Turkiston buyuk xalq

БОБУР ВА ШАЙБОНИЙЛАР ЎРТАСИДАГИ ДУШМАНЛИК СУРУНКАЛИ БЎЛГАНМИ?!

Темурийлар ва шайбонийларнинг қариндошлиги ва қуда-андачилиги масаласидаги бундай мисолларни кўплаб давом эттириш мумкин. Лекин 1512 йил Мовароуннаҳрда шайбонийлар ҳукмронлиги узил-кесил ўрнатилиб, Бобурнинг бу ҳудуддаги илинжи буткул узилгач, Бобур ва бобурийлар ҳамда шайбонийлар ўртасидаги дипломатик муносабатлар узилиб қолмади. Бобур Ҳиндистонни эгаллаб, империя пойдеворини барпо этгач, Мовароуннаҳр билан кенг кўламли алоқаларни йўлга қўйди. Ўз феъл-атворига мос равишда шайбоний султонларга нисбатан кўнглида ҳеч қандай кек сақламади.


Батафсил ўқиш:👉https://telegra.ph/BOBUR-VA-SHAJBONIJLAR-ЎRTASIDAGI-DUSHMANLIK-SURUNKALI-BЎLGANMI-11-19

@hstpkiut

JOHILLIK JAZOSI

XIX asrda rus istilochilari O‘rta Osiyoni zabt yetdi. Ushbu zabt yetish birinchi navbatdan dunyodan uzilib qolgan qoloq bir mintaqa uchun jazo edi. O‘sha zamonda Turkiston musulmonlari nafaqat ilmda balki e’tiqodda ham anchayin zaiflashib qolgandilar. Misol uchun Muhammad Aziz Marg‘iloniyga tegishli “Tarixi Aziziy” asarida bir parcha bor:

“Baland dorning tepasida bir kecha-kunduz bo‘lganda, arqon uzilib yerga tushibdi. Ikkinchi arqon solib, yana dorga tortib yubordilar. Jami uch kun dorning tepasida turdi. Oxiri Marg‘ilon qozi va ulamolariga: “Go‘r qilib, shariatlaringizda bari nima bo‘lsa, unga muvofiq dafn qilsinlar”,—deb tavfiz bo‘libdi. Ulamolar Qo‘shtepa degan mavzega olib borib, o‘shal joyga ko‘mib keldilar. So‘ngra avom un-nos qaysi biri Fo‘lodxonning tufrog‘idan bir munchasini olib, bir mariz (kasal)ga beribdi. Ittifoqan o‘shal mariz yaxshi bo‘libdi. Ani eshitib hamma xaloyiq. musulmon borib, tufrog‘ini talon-toroj qilib ketibdilar. Shul darajadakim, yana biror hafta o‘z holiga qo‘yib bersalar jasadini ham tortib ketsalar ajab emas deb. Ulug‘lar eshitib, kechasi bo‘lak byr maxfiy joyga olib borib dafn qilibdilar, deb eshitib edik”.

Gap Po‘ladxon dorga osilgach, uning qabri ila bo‘lgan kichik holat haqida. Odamlar shunchalik sodda va e’tiqodda zaif bo‘lganlarki bir bandaning qabridagi tuproq har qanday kasalga da’vo deya ishonishgan. Bu bir tomondan qabrni va o‘likni muqaddaslashtirishga ham aylanib ketgan. Tafakkur ham qilishmagan. Bu ham ye’tiqod zaifligidir. Ilmsizlik va johillikdir. Johillik odamni tubanlikka boshlaydi. Ayni shu bugungi zamonimizda ham Naqshbandiy yoki Buxoriy qabriga borib undan nimadir so‘raydiganlar topiladi. Yoki neft aralashgan suvni shifobaxsh deya vahima qilingach to‘plangan olomon voqealari haqida yeshitgan bo‘lishingiz kerak. Aslini olganda bugungi jamiyatimiz 19 -asrnikidan ko‘p ham farq qilmaydi. Oldin ham ilmsiz edik.... hozir ham shu.

Muhammad Hakimxon to‘raning guvohlik berishicha Madalixon zamonida bir soxta shayx Hindistondan olib kelgan o‘simlik tukini payg‘ambar soch tolasi deya e’lon qilib shovqin ko‘targanida aholi uni boshiga ko‘tarib, ulkan to‘polonlar qilgan. Odamlar dunyoda o‘sha shayxdan boshqa iymonliroq kimsa yo‘q deya ishonishgan va hatto unga sig‘inish darajasiga borishgan. O‘sha soxta soch tolasini bir maqbara qilib ham qo‘yishgan va buni hozirgacha Mo‘yi Muborak deya e’zozlashadi. Bu ham ilmsizlik va johillikdir.

