7-bayt: Ey soqiy, agar Navoiy bazmda ko'p yig'lasa, uning jomiga hushdan ketkazuvchi dori qo'sh!
 
 https://t.me/Uztilim