🌸СОЛИХА АЁЛ🌸

📝Қароқчининг ўғли

Бир гуруҳ қароқчилар тоғ панасига келиб ўрнашган, шу ерда кучларини бирлаштириб карвон ўтишини пойлаб ётардилар. Тоғ тепасини маскан тутган қароқчилар, олдиларига келган султон аскарларини била туриб яксон қилишди. У ерга яқин бўлган шаҳар халқи, улардан жуда қўрқадиган бўлиб қолишган эди. Нафақат у шаҳарликлар, балки бошқа мамлакат халқлари ҳам улардан жуда безиб кетишган эди. Шу сабабдан мамлакат бошлиқлари қароқчилар зулмига барҳам бериш учун бир ерга тўпланиб маслаҳатлашишди.
–Агар бу тўдани бир муддат ўз ҳолига ташлаб қўйсак, улар ўзларича бош кўтармайдилар. Яъни, салан дарахти бир одамнинг кучи билан қўпорилади. Агар уни шундай қолдирсанг, томири билан суғуриб ололмайсан.
Йиғилганлар ўзаро келишиб, ниҳоят қароқчилар ичига жосус қўядиган бўлишди. Жосусларини қўйдилар ҳам. Ортидан пайт пойлаб кутишди. Анча вақтдан сўнг қароқчилар бир қабила устига ҳужум уюштириб, масканларини тарк этишди. Шаҳарликлар ҳам қилич кўтарган, тайёргарлик кўрган, бунинг утстига олдинги жангларда иштирок этган йигитлар бу гал қароқчилар маконига юборилган эди.
Одамлар яшириниб кечув йўлларини пойлаб туришарди. Кеч кириши билан қароқчилар ортларига қайтишди. Ўлжаларини келтириб отаришди, қурол-аслаҳаларидан холи бўлишди. Ўша куни жуда қаттиқ чарчаб қайтишгани аҳволларидан маълум эди. Кўзларига уйқу ғолиб келиб ярим кечаси ҳаммаси қаттиқ ухлаб қолишди. Шунда йигитлар яширинган жойларидан чиқиб, бирин-кетин тунги қўриқчиларини йўқотишди. Сўнгра битта-битта қароқчиларни хибсга олиб уларни шаҳарга олиб келишди. Султон халқнинг кўз ўнгида уларни ўлимга буюрди. Аммо ораларида мўйлови энди сабза урган бир ёш йигит ҳам бор эди. Навқирон йигитликнинг айни баҳорида эди. Вазирлардан бири бу йигитга жуда ачинди ва шоҳдан унинг учун шафқат қилинишини сўраб шундай деди:
–Бу бола, ҳали ҳаёт боғидан мева емаган, азаматлик даврига тўймаган. Агар ҳазрати олийлари шу боланинг қонидан кечса, қулингиз миннатдор бўлур эди…
Шоҳга бу гап маъқул тушмади. Қошларини чимириб:
–Зоти ёмон бўлган кимса яхшиларнинг нурини қабул қилмайди. Ноқобилни тарбия қилиш, қубба гумбазда ёнғоқ чаққан кабидир. Яхшиси буларнинг уруғ-аймоғи билан йўқ қилиб юборган маъқул. Оловни ўчириб қўрини олиб қолиш, ўзини ўлдириб наслини сақлаб қўйиш ақллиларнинг иши эмас.
Вазир султоннинг сўзларини эшитди. Истар-истамас подшоҳга тан берди, унинг чиройли фикрларини мақтаб:
–Подшоҳимнинг амри ҳақиқатнинг айни ўзгинасидир, – деди. Ҳақиқатан, бола ёмон кимсалар орасида қолиб тарбия олганида уларга ўхшар эди. Лекин яхши инсонлар ичида тарбия қилинса, ақлли кишиларнинг табиати, хулқ-атвори буни қоплаб кетишига умид боғлаш мумкин. Чунки у ҳали бола. У тўданинг золим ва қўрс табиати бола мижозига ҳали сингиб кетмагандир.
Вазирнинг сўзларига бир неча сарой аъёнлари ҳам қўшилиб шоҳдан шафқат сўрашди. Охири подшоҳ йигитнинг қонини тўкишдан воз кечди. Вазирга:
–Муносиб кўрмасам ҳам бағишладим, – деди.
Вазир болани уйига олиб келди. Нозу неъматлар билан уни катта қилди. Унинг учун етук бир тарбиячи ёллади. Гўзал сўзларни, чиройли муомалани ўргатди. Бола ҳар томонлама камолга етиб одамлар орасида ҳурмат ва эътибор қозонди. Бир куни вазир, султон ҳузурида боланинг гўзал табиатидан гапирди. Подшоҳга:
–Олаётган дарслари унга таъсир қилибди; эски одатларини, жоҳилликларини сўкиб улоқтирди, – деди.
Подшоҳ кулимсираб:
–Инсонлар орасида яшаса ҳам бўрининг боласи барибир бўри бўлади, – деди.
Орадан роппа-роса икки йил ўтди. Ўша шаҳарда яшаган ва уни таниган дайди ва безорилар унинг олдига келишди. Йигит ҳам уларга қўшилди. У шунчалик тез ўзгариб кетган эдики, натижада шериклари билан фурсат топиб вазир ва унинг икки ўғлини ўлдиришди. Уйдаги ҳамма бойликларни ўмариб, оталари макон тутган эски жойларига бориб ўрнашишди; исёнкор қароқчилар тўдасига айланишди.
Подшоҳ бу воқеаларни эшитаркан, ҳайратланиб бармоғини тишлаб қолди. Атрофидагиларга қараб:

📝«Ғийбатларга ишониб муҳаббатимдан айрилдим»..

— Ўшанда йигирма бир ёшда эдим. Университетда ўқирдим. Ётоқхонада турардим. Лола биздан қуйи курсда ўқирди. Уни биринчи марта ўқишга кириш учун ҳужжат топширгани келганда, қабулда кўргандим. Бирам нозик, кўҳликкина қиз эди. Ўшанда мен биринчи курсни тугатиб, ёзги таътилда қабул бўлимида ишлаётгандим. Лоланинг ҳужжатларини ўзим қабул қилдим. Кейин у имтиҳондан ўтиб, талаба бўлди. Мен уни севиб қолдим. Ётоқхонада яшашимга қарамай, ҳар тонг эринмай Лоланинг ижара уйи жойлашган кўча бошига бориб турардим. У уйдан чиқиши ҳамоно орқасидан кузатиб ўқишга қайтардим. Шу йўсинда орадан ойлар ўтди. Кейин йиллар… Мен тўртинчи курсга ўтдим, Лола учинчи курс бўлди. Кунларнинг бирида унга юрак ютиб адабиётдан оғиз очдим. Суҳбат қизиди. Биз деярли ҳар куни учраша бошладик. Бир-биримизга кўнгил қўйдик. Аммо ўртамиздаги муносабатни ҳеч кимга сездирмадик. Шанба куни шомга яқин ётоқхонадаги ҳамхонам хурсандлигидан ўзига сиғмай эшикдан кирди. Қўлида бозорлик кўтариб олганди. Хуллас, шу куни Сурат иккаламиз отамлашдик.
— Сенга анчадан бери айтмоқчи бўлиб юргандим, — дея салмоқлаб гап бошлади у. — Севган қизимнинг расмини олиб келдим. Шуни сенга кўрсатмоқчиман.
Қўлимга тушган расмга тикилганим ҳамон дунё кўзларимга қоронғу бўлди.
— Қалай? — сўради Сурат суратни қайтариб оларкан. Сўнг ўзича мағрурланди: — Биз топган қизни кўриб, мана шунақа миқ этолмай қоласиз.
Ҳа, чинданам миқ этолмасдим. Бир лаҳзага нафас олишни ҳам унутиб қўйгандим. Унинг қўлида ҳатто менда ҳам бўлмаган Лоланинг сурати эди. Менинг бўларим бўлди. Устимдан совуқ сув қуйилди гўё.
Эртаси куни дарсдан кейин факультет биносидан чиқарканман, Лола орқамдан чақирди. Мен гўё уни кўрмагандай йўлимда давом этдим. Бу ҳолат қайта-қайта такрорланди. У гаплашишга уринарди. Мен эса қочишга…
Орадан ойлар ўтиб борарди. Ўқишимиз тугашига ҳам оз фурсат қолган, имтиҳонлар, диплом иши ёзиш муаммолари. Хуллас, бош қашишга вақт йўқ. Бироқ фикру хаёлим фақатгина Лолада. Уни унутолмай қийналардим. Қиз бечора кўп бора мен билан гаплашмоқчи бўлди. Мен ҳар сафар устамонлик билан ундан узоқлашдим. Бора-бора мендан совиди, шекилли, бошқа йўлимдан чиқмай қўйди. Уни аҳён-аҳёнда дўстим билан турганини кўриб қолардим. Эзилардим-у, аммо ҳеч кимга ҳеч нарса деёлмасдим. «Нега уни дўстим севиб қолди?» дея ўкинардим. Агар жўрамнинг ўрнида бошқаси бўлганида борми, нақ юрагини суғуриб олган бўлардим, деб ўйлардим. Ҳолбуки, уни бошқа биров эмас, қиёматли оғайним яхши кўрарди. Мен бўлсам бир қиз учун жон дўстим билан юз кўрмас бўлишни сира ақлимга сиғдиролмасдим. Шунинг учун индамасликни маъқул топдим. Лекин бу индамаслигим бора-бора мени худбинликка етаклаётганини сезиб қолдим. Дўстим билан бўлар-бўлмасга жанжаллашадиган бўлдим. Бир якшанбада у уйига бориб келди. Нон синдирилганини, Лола билан унаштиришганини айтди. У қанчалик бахтдан сармаст бўлса, менинг ташвишим шунча ортганди.
— Хуллас, — деди Сурат бир куни қаршимга ўтириб. — Бир ҳафтадан кейин тўй. Икки кундан кейин меникига кетамиз. Ҳа, айтганча, Лолага сен ҳақингда гапирдим. Куёвжўрамни билиб қўйгани яхши, деб ўйладим.
Карахт бўлиб қолдим. Билмадим, шу маҳалгача нимадан умидвор эдим-у, энди қандай ҳолга тушдим. Хаёлимда тўй ўқиш якунлангандан кейин бўлса, бирор баҳона билан бормаслик эди.
Икки кун ўтди. Пешиндан кейин эшик тақиллади. Йўлакдан қиз боланинг ғўнғиллагани қулоғимга чалинди. Ҳамхонам қўлида хатжилд билан қайтиб кирди. У хатни ўқий бошлади. Қоғозга кўз югуртирарди-ю, менга қараб-қараб қўярди. Борган сари ранги оқарарди. Хавотирланиб сўрадим:
— Тинчликми ошна, рангинг оқаряпти?
У жавоб бермади. Қўлида қоғоз билан дераза ёнига борди-ю, югуриб хонадан чиқиб кетди. Эртасига нарсаларини йиғиштириб уйига жўнади. Мени бирга боришга ундамади ҳам. Унинг нега бундай қилганига ҳайрон қолган бўлсам-да, индамадим. Шундан кейин ҳамхонамни кўрмадим. Унинг аллақачон Лолага уйланганига ишончим комил эди. Орадан йиллар ўтди. Мен ҳам оила қурдим. Бироқ аёлимга кўнглим йўқ. Муҳаббатсиз яшаш қандай азоб бўлса, шундай яшаяпман..
Бир куни пойтахтга келдим. Бозор айланиб юрганимда

Ота-онасининг аҳволини кўриб-билиб туриб, қайнонаси айтган аччиқ гапларни қандай қилиб онасига айтади? “Қизим ёшлик қилибди, опажон, ҳаргиз уйимга аразлаб борса остонадан киритмайман”, деб бош уриб, кечирим сўради…
Кунлар кетидан кунлар ўтиб, қизининг ой куни яқинлашиб бораётгани сари онанинг кўнглидаги ғашлик ортиб борарди. Бир томони ранглари сарғайиб, ҳолсизланиб, озиб-тўзиб кетган қизининг соғлиғидан хавотир олса, бир томони…
Ёмон туш кўриб, чўчиб уйғонган аёл минг андиша билан сим қоқиб, қизидан ҳол-аҳвол сўради. “Ойи, аҳволим яхши эмас. Қоним кам, қон босимим кўтарилиб, юрагим тинмай ўйнайди. Кеча текширувдан ўтдим, тайёрлов бўлимига ётинг, дейишди. Аммо ойижон рухсат бермаяптилар”, деди. Ўзим бориб, уйингдагилардан рухсат олиб, туғруқхонага олиб бораман, харажатларини ўзимиз тўлаймиз, деганига қизгина кўнмади.
УЗИ текширувидан сўнг ҳомила ўғил экан, дейилганини эшитган қайнона келинчакка: “Келинпошша, уйингиздагиларга айтинг, овора бўлмай бир йўла ўғил тўйини ҳам ўтказиб юборамиз. Қўни-қўшниларнинг кўзича урф-одатимизни ерга урмай, ижарага бўлсаям той ясатиб келишсин. Музлаткичми, каттароқ телевизорми совға қилиш ниятлари бордир, ҳамма шунақа қилаяпти ҳозир, эртароқ айтсангиз, ҳаракатини қилади”, деди.
Келинчак уйидагиларга айтишга ботинмади. “Турмуш дегани ёшгина жонга жазо дегани экан, ўша пайтда ажрашиб кетсам бўларкан. Оилам яхши бўлиши учун, шунча сарф-харажат қилиб ўтирган ота-онам учун сингилларим, укамни ўқитиб, уйли-жойли қилиш ҳам катта муаммо. Энди нима бўлади?”. Хаёлида фақат шу сўзлар айланарди.
Ота-она энди икки хонали уйларини сотиб, бир хоналик таъмирталаб уйга кўчиб ўтишди. Бўй етиб қолган икки қиз, ўсмир ўғил, эр-хотин барчасининг куни шу тор уйга қолди.
Ҳамма нарса тахт. Ҳали туғилмаган чақалоққа олинган кийимлар орасида мактаб ёшига етганида кийса бўладиганиям бор. Куёв, қуда-анда дегандек, ҳаммасига аталган сарполар тугунларга жойланган, фақат туну кун яхши хабар кутишади. Ҳомиладор келинчакнинг эса кундан кун ранги заъфарон тус олиб, ҳоли абгор бўлиб борарди… Ўзи сабаб ота-онасининг бошига тушган ташвишлар, тўйдан кейинги югур-югурдан кўзлари киртайиб, сочлари оқариб кетган отаси, гапирса мижжалари намланиб турадиган онаси кўз олдидан ўтади. Дили оғрийди, юраги нотинч уради. Дармонсизликдан силласи қуриб қолса ҳам уйидагиларга лом-мим демайди. У ота-онасининг ҳурмати, чеккан заҳмати учун ҳам шу оилада яшаши, барчасига кўниши, чидаши керак эди…
Ярим тунда эшик қўнғироғидан чўчиб уйғонган онанинг юраги ҳаприқди. Эшик ёнида кўзлари йиғидан қизарган куёви титраб турарди. “Вой, келинг, болам, нима гап? Нега хафасиз? Чақалоққа бирор гап бўлдими-а? Ҳозир юрагим ёрилиб кетади, гапиринг…”
Куёвнинг:
– Қизингиз жонлантириш бўлимида… – деган хабари онани ҳушидан айираёзди…
Тўй қилиб қиз узатиш ёки ўғил уйлаш барча ота-она зиммасидаги бурч.. Аммо тўйдан кейинги “тўй”ларни ким ўйлаб топган? Келин-куёв кўриш бахтига етказгани учун Яратганга шукроналар айтиб, дуо қилиб ўтириш ўрнига кийиму буюм ташвишида бозорма-бозор югурсак?
Бугун тўй бўлса, икки кундан кейин “чарлар” қилиб, яна тўй қилган хонадон эгаларининг “чоп-чоп”и давом этади. Янги қудага мулозамат, яна сарпо-суруқ, патнис тўла ширинликлар билан сийлаб, карнай-сурнай билан уйига кузатиб қўйиши керак. Ўғил ўстирганнинг уйида ҳам беш-олти тоғора ташвиши айланганидан, жилмайиб салом билан чой узатаётган келинчакнинг чиройи ҳам уй эгаларининг кўнглига сиғавермайди. Бир хил рангдаги “Жип” ёки “Каптива”лар билан кўча тўлдириб, келинчак ҳузурига кириб борган шўрлик куёвнинг гарданида анча қарз.
Бувим раҳматлининг бир гапи бор эди: “Чиллали одамнинг яқинига борма, чил одим берида тур. Янги туққан аёл ҳам, келин-куёвлар ҳам қирқ кунгача чиллали саналади. Яхши еб, яхши ичиши, шомдан кейин ухлаб дам олиши, кўринган одам билан қучоқ очиб кўришмаслиги керак. Балодан ҳазар-да, болам”, дердилар. Ҳозир эса тўйнинг эртасигаёқ келинчак тонгда қўлига супурги, челак кўтариб, хизматга тушиб кетади. Бир кун ўтиб, ота уйига меҳмонлар қуршовида бориши, барча яқинлари, қўни-қўшнилар билан бағир очиб кўришиши, гоҳида юз марталаб эгилиб салом бериши керак.

📝Бир киз узатган оила.

Яқин бир танишимиз қиз узатди. Тўрт фарзанднинг тўнғичи бўлгани учунми, қизи оилага қайишган, ота-онасига меҳрибон эди. Юзидан ибо-ҳаёси балқиб турадиган латофатли қизни суйиб юрак очолмаган, унинг уйи яқинида кун бўйи бир кўришга зор ўтирган йигитларни ҳам доғда қолдириб келган совчиларга розилик билдиришди. Қизини келинликка сўраб келганларнинг оғир-вазминлик билан фикр юритиши, нурли чеҳрасини кўриб, ота-она: “майли”, деб юборишганини ўзлари билмай қолди.
Ҳамма ташвиш тўй арафасида бошланди. Эр-хотин аҳиллик билан йиғиб-териб, қизининг анча камини тўлдириб қўйган эдилар. Тўй маслаҳатига келган қариндошларнинг атаганини бериб кетгани уларнинг бозорини қиздирди. Ўзи айтган вақтга тўй кунини белгилаган йигитнинг онаси бўлажак қудаларидан ҳол сўраган бўлиб сим қоқади: “Қизингиз энди менинг болам, болаларим бахтли бўлса бас! Тахтни-ку, топса бўлади, Яратган уларнинг бахтини бекам қилсин. Аммо уй жиҳозларини барибир оласизлар… Яхшироғи олинса, пулингиз ёнингизда қолади-да, қуда. Мен уйларимнинг ўлчамини олдим, эртага биргалашиб мебель танласак бўларди…”
Дўконга бирга тушган қудаси минг тавалло билан танланган мебелларнинг баҳосини кўриб, она шўрликнинг юрагига ғашлик тушди. Тўёнаю барча йиғиб-терганини жамлаганда ҳам мебель баҳосининг ярмига етмасди. Уйига қайтиб, эрига юрак ёзди. Оловланган эр: ”Ҳеч қанақа тўй бўлмайди, фотиҳани бузамиз, унга келин эмас, жиҳоз керак экан. Бирор бойнинг қизини келин қила қолсин. Қиз боқиб, балоғатга етказиб, илму ҳунар ўргатиб, ҳаётга тайёрлаб: “Олиб кетаверинг, болам энди сизники”, деб қўлига тутқазар эканмиз-у, яна бизга шарти бор эканми? Эртагаёқ лаш-лушларини қайтариб юбор, орамизда ҳеч нарса қолмаслиги керак. Ўзимизга ўхшаган одамлар топилиб қолар”, деди. Аёл унга ёлвора бошлади: “Фотиҳаси қайтган қиз номини оладими, дадаси, кейин эшикдан биров сўраб келмайди-ку! Бўй етиб турган бир эмас, икки синглисининг тақдири нима бўлади?”
Эр-хотин юз ўй, минг андиша билан яшаб турган уйларини сотувга қўйишди. Қўшниси харидор бўлиб кирганида бошлари кўкка етди. Уч хона уйда яшадик нима-ю, икки хонали уйда яшадик нима, дея бир-бирини овутди. Фарзандлари бахтини ўйлаб шу йўлни тутишди гўё. Қайнонасининг кўнглидагидек сарполар билан кириб борган келинчак ўз бахтидан масрур эди. Аммо…
Келин туширган қўшнисининг уйидан меҳмон бўлиб қайтган қайнонанинг авзойини кўриб, келинчак ҳайрон бўлди. Жаҳли чиқса, гапини мақол тарзида айтиб, тартибга чақирадиган ойижониси бугун бошқачароқ эди. “Бойга бой боқади, камбағалнинг кўзидан ёш оқади, деб бежиз айтмаган экан онам раҳматли. Келиннинг уйидан келган қовурдоқни кўриб оғзимиз ланг очилди: тоғорага тирик оққушни ўрнатиб қўйгандек. Аторофидаги безакларини кўрсангиз нақ санъат асари, дейсиз. Пишириқларининг шираси тилни ёрай дейди. Келинчак салом бераётганда назар солдим, эгнидаги кўйлаги бу ерники, бу оламники эмас. Кўкдан тушган фариштага ўхшайди. Одамда орзу-ҳавас бўлса, ҳамма нарсага имкон топади. Қовурдоқни атай ёнимизга обкелиб очди анави писмиқ қўшним, сизникидан келгани эсимга тушиб, уятдан ерга кириб кетай дедим. Фалон пулга “заказ” қилиб пиширтирган бундоғ бўлади-да. Онангиз мени қўни-қўшнилар олдида шарманда қилиб, филнинг қулоғича тоғорада юборган қовурдоғининг ярми хамир қўшилган дўлма, ярмиси тухум билан тўлатилган эди…”
Қиз бирор гап айтиб юрак ҳовурини босолмади, уйига кириб, унсиз йиғлади. Ҳар куни, ҳар сонияда бундай таъна-надоматлар бўлиб турганидан юраги увишадиган бўлиб қолди. “Чарларида онангиз тузукроқ сарпо қўймади, дастурхонида ейдиган ҳеч вақо йўқ, фалончининг қудаси куёвига “SPARK” миндирибди, зиқна онангиз куёвига битта шим, оддий кўйлак қўйганидан уялдим, пешонамга айтмаган экан…” деган маломатлардан тўйиб, ота уйига кетди. Ҳомиладор экани аниқ бўлгач, онаизор қизини етаклаб уйига олиб борди. Қизи: “куёвингиз билан тортишиб қолдик”, дейишдан нарига ўтмаган эди. Ранг кўр, ҳол сўр, деган гап бор.

📝Дунёнинг ишлари-2.

Лочиннинг дадаси Улуғбек паканадан келган, қорни дўмбиллаб турадиган одам эди. Тилла тишларини писанда қилгандек оғзини катта очиб гапирадиган, маккорликда тулкига дарс берувчи айёр кимса эди. Ўзидан пастларга туя қараш қилувчи, амали катталарга лайчадек думини ликиллатадиган лаганбардор. Айтишларича аждодлари Самарқанд саройида ишлаган, авлодларга ўтиб келаётган тилла мерослар охири шу одам ихтиёрига ўтганди. Гапнинг индаллосини айтганда, халқ бундайларни “қичийдиган жойини олдиндан қашлаб қўядиган” ишбилармон ва айёр деб атайди. Прокуратурада ишлайдиган узоқроқ қариндошининг қизини кўзлаб турганда бу аёлнинг гаплари жахлини чиқариб юборди. Онаизор бу ердан нажот топмаслигига ақли етди-ю, “Не бўлса пешонадан” деганча ортига қайтди.
Ўзингдан чиққан балога қайга борасан давога деб бекор айтишмаган экан. Муштипар она қаерда хато қилганини англамас, эри бор аёллар қизларига ўнта насихат қилса, бу Комилага юзта насихат қилди. Халол едирди, кийдирди. Шуми оқибат, она қизим! Элга шарманда қилдинг-ку, болам, пичоқсиз сўйдинг! Хар қанча севсанг хам нахот сабр қилмадинг, мен ўзинг суйганингга бермай, итга берармидим? Энди нима бўлади, нима қила-а-ай?
