SKOLIOZ — bu umurtqa pog‘onasining anormal qiyshayishi bilan bog‘liq bo‘lgan holat. Oddiy holatda umurtqa orqadan qaralganda tekis ko‘rinadi, ammo skolioz bo‘lganida u “S” yoki “C” shakliga ega bo‘lib qiyshayadi.

Skolioz turlari:

👉 1. Idiopatik skolioz: Eng ko‘p uchraydigan turi. Sababi noma’lum bo‘lsa-da, odatda bolalar va o‘smirlarda rivojlanadi.

👉 2. Tug‘ma (kongenital) skolioz: Umurtqalar tug‘ma nuqson bilan shakllanganda yuzaga keladi.

👉 3. Nevromuskulyar skolioz: Nerv yoki mushak kasalliklari (masalan, serebral falaj yoki muskullar distrofiyasi) tufayli rivojlanadi.

👉 4. Degenerativ skolioz: Odatda kattalarda paydo bo‘lib, umurtqa pog‘onasidagi shikastlanishlar yoki artrit sababli rivojlanadi.

Skolioz shakllanishida tashqi va ichki faktorlar birdek muhim ahamiyat kasb etadi.

• Eng muhim omil bu noto'g'ri o'tirish.
• Kam jismoniy mashqlar bilan shug'ullanish.
• Baland va noqulay poyabzal kiyish.
• Bir qo'lda ikkinchisiga nisbatan og'ir yuk yoki sumka ko'tarish.
• Organizmda Ca ning yetishmasligi.
• Mg va P minerallarining kamligi.

Skoliozning belgilari o‘zgaruvchan bo‘lishi mumkin, ularning qanchalik jiddiy ekanligi skolioz darajasiga bog‘liq.

◇ Tashqi belgilari:

~ Bir yelkaning boshqasidan balandroq bo‘lishi;
~ Bir tomondan qovurg‘aning chiqib turishi (qovurg‘a qafasi assimetriyasi);
~ Bel yoki sonning bir tomoni boshqa tomondan yuqoriroq ko‘rinishi;
~ Tananing bir tomonga egilishi.

◇ Og‘riq:

~ Yengil skolioz odatda og‘riqsiz bo‘ladi;
~ Og‘ir holatlarda bel yoki orqa sohasida doimiy og‘riq kuzatiladi.

◇ Tana holatining buzilishi:

~ Tananing notekis muvozanati;
~ Yurish paytida muvozanat yo‘qolishi.

◇ Jiddiy holatlar:

~ Ko‘krak qafasining siqilishi tufayli nafas olishda qiyinchiliklar;
~ Yurak-qon tomir tizimi faoliyatining buzilishi.

♡ 1. Jismoniy tekshiruv:

— Umurtqa pog‘onasini orqadan va yon tomondan tekshirish;
— “Adam testi” ni o‘tkazish (bolani egilishga majbur qilish orqali umurtqa qiyshayishini aniqlash);

♡ 2. Instrumental tekshiruv:

— Rentgen: Umurtqa pog‘onasining qiyshayishini aniqlash va uning burchagini o‘lchash;
— MRT: Agar nervlar yoki boshqa to‘qimalar shikastlangan bo‘lsa, umurtqa tuzilishini batafsil o‘rganish;
— Skoliometr: Qiyshayish darajasini aniqlovchi asbob.

♡ 3. Tibbiy anemnezni ko‘rib chiqish:

— Oilaviy kasallik tarixida skolioz bo‘lishi va qachon boshlanganini aniqlash;

Skoliozning og‘irlik darajasiga, sabablariga va odamning yoshiga qarab davolash usullari belgilanadi.

👉 1. Kuzatuv:

♡ Agar qiyshayish burchagi kichik (10-25°) bo‘lsa va o‘sish davri tugasa, shifokorlar kuzatuvni tavsiya qilishi mumkin;
♡ Har 4-6 oyda rentgen yordamida qiyshayishni baholash lozim.

👉 2. Korset terapiyasi:

♡ Qiyshayish burchagi o‘rtacha (25-40°) bo‘lgan bolalar va o‘smirlarda qo‘llanadi;
♡ Maxsus ortopedik korsetlar (masalan, Boston yoki Charleston korsetlari) umurtqa pog‘onasini to‘g‘ri ushlab turishga yordam beradi;
♡ Korset erta yoshda kiyilganida samaraliroq bo‘ladi.

👉 3. Fizioterapiya va mashqlar:

♡ Orqa mushaklarini mustahkamlash va umurtqa o‘qi bo‘ylab qiyshayishni kamaytirish uchun mo‘ljallangan mashqlar;
♡ Shrot metodi kabi maxsus fizioterapik ishlar skolioz davosida samarali.

👉 4. Jarrohlik amaliyoti:

♡ Agar qiyshayish burchagi 40-50° yoki undan katta bo‘lsa, jarrohlik tavsiya qilinadi;
♡ Umurtqani stabilizatsiya qilish. Metall implantlar yordamida umurtqa pog‘onasini to‘g‘rilash va birlashtirish qo‘llanilishi mumkin.

👉 5. Qo‘shimcha terapiyalar:

♡ Massaj, akupunktura, yoga yoki pilates simptomlarni kamaytirishi mumkin, ammo umurtqani to‘g‘rilamaydi.

☝️ 1. To‘g‘ri holatni saqlash.
☝️ 2. Jismoniy mashqlar va harakatchanlik.
☝️ 4. To‘g‘ri ovqatlanish va ozuqaviy moddalar qabul qilish
a)Kalsiy va D vitamini:
b)Magniy va fosfor:
☝️ 5. Bolalarda muntazam tekshiruv:
☝️ 6. Uyqu sharoitini yaxshilash va to‘g‘ri yotoq tanlash:
☝️ 7. Sport faoliyati bilan shug‘ullanish: