мон болаликнинг беғубор, ҳар нарсага қодир оламида яшаётганлигига гувоҳ бўлишади. Шеъри орқали кашф этганлар эса унинг илк муҳаббатдан сархуш болакайми ёки кўпни кўрган тажрибали инсонми эканини билолмай қийналишади.
Кошкийди кўнгилнинг илдизи бўлса,
Қадаб қўйсанг уни
ерга чуқурроқ
...ўсаверса кўнгил гуркираб
... қутулсанг
уни тинмай кўтариб юришдан,
бировга беришдан,
ичикиб қайтариб олишдан. (18)
Руҳий ҳолатнинг изоҳ талаб этмайдиган даражада нуктадонлик билан қоғозга туширилган сурати. Ойдиннисо ижодини кузатаркансиз, унинг инсоний, баъзан маиший бўлган кечинмалардан бадиий ҳодиса яратишига гувоҳ бўласиз. Шоира ижоди жуда кутилмаган, кези келганда, ҳатто ўзига ҳам хос бўлмай қоладиган индивидуал шеъриятдир. Бу бадиий завқи бир-бириникидан кескин фарқ этадиган китобхонларни бошқалар дидига мослашиш мажбуриятидан қутқаради. У эстетик плюрализм томон йўл бошлайди, индивидуал шеърият бўлгани учун индивидуал ёндашувни тақозо этади. Оламни ҳаммадай идрок этмаслик қусур эмас, ўзига хос шахсликнинг белгиси эканлигига барчани яна бир бор иқрор қилади. Ахир мавжуд воқелик нафақат ижодкорлар, балки оддий одамларда ҳам турлича таассурот қолдириши бор гап-ку.
Сенинг овозингни чиздим юракка,
Тўсатдан чинқириб
жон бердим.
Қабримда кўз очди Гўрқизи. (11)
Ойдиннисо одамлар зоҳиран умумий қиёфага эга бўлса-да, аслида ҳар бир киши атрофдагилардан бутунлай фарқ қиладиган алоҳида ШАХС эканлиги, кўриниши, қилаётган иши айни дамдаги руҳий ҳолатига зид келиши мумкинлигининг яққол исботидир. Севиб қолиш — неъмат, унинг жавобли бўлиши — олий бахт. Шоира севди, севганидан қандайдир жавобни ҳам олди ва шу жавобни эҳтиётлаб юракка жойлаб, асраб қўймоқчи эди — бўлмади. Бир танага икки жон оғирлик қилди, кимдир ўзини иккинчиси учун қурбон қилиши талаб этилди. Ва Ойдиннисо иккиланмай жон берди. Худди она рахмида кўмилиб, гўрда туғилган Гўрўғли каби юракда қайта туғилди. Фақат энди у Ойдиннисо эмас, балки севганининг сояси, бир парчаси эди.
Мен ўзимни қўлга оламан
ва томоша қиламан
кўзгудаги кўнгил аксидай (12)
Ижодкор ўз асарлари бош қаҳрамони сифатида тинимсиз ҳаракат, эврилишда. Аммо бу воқеа жараёни эмас, мушоҳада, кечинма асносидир. Худди шу жиҳат туфайли китобхон Ойдиннисо шеърлари моҳиятига муаллиф кечинмалари воситасидагина етишга дарҳол кўника олмайди. Олмон файласуфи Альфред Дёблин «Адабиётда оммавий универсал ишлаб чиқариш бўлиши мумкин эмас. Ўз кучинг билан қўлга киритилмаган нарсани ушлаб қолиб бўлмайди » деганда балки шуни назарда тутгандир. Дарҳақиқат, осон эришилган ҳар қандай ютуқ, қийматидан қатъи назар, ўз аҳамиятини тез йўқотади. Ойдиннисонинг “иссиқ нон исидай чопқир йилларни”, “Умримга айланиб кетдинг, севгилим!” каби сатрлари ёки:
Кўнглим оғрияпти,
иситмаси бор,
Босриқиб,
алаҳлаб ётибди.
Музлаган
нафас ва нигоҳнинг
Эпкинидан
ўтдай ёнибди.
тарзида ифодаланган ҳолат сабаби, оқибати ва умуман, моҳиятига ўқувчи бадиий тафаккурини зўриқтириш орқали етади.
Ойдиннисо шеърларида мудом кўнгил очлиги, бехаловатлигидан изтироб чекадиган қиёфада қад ростлайди. У олам тубига етишдан аввал ўз моҳиятига етишга уринади, бу йўлда тинимсиз изланади, аммо тобора сезилиб бораётган совуқ бўшлиқни тўлдирувчи ҳарорат манбаини ҳамиша ҳам топавермайди.
Одамлар ухлаган
тун тўла шовқин
...Кўнгилнинг
териси шилинган,
Тунни тутиб кетган
ҳислар жаранги.
...Ўғри, кел, киравер,
кўзларим очиқ,
Кўзлар –
ўзлигимнинг дарчаси. (74)
Қоронғи тун. Қизнинг кўзлари ва деразанинг қўш тавақаси катта очиқ. Хонадаги зулмат — кўз қорачиқлари, нур тушган Ойдиннисо ерлар — кўз оқи. Ўғри хонадондаги энг қимматбаҳо ашёнинг пайида бўлади, одамдаги бебаҳо нарса — кўнгил. Очиқ деразадан ўғри уйга, очиқ кўзлардан ошиқ нигоҳи кўнгилга тушади. Ва шу ондан эътиборан МЕН йўқолиб, СЕН пайдо бўлди:
Сен —
Кўксимда қад ростлаган тоғсан.
Ўзимни кўтариб оламан
сенга тирмашиб.
Юрагимда ўпирилган жар ҳам
Ўзингсан.
Сенга етиш учун қулайман ўзимга (23)
СЕН келгунча МЕН жуда хақир, кўримсиз эди. Аммо биргина нигоҳ тушиши билан ҳамма нарса ўзгарди:
Сен — ҳар кеча кўзимга чўккан
Ширин тушсан.
Тушлар — менинг умрим.
Ўнгда ухлаб,
Тушда уйғонаман мен
борлигинг учун.
СЕН шунчалар баланд, бетак
Кошкийди кўнгилнинг илдизи бўлса,
Қадаб қўйсанг уни
ерга чуқурроқ
...ўсаверса кўнгил гуркираб
... қутулсанг
уни тинмай кўтариб юришдан,
бировга беришдан,
ичикиб қайтариб олишдан. (18)
Руҳий ҳолатнинг изоҳ талаб этмайдиган даражада нуктадонлик билан қоғозга туширилган сурати. Ойдиннисо ижодини кузатаркансиз, унинг инсоний, баъзан маиший бўлган кечинмалардан бадиий ҳодиса яратишига гувоҳ бўласиз. Шоира ижоди жуда кутилмаган, кези келганда, ҳатто ўзига ҳам хос бўлмай қоладиган индивидуал шеъриятдир. Бу бадиий завқи бир-бириникидан кескин фарқ этадиган китобхонларни бошқалар дидига мослашиш мажбуриятидан қутқаради. У эстетик плюрализм томон йўл бошлайди, индивидуал шеърият бўлгани учун индивидуал ёндашувни тақозо этади. Оламни ҳаммадай идрок этмаслик қусур эмас, ўзига хос шахсликнинг белгиси эканлигига барчани яна бир бор иқрор қилади. Ахир мавжуд воқелик нафақат ижодкорлар, балки оддий одамларда ҳам турлича таассурот қолдириши бор гап-ку.
Сенинг овозингни чиздим юракка,
Тўсатдан чинқириб
жон бердим.
Қабримда кўз очди Гўрқизи. (11)
Ойдиннисо одамлар зоҳиран умумий қиёфага эга бўлса-да, аслида ҳар бир киши атрофдагилардан бутунлай фарқ қиладиган алоҳида ШАХС эканлиги, кўриниши, қилаётган иши айни дамдаги руҳий ҳолатига зид келиши мумкинлигининг яққол исботидир. Севиб қолиш — неъмат, унинг жавобли бўлиши — олий бахт. Шоира севди, севганидан қандайдир жавобни ҳам олди ва шу жавобни эҳтиётлаб юракка жойлаб, асраб қўймоқчи эди — бўлмади. Бир танага икки жон оғирлик қилди, кимдир ўзини иккинчиси учун қурбон қилиши талаб этилди. Ва Ойдиннисо иккиланмай жон берди. Худди она рахмида кўмилиб, гўрда туғилган Гўрўғли каби юракда қайта туғилди. Фақат энди у Ойдиннисо эмас, балки севганининг сояси, бир парчаси эди.
Мен ўзимни қўлга оламан
ва томоша қиламан
кўзгудаги кўнгил аксидай (12)
Ижодкор ўз асарлари бош қаҳрамони сифатида тинимсиз ҳаракат, эврилишда. Аммо бу воқеа жараёни эмас, мушоҳада, кечинма асносидир. Худди шу жиҳат туфайли китобхон Ойдиннисо шеърлари моҳиятига муаллиф кечинмалари воситасидагина етишга дарҳол кўника олмайди. Олмон файласуфи Альфред Дёблин «Адабиётда оммавий универсал ишлаб чиқариш бўлиши мумкин эмас. Ўз кучинг билан қўлга киритилмаган нарсани ушлаб қолиб бўлмайди » деганда балки шуни назарда тутгандир. Дарҳақиқат, осон эришилган ҳар қандай ютуқ, қийматидан қатъи назар, ўз аҳамиятини тез йўқотади. Ойдиннисонинг “иссиқ нон исидай чопқир йилларни”, “Умримга айланиб кетдинг, севгилим!” каби сатрлари ёки:
Кўнглим оғрияпти,
иситмаси бор,
Босриқиб,
алаҳлаб ётибди.
Музлаган
нафас ва нигоҳнинг
Эпкинидан
ўтдай ёнибди.
тарзида ифодаланган ҳолат сабаби, оқибати ва умуман, моҳиятига ўқувчи бадиий тафаккурини зўриқтириш орқали етади.
Ойдиннисо шеърларида мудом кўнгил очлиги, бехаловатлигидан изтироб чекадиган қиёфада қад ростлайди. У олам тубига етишдан аввал ўз моҳиятига етишга уринади, бу йўлда тинимсиз изланади, аммо тобора сезилиб бораётган совуқ бўшлиқни тўлдирувчи ҳарорат манбаини ҳамиша ҳам топавермайди.
Одамлар ухлаган
тун тўла шовқин
...Кўнгилнинг
териси шилинган,
Тунни тутиб кетган
ҳислар жаранги.
...Ўғри, кел, киравер,
кўзларим очиқ,
Кўзлар –
ўзлигимнинг дарчаси. (74)
Қоронғи тун. Қизнинг кўзлари ва деразанинг қўш тавақаси катта очиқ. Хонадаги зулмат — кўз қорачиқлари, нур тушган Ойдиннисо ерлар — кўз оқи. Ўғри хонадондаги энг қимматбаҳо ашёнинг пайида бўлади, одамдаги бебаҳо нарса — кўнгил. Очиқ деразадан ўғри уйга, очиқ кўзлардан ошиқ нигоҳи кўнгилга тушади. Ва шу ондан эътиборан МЕН йўқолиб, СЕН пайдо бўлди:
Сен —
Кўксимда қад ростлаган тоғсан.
Ўзимни кўтариб оламан
сенга тирмашиб.
Юрагимда ўпирилган жар ҳам
Ўзингсан.
Сенга етиш учун қулайман ўзимга (23)
СЕН келгунча МЕН жуда хақир, кўримсиз эди. Аммо биргина нигоҳ тушиши билан ҳамма нарса ўзгарди:
Сен — ҳар кеча кўзимга чўккан
Ширин тушсан.
Тушлар — менинг умрим.
Ўнгда ухлаб,
Тушда уйғонаман мен
борлигинг учун.
СЕН шунчалар баланд, бетак