Уммон-ку гунгланар айтолмайин роз.
Тангрининг маҳридир – илоҳий калом,
Мен сизни қутлайман, Ҳаёт! Ассалом.
Сўров
Набиранг кўзингга боқиб турган дам
Яшагинг келади узундан узоқ.
Инжа дийдор ўти тутганда малҳам,
Ўзингга ҳам боқмай қўйгунг тузукроқ.
Кўнглингда бир ҳадик учса тўлғониб,
Бир илинж ортидан умринг порларми?
Биз-ку улар учун яшадик ёниб,
Улар бизлар учун яшай оларми?
Чол таваллоси
Тишинг тўкиларкан кексайганинг чоғ,
Сочинг оқариши бу ҳам турган гап.
Тоғлар-ку кўринмас, қуёш митти доғ,
Кўзинг хира тортса кун сайин, ё Раб!
Кечган дарёларинг шовқини тинар,
Фарқлолмассан қушу хўроз овозин.
Тандан мадор қочиб чўғинг ҳам сўнар,
Ҳар не кўргиликка бўлгунгдир рози.
Эскидай туюлар ҳар янги нарса,
Фақат бир туйғудан яшнагунг шаксиз.
Муҳаббатдан қайта туғилган дамда,
Кампиринг кўзингга кўринаркан қиз…
Қуёш
Чодир тикса олтин ёғдудан,
Ер энтиккай ўспирин мисол.
Уйғонади олам уйқудан,
Қоши бўлиб зарланар ҳилол.
Тахмонига ўрин йиғар Кўк,
Чўнг қоялар кўзин ёшлайди.
Ҳуши учиб қошида мангу
Сайёралар соя ташлайди.
Фаришталар нур арқоғидан
Қанот боғлаб бичади кўйлак.
Очқич тутмай, пешвоз чиқиб – шаън,
Дарвозасин очади Фалак.
Манба: «Ёшлик» журнали веб-саҳифаси
O‘roz Haydar — savqi tabiiy shoir. Uning she’rlarida ko‘ngilning isyoni, silsila-yu g‘alayonining shovur va saslari, evrilish va inkorlari o‘ziga xos ohang, obraz qiyofasida yaxlitlashadi. Shoirning shunday quyma tashbehlari borki, bular bugungi she’riyatimizning o‘ziga xos yutug‘i sanaladi.
Nazar Eshonqul
SHE’R — KO‘NGIL ISYONI*
09
She’r nima? Ohangmi? Hissiyotmi? Dardmi? Hikmatmi? Tashbehmi?
Menimcha, yaxshi she’r — ana shularning hammasi. U ko‘ngilga ohang olib kiradi, hissiyotlaringizni qitiqlaydi, dard qo‘zg‘atadi, oniy lahzalarni tashbehlaydi, ana shu tashbehning o‘zi bizga hikmat bo‘ladi.
Sarg‘aygan bog‘larda kezinib uzoq
Kasalmand chol kabi harsillaydi Kuz.
Ana shu satrlarda biz aytgan tashbeh ham, hikmat ham bor. Bog‘larda harsillab yurgan kuzak dunyoning o‘tkinchiligidan hikoya qilayotgan chol kabi ko‘nglimizda hikmat qoldiradi. Ayni paytda go‘zal manzara ham. Xazonga to‘lgan bog‘ harsillagan cholga o‘xshab ko‘z oldingizda namoyon bo‘ladi.
Hademay oy kunduz ostonasiga
Yechib holdiradi tonggi kovushin.
Tong payti tip-tiniq osmonda yarim oyni ko‘rasiz. Uning ostonaga yechib ketilgan kovushga o‘xshashi — bu shoirning go‘zal tashbehi.
Uzoq yotgan bemor yuziday
Zahil tortgan kuzak osmoni.
Javdiraydi bola ko‘ziday
Quyosh kiyib bulut — choponin.
Bu manzaralarga gap bilan munosabat bildirib, baholab bo‘lmaydi. Faqat ko‘zingiz so‘zlar orqali chizib berilgan manzarani ko‘radi. Shoirning mahorati ana shu manzarani ko‘z oldingizda yaqqol yaratib bera olganida. Ana shuning o‘zi shoirlikdir.
Qashqadaryolik shoir O‘roz Haydarning ushbu to‘plamida bu kabi she’rlar ko‘plab topiladi. Bu to‘plamni o‘qib, viloyatda yashab ijod qilayotgan, ijod qilayotganda ham markazda yashab turib, «adabiy muhit ichida» ijod qilayotganlardan hech bir qolishmaydigan katta shoir bilan tanishasiz.
Тангрининг маҳридир – илоҳий калом,
Мен сизни қутлайман, Ҳаёт! Ассалом.
Сўров
Набиранг кўзингга боқиб турган дам
Яшагинг келади узундан узоқ.
Инжа дийдор ўти тутганда малҳам,
Ўзингга ҳам боқмай қўйгунг тузукроқ.
Кўнглингда бир ҳадик учса тўлғониб,
Бир илинж ортидан умринг порларми?
Биз-ку улар учун яшадик ёниб,
Улар бизлар учун яшай оларми?
Чол таваллоси
Тишинг тўкиларкан кексайганинг чоғ,
Сочинг оқариши бу ҳам турган гап.
Тоғлар-ку кўринмас, қуёш митти доғ,
Кўзинг хира тортса кун сайин, ё Раб!
Кечган дарёларинг шовқини тинар,
Фарқлолмассан қушу хўроз овозин.
Тандан мадор қочиб чўғинг ҳам сўнар,
Ҳар не кўргиликка бўлгунгдир рози.
Эскидай туюлар ҳар янги нарса,
Фақат бир туйғудан яшнагунг шаксиз.
Муҳаббатдан қайта туғилган дамда,
Кампиринг кўзингга кўринаркан қиз…
Қуёш
Чодир тикса олтин ёғдудан,
Ер энтиккай ўспирин мисол.
Уйғонади олам уйқудан,
Қоши бўлиб зарланар ҳилол.
Тахмонига ўрин йиғар Кўк,
Чўнг қоялар кўзин ёшлайди.
Ҳуши учиб қошида мангу
Сайёралар соя ташлайди.
Фаришталар нур арқоғидан
Қанот боғлаб бичади кўйлак.
Очқич тутмай, пешвоз чиқиб – шаън,
Дарвозасин очади Фалак.
Манба: «Ёшлик» журнали веб-саҳифаси
O‘roz Haydar — savqi tabiiy shoir. Uning she’rlarida ko‘ngilning isyoni, silsila-yu g‘alayonining shovur va saslari, evrilish va inkorlari o‘ziga xos ohang, obraz qiyofasida yaxlitlashadi. Shoirning shunday quyma tashbehlari borki, bular bugungi she’riyatimizning o‘ziga xos yutug‘i sanaladi.
Nazar Eshonqul
SHE’R — KO‘NGIL ISYONI*
09
She’r nima? Ohangmi? Hissiyotmi? Dardmi? Hikmatmi? Tashbehmi?
Menimcha, yaxshi she’r — ana shularning hammasi. U ko‘ngilga ohang olib kiradi, hissiyotlaringizni qitiqlaydi, dard qo‘zg‘atadi, oniy lahzalarni tashbehlaydi, ana shu tashbehning o‘zi bizga hikmat bo‘ladi.
Sarg‘aygan bog‘larda kezinib uzoq
Kasalmand chol kabi harsillaydi Kuz.
Ana shu satrlarda biz aytgan tashbeh ham, hikmat ham bor. Bog‘larda harsillab yurgan kuzak dunyoning o‘tkinchiligidan hikoya qilayotgan chol kabi ko‘nglimizda hikmat qoldiradi. Ayni paytda go‘zal manzara ham. Xazonga to‘lgan bog‘ harsillagan cholga o‘xshab ko‘z oldingizda namoyon bo‘ladi.
Hademay oy kunduz ostonasiga
Yechib holdiradi tonggi kovushin.
Tong payti tip-tiniq osmonda yarim oyni ko‘rasiz. Uning ostonaga yechib ketilgan kovushga o‘xshashi — bu shoirning go‘zal tashbehi.
Uzoq yotgan bemor yuziday
Zahil tortgan kuzak osmoni.
Javdiraydi bola ko‘ziday
Quyosh kiyib bulut — choponin.
Bu manzaralarga gap bilan munosabat bildirib, baholab bo‘lmaydi. Faqat ko‘zingiz so‘zlar orqali chizib berilgan manzarani ko‘radi. Shoirning mahorati ana shu manzarani ko‘z oldingizda yaqqol yaratib bera olganida. Ana shuning o‘zi shoirlikdir.
Qashqadaryolik shoir O‘roz Haydarning ushbu to‘plamida bu kabi she’rlar ko‘plab topiladi. Bu to‘plamni o‘qib, viloyatda yashab ijod qilayotgan, ijod qilayotganda ham markazda yashab turib, «adabiy muhit ichida» ijod qilayotganlardan hech bir qolishmaydigan katta shoir bilan tanishasiz.