Yershonim
โะงัะพ? ะะดะต? ะะพะณะดะฐ?โ oโyinining sportcha versiyasi boโyicha tajribali muharrirlardan biri Pavel Yershov savol tuzish boโyicha bir yangilikka qoโl uradi. U savollarda 2 yoki 3 soโzning boshidagi nechtadir harfdan akronim (akronim - bitta soโz sifatida oโqisa boโladigan qisqartmalar. Masalan: NATO, TerDU) yasab, mazkur akronimni oโsha 2 yoki 3 soโzga almashtirish usulini oโylab topadi (Masalan, savol matnidagi Karfagen tarixi soโzlari โKARTAโ shaklida qisqartirilib, ushbu 2 soโz โKARTAโga almashtiriladi). Shu sababli mazkur qisqartma turi Yershov sharafiga yershonim nomini olgan.
Yershonim mavzusida oโzimga yoqqan quyidagi savolni misol keltiraman:
Savolda ikki soโz bir soโzga almashtirilgan.
1966-yilgi Toshkent zilzilasidan soโng SSSR rahbari Leonid Brejnev darhol yetib kelgan. Oโzbekiston kompartiyasi markaziy qoโmitasidagi majlis vaqtida tashqaridan kelgan shovqindan keyin Brejnev โBu yangi yer silkinishimi?โ deb savol beradi. Bunga javoban shovqin pastdan kelayotganini eshitgach, Brejnev: โSharof Rashidovich, hech qanday zilzila boโlmagan ekanโ deb hazil qiladi. Savol: Savol matnida almashtirilgan ikki soโzni yozib bering?
Javob: Paxtakor stadioni.
Izoh: Zilzila roโy bergan kuni โPaxtakorโ stadionida oโyin boโlgan. Shovqin u yerdan kelayotganini eshitgach, Brejnev โSharof Rashidovich, sizlarda hech qanday zilzila boโlmagan ekan. Gol urishyapti ekanโ deb hazil qiladi. PAST โ bu โPaxtakorโ va โstadionโ soโzlarining dastlabki ikki harfidan hosil qilingan yershonimdir.
Muallif: Dilshod Sharipov.
Yershonimni hosil qilishda muayyan talablar mavjud.
Birinchidan, 2 yoki undan ortiq soโzlarni qisqartirish natijasida tilimizda muomalada boโlgan boshqa bir soโz hosil boโlishi va savol matniga mos tushishi kerak. Yaโni, Qozon darvozasi soโzlaridan QODA deb yershonim yasab boโlmaydi. Chunki, tilimizda qoda soโzi mavjud emas;
Ikkinchidan, yershonim 2 yoki undan ortiq soโzning faqat bosh harflaridan yoki birinchi boโgโinidagi bir necha harflardan tuzilishi kerak. Masalan: Taxtlar oโyini - TOโY.
Bunda Yershonimlar 2 yoki undan ortiq soโzning 2-, 3- (va hkz) yoki oxirgi boโgโinlaridan tuzilmasligi kerak. Masalan, Hammer silindri degan 2 soโzning 2-boโgโinlaridan Merlin soโzi yasalganda, bu yershonim boโlmay qoladi va savol tuzishdagi maqsad (jamoalarga yordam berish)ga yetilmaydi. Chunki, jamoalar Merlin soโzini yershonim deb oโylagan taqdirda ham Mer- va lin- boโgโinlari bilan boshlanadigan 2 soโz qidirishga tushib ketadi va ular notoโgโri koโchaga kirgizib qoโyiladi.
โYershonimlar savolda qanday aniqlanadi?
Savollarning kirish qismida 2 yoki undan koโproq soโz boshqa bir soโzga almashgani aytildimi, darhol xushyor tortib, ushbu almashtirish yershonim boโlishi mumkinligini xayolingizda saqlab turing va savol matnidagi noodatiyroq, shubhaliroq soโzni eshitsangiz, uni kirish qismida aytilgan nechtadir (2, 3 va hkz) soโzga kengaytirishga urinib koโring.
Bundan tashqari, odatda boshlovchilar savoldagi yershonimni boshqa soโzlardan farqli ravishda balandroq ovozda, har bitta harfini dona-dona talaffuz qilib, alohida urgโu bilan oโqiydi.
Shuningdek, yershonimlar koโp hollarda savol matnida โboโrtibโ, gapning mazmuniga uncha yopishmay turadi. Bu borada ular xuddi anagrammalarga oโxshaydi. Chunki, yershonim ham anagramma kabi shakliy qonuniyat asosida qilinadigan soโz oโyini hisoblanadi va bunda almashtirishning gapdagi mantiqqa mos kelishi ikkilamchi hisoblanadi. Eng muhimi almashtirishning gapga grammatik mos kelishi. Ammo muallif yershonimni savol matniga nafaqat grammatik, balki mantiqiy jihatdan ham singdirib yubora olsa, bunday yershonimlar 5 bahoga arziydi. Masalan, Paxtakor stadionidan PAST yershonimi yasalgan yuqoridagi savolni birinchi marta kimdir sizga oโqib bersa, savoldagi qaysi soโz yershonim ekanini bilolmay, boshingiz qotadi. Chunki, past soโzi gapning mazmuniga ham shunchalik mos kelganki, bir qarashda yershonimga oโxshamaydi. Menimcha, savoldagi haqiqiy soโz oโyini shunday boโladi.
Manbaa : Zakovat anagramma tg kanali