Nosirjon JO‘RAYEV | ijodiy kanal

#Мақола

“БЕЛИГАЧА БОТҚОҚҚА БОТИБ БИНАФША ИЗЛАГАНЛАР”

Федерико Гарсиа Лорка. “Энг қайғули шодлик”. Ғафур Ғулом номидаги адабиёт ва санъат нашриёти. 1989 йил.

Одам боласининг ҳаётида ҳадеб ҳам ақл пешволик қилавермайди, баъзан-баъзан жунун деган ичкин бир безовта ҳолат юзага чиқиши ҳам бор. Бу ҳодиса пешонасини читрўмол билан танғиб боғлаган деҳқондаям, бўйнини бўйинбоғ билан сириб қисган амалдордаям содир бўлиб туради. Чунки инсон тийнатида, хамиртурушида барибир она табиат моҳиятидан юққан исён бор – у гоҳи-гоҳи бош кўтариб қолади.
Лорка жаноблари ана шу жунунни, изтироблар кўламини гўё мусаввирдек чизиб кўрсата билган, ҳеч қандайин шаклга сиғмайдиган жазаваларни сўзлар геометриясига сола олган, қурама шаклларга изтиробларни мажозлар орқали пухта яширган шоирдир. Кўҳна испан халқ оғзаки ижодидан эмган қувватлари эса уни чинакам руҳият ва тимсол қиролига айлантирган.
Бақалар, чигирткалар, капалаклар, қўнғизу шиллиққуртлардан тортиб токи ою юлдузларгача сатрларга бирма-бир боғлаб чиққан Лорка уларнинг барида битта суратни – инсон изтироби номли манзарани чизади.
Лорканинг чинакам ошиғи ва софдил таржимони Шавкат Раҳмон таъбири билан айтганда, “гул йиғисини шеърда янгратган” шоир бутун ёзганларида қанақадир тушунарсиз чизиқлардан, қоришиб ётган ранглардан фавқулодда тушунарли адабиёт яратган эди.
Бугун икки карра икки тўртдек сап-саёз ёзмалардан, минбарларда атайин ясама байрамона тус бериб ўқилаётган маддоҳ тизмалардан қочиб эсон-омон уйимга етиб олсам, худди юраги ўйнаган одам корвалолга чопгандай, мен ҳам Лоркага ошиқаман. Унинг исталган варағини очаман-да, масалан:
“Шивит, илон, қамиш,
ҳид ва из, соя,
ҳаво, ер, ёлғизлик.
(Ойга уч зинапоя)”
деган сатрларини ёки
“Қуриган ўтлар йўлдан
борар дарё бошига.
Бу йўл ёруғ, улуғдир –
борар дарё бошига.
(Йўлга тушмаймизми деб,
юрак ғамгин сўрайди)”
каби мисраларини ютоқиб ўқий бошлайман.
Юрагимга Андалусиянинг бепоён кенгликлари ва инсон деб аталмиш яратиқнинг қафасга солиб бўлмас руҳи киради. Шунда манови ҳаёт деб аталган моддият оламининг зил-замбил юки елкамдан тушиб, ўрнида чайир қанотлар ўса бошлайди. Атрофимдаги одамлар гул, минора, шамол, калтакесак, чивин кабиларга айланиб, табиатнинг зийнати ва ювиндилари бўлиб сўзлай кетадилар. Шоир мени заминдан узиб, рамзлар орасига ғарқ қилади.
Шу ўринда, ўзининг, қилич руҳининг испанча вариантини адашмай айнан топа олган Шавкат акага тасанно дейман. Рус мутаржимлари таржимасини таржима қилишдан кўнгли тўлмай, саккиз ой ичида испан тилини ўрганиб, Лоркани аслиятдан таржима қилишни уддалаган шоир матонати мени ҳамон ҳайратда қолдиради. Федериконинг ўзи айтганидек, белигача ботқоққа ботиб бинафша излаш, қора меҳнат билан ёп-ёруғ дунёлар яратиш асли мана шундай бўлар балким...

✍️ Носиржон ЖЎРАЕВ
📖 Тафаккур журнали (2024)

#ЯНГИ_ШЕЪР

ФАРРОШ АЁЛ ВА БОЛАКАЙ ҲАҚИДА ҚЎШИҚ

Калишидан сув ўтар манов кекса фаррошнинг,
Тушликка пул ололмай дарсга кетар болакай.
Ким қадрига етарди почаси нам бардошнинг,
Нонга тўймаган уйнинг ҳаққини ким тўлагай?
Умр эса ўтмоқда тўқ ва оч ўртасинда!

