KIMYO "VODIY ZIYO" ATM

Kimyoviy bog‘lanish – atomlar o‘zaro birikib, molekulalar yoki modda hosil qilishi uchun ular orasida yuzaga keladigan kuchdir. Kimyoviy bog‘lanish sababli atomlar energetik jihatdan barqaror holatga o‘tadi.

Bu bog‘lanishning yuzaga kelishi asosan atomlarning elektron qavatlari, ayniqsa, valent elektronlari bilan bog‘liq. Bog‘lanish paytida atomlar o‘zining tashqi qavatini to‘ldirishga (odatda 8 ta elektron – oktet qoidasiga erishish) intiladi.


---

Kimyoviy bog‘lanish turlari:

1. Ion bog‘lanish

Bu bog‘lanish elektronlarning to‘liq bir atomdan ikkinchisiga o‘tishi natijasida yuzaga keladi.

Misol: Natriy (Na) va xlor (Cl) atomlari birlashib, natriy xlorid (NaCl) hosil qiladi. Natriy elektronni yo‘qotib musbat ion (Na⁺), xlor esa elektronni qabul qilib manfiy ion (Cl⁻) hosil qiladi. Ionlar orasidagi elektrostatik tortishish ion bog‘lanish hosil qiladi.


2. Kovalent bog‘lanish

Bu bog‘lanishda atomlar o‘zaro elektron juftlarini bo‘lishib foydalanadi.

Misol: Ikki vodorod (H) atomi birlashib, H₂ molekulasini hosil qiladi. Har bir vodorod atomi o‘z bitta elektronini bo‘lishadi, va birgalikda ulashgan elektron jufti bog‘lanishni ta’minlaydi.

Turlari:

Qutbsiz kovalent bog‘lanish: Elektronlar atomlar orasida teng taqsimlanadi (H₂, Cl₂).

Qutbli kovalent bog‘lanish: Elektronlar atomlar orasida tengsiz taqsimlanadi (HCl).



3. Metall bog‘lanish

Bu metall atomlari o‘rtasida yuzaga keladi. Metall ionlari va ularning atrofidagi "erkin" elektronlar o‘zaro tortishadi.

Misol: Mis (Cu), temir (Fe). Metall bog‘lanish tufayli metallarning o‘ziga xos xossalari, masalan, elektr o‘tkazuvchanlik yuzaga keladi.


4. Vodorod bog‘lanish

Bu bog‘lanish kovalent bog‘langan vodorod atomining boshqa molekuladagi yuqori elektrmanfiylikka ega atom (masalan, O, N yoki F) bilan tortishishidan yuzaga keladi.

Misol: Suv molekulalari (H₂O) orasidagi vodorod bog‘lanishlari.



---

Kimyoviy bog‘lanishning asosiy xususiyatlari:

1. Bog‘lanish energiyasi: Kimyoviy bog‘ni uzish uchun talab qilinadigan energiya. Bog‘lanish energiyasi qancha yuqori bo‘lsa, bog‘lanish shunchalik barqaror bo‘ladi.


2. Bog‘ uzunligi: Atomlar orasidagi masofa. Kichikroq masofa bog‘ning kuchliroq ekanligini ko‘rsatadi.


3. Bog‘ning yo‘naluvchanligi: Bu asosan kovalent bog‘lanishda uchraydi, chunki elektronlarning taqsimlanishi muayyan yo‘nalishga ega bo‘ladi.




---

Kimyoviy bog‘lanish barcha moddalar xossalarini, ularning reaktivligini va fizikaviy xususiyatlarini aniqlaydi. Shu sababli, bu tushuncha kimyo fanining markaziy mavzularidan biridir. Agar qo‘shimcha savollaringiz bo‘lsa, mamnuniyat bilan javob beraman!

#kerakli ✔

🔺️Insektitsid — zararli hasharotlarga qarshi ishlatiladi.📌

🔺️Akaritsid — kapalaklarga qarshi ishlatiladi.📌

🔺️Fungitsid — kasallik tarqatuvchi zamburug‘larga qarshi ishlatiladi.📌

🔺️Gerbitsid — bågona o‘tlarga qarshi ishlatiladi. 📌

🔺️Bakteritsid — zararli baktåriyalarga qarshi ishlatiladi.📌

🔺️Zootsid — zararli kåmiruvchilarga qarshi ishlatiladi. 📌

🔺️Defoliant — o‘simlik bargini to‘kadigan moddalar. 📌

🔺️Drsikant — o‘simlik bargini quritish uchun ishlatiladigan
moddalar. 📌

🔺️Dezinfeksiya — omborxonalardagi zararli hasharotlarni yo‘qotish.📌

P|S.Manba: 9-kimyo darsligi 183-184-betlar✍

👇👇👇👇👇
@KIMYO
👆👆👆👆👆