Онанинг ичини жавобсиз саволлар ишқордек емирар, қизига қарагани сари эти увишиб, оёқ- қўллари музлаб кетарди. Комила ўзини бирор кор-хол қилмасин деб туну-кун кузатар, пичоқ, арқон каби буюмларини кўздан панага яшириб қўйганди. Аммо, палакда гуллаган тарвуздек кун сайин катталашиб бораётган “нишона”ни беркитишнинг хечам иложи йўқ эди. Вақти соати етиб апрель ойининг бошида Комиланинг кўзи ёриди. Қизалаоққа Жамила деб исм қўйишди. Қизалоқ қуйиб қўйгандек дадасига ўхшар, бу эса бувисининг ич-этини кемирарди. У қайтиб Лочинларникига бормади. Бориб не қилсин, қизини катакка занжирлаб келадими. Бу ярамас Лочин “КАМАЗ”ида босиб кетишданам тоймаса керак.
Она хеч кимнинг гапига эътибор бермай набирасини катта қила бошлади. Комилани эса, қариндошлари қўшни қишлоқдаги ёши каттароқ одамга узатиб юборишди. Комиланинг эрида фарзанд кўп, аёли вафот этган экан. Яшаш тарзи хам оғирроқ, шунинг учун асабий эрига қизини олиб келиш хақда айтиш бефойда эди. Шундоқ хам кўп ичадиган эри жанжал қилмасин деб юрак ховучлаб яшарди.
Жамилани бувиси катта қилди. Хар тун ибратли эртаклар, хикоялар айтиб ухлатар, набирасининг тарбиясига қаттиқ эътибор қаратарди. Эртакларида, хикояларида хамиша эзгулик ғолиб келишини сингдирар, яхши инсон бўлиб етишишига харкат қиларди. Йиллар ўтиб Жамила бўй етди. Қиз жудаям тарбияли, уят, ор-номуси кучли қиз бўлиб вояга етди. Ақлини таниб, дадаси хақдаги гапларни хам ундан-бундан эшитиб билди. Хатто, боғчага бориб, ўзига жудаям ўхшайдиган укаларини кўриб келди. Бир-икки марта узоқдан кузатиб, укаларини боғчадан олиб кетаётган дадасини томоша қилди.
Ўртоқлари дадалари хақда тўлиб-тошиб гапиришганда ичи ўксир, бирон марта хурозқанд хам олиб бермаган дадасини соғинарди.
Оёғимдан чалсин ташвишу-ситам,
Майли хаётимда бўлсин кўсту-кам,
Бошимни бир бора силамаса хам,
Қанийди дадам бир дуо қилсайди.
Тақдирдан бўлиб, февраль ойида юқори махалладаги яхши бир оилага унаштирилди. Куёв бола хам мехнаткаш, ақлли-хушли йигит эди. У Жамилани зимдан ёқтириб юрар, аммо, қиз хеч кимни яқинига йўлатмагани учун юрак ютиб дил изхори қилолмаган, лекин ота-онаси унинг кўнглига қараб қизга совчи бўлишган, нон синдириб унаштириб қўйишди. Тўйни март ойи охиригага режалаштириб, тўй харакатига тушишди.
Оталар дуоси ижобат азал
Оқ фотиха берса хаёти гўзал
Келинлик либосим кийилган махал
Қанийди дадам бир дуо қилсайди.
Бу пайтда Жамиланинг 4-5 синфдошлари турмушга чиққан, куёв жўнатган сеплар, совға-саломларни томоша қилиб кўришганди. Жамила хам 8-мартда Фозил акаси жўнатадиган совғаларни ўртоқларига кўрсатишни ўйлаб юрарди. Кейин тўй куни дугоналарининг отасидан йиғлаб фотиха олишларини кузатган чоғларида, юрагини муздек чангак сиқаётганини хис қилар дадаси тўйида бир кунгина... ха...ха майли, фақат бир кунгина уйларига келишини истар, қизига дуо қилиб кафт очишини ўтиниб Худодан сўрарди. Кун ўтгани сари эса, бу ўтинчи амалга ошишига ишониб борарди.

Бу киздаги мени узига махлиё килган сири нимадалигини билолмай бошим котарди.
Туйи якинлашгани сайин азобим ортиб бораверди.
Энди уни ёмон куриб борардим. «Нега учради, ёмон гапириб уришиб берса-чи», деб уйлардим. Баъзан гап орасида уни жеркиб берардим, гох куполлик килардим…
У эса куполлигимдан кузи ёшга тулса-да, индамай куя коларди.
Бир куни 8-март байрамида ишхона якинидаги кафеда хотин-кизларга байрам килиб бердик. Рахбардан яшириб йигитлар оз-оздан ичиб олдик. Беихтиёр унга тикилиб колдим. Бунинг нотугрилигини билардим, лекин ихтиёримга карши чикким келмасди. «Бугун бир кунглимнинг амрига буйсунсам буйсунибман-да. Ахир хар куни бечорани кафасга соламан», хаёлимдан утди.
Тушлик пайтига мулжалланган байрам анчага чузилди, кейин ишхонага кайтдик. Шунда биринчи марта унга тик караб:
— Нега мени кутмай турмушга чикиб куйдингиз-а? — дедим.Гапларимни хар доимга хазилларимга йуйиб, кулиб куя колди.
— Кулманг, рост айтяпман… Мен сизни яхши куриб колганман. Уша биринчи учратган кунимдан буён яхши кураман…
У менга хайрат билан тикилиб колди, кейин секингина:
— Биламан, — деди.
— Нимани биласиз?… — энди мен хайратландим.
— Яна хазилкашлик килаётганингизни, — кулди у.
— Хозир мухаббатга ишонмайман, севги йук нарса, дейсиз…
— Кайлигингиздан тортиб олсам, менга тегасизми?
— Йук, — кулиб юборди у.
— Сизга тексам, рашк килавериб кунимни курсатасиз…
Тилим айланмай колди.
Ахмокона хазилкашлигим бошимга бало булди.
Шу куни ишдан чикиб, байрам бахона роса ичдим. Юрагим шунака сикилдики, дунё кузимга коронгу эди. «Нега хам учратдим? Тинчгина яшаб юрувдим…
Энди хаммани унга таккослайман, хаммадан унинг хислатларини ахтараман! Энди кандай яшайман!»
Энди хар куни унга яхши куришимни айтадиган булдим.
У эса кулиб куйишдан нарига утмасди.
Бир куни узимни тута олмадим.
— Бирор марта булса-да, гапимни жиддий оласизми? Ахир мен ишкингизда жинни буляпман-ку! Канака берахм кизсиз!
У анчагача жавоб бермади, кейин секингина:
— Аксинча… мен жуда рахмдилман. Севиб колиб, кийналишингизни хохламайман! Буни канчалик азоблигини билмайсиз…
— Худди бировни севадигандек гапирасиз-а?! Сиз тошюраксиз, хеч кимни севмайсиз… Сиз хатто уша… кайлигингизни хам севмайсиз!
Бу гапимдан кейин у йиглаб юборди ва югуриб хонадан чикиб кетди. Шу билан эртаси куниям ишга келмади. Жинни булиб колай дедим. Узимни узим ёмон куриб кетдим. Энди бу ерда кололмасдим.
Ариза ёзиб рахбаримнинг хай-хайлашига карамай ишдан бушаб кетдим. Тезрок уни унутмасам жинни булишим аник. Одамнинг яхши хислати хам бировга озор бериши мумкин экан. Мен унинг яхшилигидан куйгандим. Лекин ундан узокда хам унинг хаёли билан яшардим. Азобимда, фирогимда хам у.
Узимча ундан воз кечмокчи эдим, лекин бу мен уйлаганчалик осон эмас экан. Хар куни телефонимга жиринглаб колармикан, деб тикиламан. Бу дунёда хеч ким мени унчалик тушунмайди. Фотихалангани сабаб менга барча гапларини айтган, мен уни жуда яхши билардим…
Ишдан кетиб дадам билан савдода ишлай бошладим. Уни унутиш учун купрок ишлашим керак эди. Бир томондан унинг кайлиги бойвачча йигитлиги аламимни келтирарди. Согинч азобини енгиш учун хар уни эслаганимда телефонимга «Согиндим» деб ёзиб куядиган одат чикардим. Бир кунда эллик марта ёзибман! Кейин бу эрмакка айланди. Согинчларимни санаб калбим тафтини босардим. Дадамда тижоратда, янги иш жойлари очишда тугма кобилият бор эди. Кайси ишга кул урмасинлар, албата унгидан келарди… Мен хам шу йулдан кетдим. Дадамнинг ишини анча енгиллатдим.Орадан уч ойлар утди.
Дадам касодга учраган бир тадбиркорнинг туйхонасини сотиб олиб, уни юритишни менга топширди…
Туйлар мавсуми якин булгани учун тезда таъмирдан чикариб, мижозларга такдим этишимиз керак эди. Туну кун шу иш буйича югурдим, айтилган муддатда ишларни тугатдим. Куп утмай туй утказадиган талабгорлар хам чикди. Уз ишимдан фахрланиб туйхона эшигида турибман. Карнай-сурнайлар садоси остида оппок лимузиндан новвотранг костюм-шим кийган куёв бола тушди… Уни куриб юрагим тухтаб колай деди…

📝Севгилимнинг туйи куни…

Мен бахтнинг бошка томонини топдим… Худди танганинг икки томони булганидек бахтнинг хам икки томони бор, ишонинг, уз тажрибамдан гапиряпман.
Мен уни шунчалик севардимки, хеч качон бирга була олмаслигимизни билиб хам севардим…
Унга унсиз термулиб, гузаллиги ва ширин сузларига махлиё булиб утирардим. Шундай дамларда агар жонингни бер деса, хеч иккиланмай берворардим… Лекин у хеч нима сурамасди…
Мен эса уни кийнардим…
Кайлигидан воз кечишини, менга турмушга чикишини жуда-жуда хохлардим.
У эса синик жилмайиб куйишдан нарига утмасди. Аввалига уни айблардим.
— Кандай килиб узинг севмаган одамга турмушга чикасан… Сенда юрак йук, тошсан, — деган пайтларим хам булган. Ушанда унга каттик озор бераётганимни билмасдим… Худбинлигимни бошкаролмай ундан куп нарса талаб килганман. Аслида, у менга хеч нима ваъда килмаганди.
Факат сизга озор беришни истамайман, дерди. Лекин бу билан жонимга янада каттикрок озор бераётганини тушунмасди. Мухаббатдан кийналишга жон деб рози булардим. Лекин у рози эмасди.
Бир бошидан гапириб берадиган булсам, у билан институтни тугатиб, ишга кирганимда танишганман. Директор аризангизни ёзаверинг, деб чикариб юборганда, котибанинг хонасида бир муддат каловланиб турдим-да, компьютердан бош кутармай нималарнидир чикиллатаётган кизга нажот кутгандек карадим.
— Когозингиз йукми?
— Когоз керакми?
Бу гапни иккаламиз бир пайтда айтиб, кейин кулиб юбордик. Тезда ариза ёзиб, эртаси куни ишга чикадиган булиб уйга кайтдим. Йул буйи уша киз хаёлимдан кетмади. Нимадан хурсандлигимни узим хам билмасдим, ишга кирганимданми ёки шундай чиройли кизни учратганимданми?..
Лекин биринчи иш кунданок хаёлларим тумандек таркади. У хакида хали хеч бир маълумот йигиб хам, хуснига туйиб термилиб хам улгурмагандим… Коп-кора «иномарка» автомобилда келган йигит уни машинасига уткизди-ю, олиб кетди… Кунглим вайрон булганча колавердим…
Мен билан бирга сигарет чекиб турган хамкасбим холатимни сезди, шекилли:
— У фотихаланган… — деди сигаретни чукур-чукур тортиб.
— Уйдагилари кариндошига мажбурлаб фотихалаб куйишган…
Хаёлларимни сездириб куйганимдан хижолат булдим.
У эса фикрларимни укиётгандек яна давом этди:
— Ишга келган борки, уни севиб колади…
Мадина хакида эшитганларим шу булди.
Негадир ишлашга иштиёким хам колмади. Хар куни уни кузатаман…
Нафис, чиройли, баъзан махзун, баъзан кувнок… Туйгуларимни тизгинлаб олган булсам-да, юрагимдаги умид учмасди. Ахир хали туйи булмаган-ку! Тугриси, унинг кайлиги билан ракобатлашишга мендек оддий йигитга йул булсин эди. Лекин кунгил улгур, кунмаса кийин экан… Хаёлимда уни бойвачча йигитидан тортиб олардим, кейин бир умр бахтли яшардик… Секин-секин у хам мен билан бемалол гаплашадиган булди. Иккаламиз битта хонада утирамиз, унинг саришта ва озодалига жуда хавасим келарди. Уйимни яшнатиб юришини хохлардим.
Уйда туртта угилдан кейин тугилган ягона киз булгани билан эрка-тантик эмасди. Аксинча, баъзан хомуш тортиб коладигандек туйиларди…
Унинг эркаланиб, эркин гапиришлари жуда ёкарди…
У канчалик мени узига якин олиб гапирса, шунчалик жоним азобланарди.
Ишхонадаги йигит-кизлар йигилса, албатта гап мухаббат мавзусига буриларди. Хар гал «мен мухаббатга ишонмайман», — дердим кайсарлик билан.
— «Кизларга умуман ишонмаслик керак, мухаббат туйдан кейин келади».
У эса катта-катта кузларида хайрат билан менга караб коларди.
— Хали севиб колмагансиз-да… Булмаса унака демаган булардингиз, — дерди. Кайсарлик билан гапимда туриб олсам-да, ичимда «кошки эди севиб колмаганимда», деб эзилардим.
Унинг бошка кизларга ухшамаган майинлиги мени кун сайин узига жалб этаверарди. Охири унга хазил аралаш «Агар фотихаланган булмаганингизда сизни севиб колардим» дейдиган булдим.
У эса одатдагидек жилмайиб куя коларди. «Нега такдир уни менга асрамаган, нега мендан олдин фотихаланиб куйишган», деган саволлар билан узимни кийнардим. У эса туйи якинлашгани сайин уз ташвишлари билан овора эди. Лекин бошка кизларга ухшаб кувониб эмас, балки, шундай килиш керак булгани учун килаётгандек туйиларди назаримда.