Олифта автолардан тушар қиммат палтолар,
Чарм этик жаноблар қимор ўйнар шаҳардан.
Болакайга шаън ҳаёт қилмагандек парволар,
Фаррош гуноҳ супуриб қийналади саҳардан.
Умр эса ўтмоқда тош-у тож ўртасинда!

Яхшиликдан ҳамма тенг фалсафа ўқир ажаб,
Эътиқоддан фатволар бергудайин дониш кўп.
Болакайга бир танга бермас бундай келажак,
Фаррош хўрсиниғини сезмасликка олиш кўп.
Умр эса ўтмоқда ҳилол, хоч ўртасинда!

Мен бугун кўксим ичин оғир-оғир супурдим,
Хаёлимни Ҳақ тортди, хаёлимни Ҳақ тортди.
Болакайнинг ҳаёти, менинг қалбим юпундир,
Фаррошнинг оёғи нам ва юрагим зах тортди.
Умр эса ўтмоқда дор-у бош ўртасинда!

19.12.2024.

✍️ Носиржон ЖЎРАЕВ

👉«Facebook»да ҳам ўқиш ва улашиш учун👈

#ЯНГИ_ШЕЪР

* * *
Қор – хотира,
қатма-қат тушган.
Истайсанми-йўқми, эрийди.
Хунобсан,
ажратиб ололмай тушдан
кўксингда жизиллаб турган ерингни.

Қор эрийди –
милдир-милдир мавж,
Хотиралар оқар пойингда.
Сен ўзингга боқасан аянч –
Юрагинг йўқ,
ақлинг жойида!

Ва даҳшатдан кўкарар лабинг
Бўм-бўш,
руҳсиз кўксингга қараб,
Худди чирс-чирс гулханлар каби
Энди сенда жизилламас қалб!

Ҳаёт – чилп-чилп эриётган қор,
Тушга кўчгинг келади,
шунда
хотирамга қайтасан илк бор,
Сен бахтлироқ эдинг тушингда...

16.12.2024.

✍ Носиржон ЖЎРАЕВ

👉 «Facebook»да ҳам ўқиш ва улашиш учун👈

#ЯНГИ_ШЕЪР

* * *
Қора қаҳва.
Оппоқ дастурхон.
Қиш тўшалган ҳозир олдимга.
Тақдир отли муҳим дастурдан
Чиқиб,
кетолмайман олдингга.

Кўчалар муз,
манглайи силлиқ.
Боғни кўмган қорлар шиддати.
Биз умиддек
шартта кесилдик,
Битмай туриб соғинч муддати.

Деразангни ланг очасан – қиш.
Қор илинар кипригингга – хат.
Уй ичингга бошқатдан қайтиш
Шартдир беҳис ва
бемуҳаббат!

Мен қаҳвадек аччиқ додингни
Кўксим ичра ёзганман бошдан.
Бироқ,
сен ҳеч зерикмадингми
Хаёл ва шеър бўлиб яшашдан?

3.12.2024.

✍ Носиржон ЖЎРАЕВ

👉 Facebookда ҳам ўқиш ва улашиш учун👈

СУҲБАТ

Кўзим тушса қуруқ ўтин боғламига,
Хўрсиниб қарайман дунё боғларига.

Қачон кўрсам ёқавайрон кўйлакларни,
Соғинаман ҳаёт исли йўргакларни.

Кимдир йиғлаб ўтса нола-афғон билан,
Аллаларни эслагайман армон билан.

Милтилласа ногоҳ бир чўғ эски кулдан,
Хаёлимда чарсиллайди баланд гулхан.

Дарахтларнинг учса заъфарон барглари,
Куртаклари ёдга келар, куртаклари.

Ва ниҳоят, қачон кўрсам оқ сочларни,
Қўмсагайман қўнғироқ, сиёҳ сочларни.

Худди шундай, тарихи бор ҳар нарсанинг,
Ҳаётингда тасодифмас булар сенинг.

Энди ўзинг изоҳлаб кўр бу нафратни,
Муҳаббатни тушунгайсан, муҳаббатни.

✍️ Носиржон ЖЎРАЕВ
📖 ШAРҲ

Туркманистоннинг Туркманобод (Лебоб) вилояти. Давлат кутубхонаси ва театри.

20.11.2024.

Носиржон ЖЎРАЕВ

👉 Facebook

Туркманистон давлат кутубхонасида “Махтумқули Фироғий ва унинг дунё адабиёти ривожига қўшган ҳиссаси” мавзусида ўзбек-туркман адибларининг ижодий учрашуви.

Ашхобод. 19.11.2024.

Носиржон ЖЎРАЕВ

👉 Facebook