Olloh o‘zi nozil qilgan Qur’oni Karimda ilmga da’vat etganining sababi ham johillikdan qutulish uchun bandalariga yo‘l ko‘rsatish hisoblangan. Ammo hozirgacha g‘rixdan hissa mana shu. Tarix johillik oqibatini sizga ko‘rsatadi. Siz uni ko‘rishingiz uchun shunchaki o‘qishingiz – ilm olishingiz lozim. Hammasi oddiy arifmetika.

Криллда бу ерда 👇👇👇👇👇
https://telegra.ph/ZHO%D2%B2ILLIK-ZHAZOSI-02-08

​​Yaqinda bir obunachimiz kanal botiga Chingizxon nega Hindistonga yurish qilmagan degan savol yuboribdilar. Tarixdagi bu noyob keys haqiqatdan judayam qiziq.

Chingizxon nima uchun Hindistonga bostirib kirmaganligi haqida bir qancha nazariyalar mavjud. Bir nazariyaga ko'ra, u diqqatini boshqa hududlarga qaratgan va u Hindistonga to'liq miqyosli bosqinni boshlash uchun resurslarga ega emas edi.

Boshqa bir nazariyaga ko'ra, u Hindistonni bosib olishga uringan, ammo noqulay geografik joylashuv va hind hukmdorlarining kuchli qarshiliklari tufayli muvaffaqiyatsiz bo'lgan.

Nihoyat, ba’zi tarixchilarning fikricha, Chingizxon Hindistonga bostirib kirmaslikning strategik sababi bo‘lgan bo‘lishi mumkin, chunki u Hindistonni boshqa dushmanlarga qarshi potentsial ittifoqchi sifatida ko‘rgan bo‘lishi mumkin. Biroq, bu savolga aniq javob yo'q.

Quyida ushbu versiyalarni tahlil qilsak:

Iskandar kabi ko'plab bosqinchilar ilgari kashf qilganidek, Hindistonga katta qo'shin olib kirish va issiq hamda nam iqlimga bardosh berish oson emas edi.

Deyarli barcha buyuk bosqinchilar boshqa sivilizatsiyalarga qarshi eng zaif nuqtalarida g'alaba qozonishdi. Chingiz davrida esa Hindistonni boshqarayotgan Eltutmishda kuchli hokimiyat bor edi. Hatto eng katta bosqinchilar uchun ham katta imperiyani boshqaradigan kuchli rahbarni qo'lga olish juda qiyin. Oxir-oqibat ular o'lja olish uchun osonroq nishonlarni topdilar.

Voqealar bunday kechgan edi:

Chingizxon 1221-yilda Jaloliddinni quvib, Hind daryosining qirgʻogʻiga boradi, lekin u Dehliga bormoqchi boʻlsa, Hindistonda Eltutmish bilan uchrashishi mumkin edi. Multon va Lahor kabi chekkadagi bir nechta hind shaharlari hujumga uchragan. Buyuk Xon, ehtimol, bu yerlarda o'ljalar juda ko'p, deb o'ylagandir. Shunday qilib, u Hind vodiysidan o'z qo'shinlarini qaytarib oladi. Keyingi asrda mo'g'ul qo'shinlariga Dehli sultonliklari tomonidan 4 ta jangda kuchli zarba berishadi va mag'lub bo'lishadi. Hindistonning kuchli hukmdorlari bo'lganida, hatto eng buyuk bosqinchilar ham Hind daryosini kesib o'tishdan qo'rqishgan.

Bundan tashqari Hindiston kuchli geografik mudofaaga ega. Himolay, Hindukush va Arakan tog'lari Hindistonni o'tib bo'lmaydigan tog'lar bilan o'rab oladi. Janubdagi mudofaa ishini Hind okeani bajaradi. Hatto qirg'oqlar ham G'arbiy va Sharqiy gatlar tomonidan oqilona himoyalangan. Mamlakatga kirish uchun bir nechta o'tish joylari mavjud - ulardan eng mashhuri Xaybar dovoni. Tarixan kuchli hind hukmdorlari bu dovonni himoya qilgan.

Yana bir versiya, shuki, Chingizxon Xorazm hukmdorlari bilan urushayotganda Eltutmishning birovning jangiga aralashmaslik siyosatini hurmat qilgan. Chunki Xorazm hukmdori musulmonligidan foydalanib, Eltutmishni o'ziga qo'shilishga da'vat qilgan. Ammo Eltutmish Chingizxon bilan ishlariga aralashmasligini bildiradi.

Muxtasar qilib aytganda, 4000 yildan ortiq tarix shuni ko'rsatadiki, Hindistonda barqaror va kuchli hukmdor bo'lsa, uni bosib olish deyarli mumkin emas. Chingizxon davrida Hindistonning hukmdorlari Eltutmish va Alovuddin Xiljiyda kuchli hokimiyat bo‘lgan. Hindistonni zabt etishning yo'li - hind qirolliklarining o'z-o'zidan portlashini kutish bo'lgan.
Chingizxonning nega hujum qilmaganligiga esa yuqorida aytganimizdek aniq javob yo'q. Barchasi shunchaki tahlil va tahminlar xolos.

Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi