YURISTKADR

Қисқартиришда ёппасига огоҳлантириш хати беришнинг оқибати жуда ёмон.

Баъзи раҳбарлар янги тузилма ёки янги штатлар жадвали тасдиқланганда, ховлиқиб нотўғри йўлдан кетиб қолмоқда.

Янги штатлар жадвали тасдиқланиб, айрим лавозимлар қисқарганда меҳнат шартномасини қисқартириш муносабати билан бекор қилиш ҳақидаги огоҳлантириш фақатгина лавозими қисқарган ходимларгагина берилади.

Бироқ, айрим раҳбарлар штатлар жадвали тасдиқланган дастлабки кунларда, нафақат лавозими қисқарган ходимларга, балки лавозими қисқармаган бошқа ходимларга ҳам огоҳлантириш хати бермоқда.

Мана шу амалиётни мутлақо нотўғри ва керак бўлса, ташкилотнинг моддий манфаатларига зид деб ҳисоблаймиз. Чунки, лавозими қисқармаган ходимга иш жойинг қисқарди, энди меҳнат шартномасини бекор қиламиз деб огоҳлантириш хати берилиши, МК 165-моддаси талабларига мутлақо зиддир.

ФК 985-моддасига асосан ғайриқонуний ҳаракат ёки ҳаракатсизлик натижасида бошқа бир шахсга етказилган зарар зарар етказган шахс томонидан қопланиши керак. Биз тўхталаётган мавзуда ходимга йўқ деганда, маънавий зарар етиши аниқ.

Гарчи ходим ишдан бўшатилмаган тақдирда ҳам ходим иш берувчининг огоҳлантириш хати бериш билан боғлиқ бўлган хатти-ҳаракатларини қонунга хилоф деб топиш ҳақида судга ариза берса, иш берувчига яхшигина ташвиш бўлади.

Бугунги суд амалиётида иш берувчининг ходимга огоҳлантириш хати бериш билан боғлиқ бўлган хатти-ҳаракатларини ноқонуний деб топиш ва иш берувчидан ходимга маънавий зарар ундириш ҳақида қарор чиққан бир нечта ишларни биламан.

Иш берувчиларни шу масалада ҳушёрликка чақириб қоламиз.

👉@yuristkadr

Айб суддами, ёки конвойчиларда?

Кеча жиноят ишлари бўйича Асака шаҳар судида эдик. Соат 14.00 га белгиланган иш 17.00 ларда бошланди. 3 соат кечикиш билан.

Албатта, бир қарашда иш бўйича судьянинг айби бу деб ўйлашингиз мумкин. Лекин, асосий муаммо бу ерда конвойчиларда бўлди. Судланувчини олиб келиш қарийб 3 соатга чўзилиб кетди. Бу муаммо аксарият ЖИБ судларида ва тергов органларида бор, кунда-кунора учраб турадиган вазият.

Хибсхоналарда сақланаётган судланувчиларни судга олиб келишнинг ўз тартиб-қоидалари бор. Судья суд бошланишидан 24 соат олдин вақтинчалик сақлаш ҳибсхонаси (ВСҲ)га талабнома юборади ва талабномада судланувчини судга олиб келиш санасини кўрсатилади. Суднинг бошқа иштирокчилари ҳам шу вақтга чақиртирилади. Бўлди, бундай вазиятда судья ўз вазифасини бажарган бўлади.

Лекин, кўп ҳолатларда конвойчилардан дарак бўлмайди, судланувчини вақтида олиб келишмайди, натижада судга келганлар норози бўлиб кутиб ўтираверади.

Айтганимиздек, судланувчини ВСҲдан олиб келишнинг ўз тартиблари бор, ҳеч қачон битта конвой ходими уни “кетдик ока, ўтиринг таксига, ўзимиз гаплашиб кетамиз” деб олиб келолмайди. Махсус транспорт ташкиллаштирилади ва судланувчилар сонига қараб бир нечта конвойчи жалб қилинади.

Лекин, қаердаки махсус транспорт ва штат бўйича конвойчи ходимлар тақчил бўлса, тамом, ўша ерда муаммо аримайди. Хибсхонадагилар ҳеч қачон вақтида олиб келинмайди. Одамлар эса суд ёки терговда кутиб, ўз норозилигини билдираверади. Кеча Асакада ҳам айнан шу нарсага гувоҳ бўлдик.

Вақтинчалик ҳибсхоналардаги ходимлар ва махсус транспортлар сонини реал вазиятдан келиб чиқиб кўпайтириш керак. Ахир, асосий мақсадимиз жамиятимиздаги инсон қадрини кўтаришку, шундай эмасми?

👉@yuristkadr

Маъмурий судга тааллуқлими, фуқаролик судигами?

☝️Қаранг:

➖биринчидан, агар ариза маъмурий орган бўлмаган корхона, ташкилот, муассаса ҳужжатини ҳақиқий эмас, деб топиш ёки унинг мансабдор шахси ҳаракатини (ҳаракатсизлигини) ғайриқонуний деб топиш тўғрисида берилган талабдан келиб чиққан бўлса;

➖иккинчидан, ариза (шикоят) маъмурий органга нисбатан берилган бўлсада, аммо устидан шикоят берилаётган ҳаракат меҳнат муносабатларидан келиб чиққан бўлса, бундай талаблар маъмурий суд судловига тааллуқли эмас.

Бу қоидалар Олий суд Пленумининг 2018 йил 19 майдаги “Маъмурий ишларни кўришда биринчи инстанция суди томонидан процессуал қонун нормаларини қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида”ги қарори 3-бандида кўрсатиб ўтилган.

Яъни, масалан сиз маъмурий органнинг қарори устидан маъмурий судга ариза бермоқчисиз, лекин, маъмурий орган қароридаги сиз эътироз билдирмоқчи бўлган масала меҳнат муносабатларига оид.

▪️Демак, бундай ҳолатда сиз маъмурий судга эмас, балки фуқаролик судига даъво киритишингиз керак.

👉@yuristkadr

#dolzarb_mavzu

Аввалги лавозимига тенг лавозимга тиклаш ҳақидаги қарорлар кимга зарару, кимга фойда?

Биз МК 561-моддаси бўйича ходимни аввалги лавозимига тенг бўлган лавозимга ишга тиклаш муаммоси ҳақида фикрлар бериб боряпмиз. Бир нарсани тушуниб олишимиз керак. Тенг бўлган лавозимга тиклаш ҳақидаги асоссиз суд қарорларидан аслида ходим эмас, иш берувчилар кўпроқ зарар кўрмоқда.

▪️Масалан, ходимни қисқартириш деб ишдан бўшатишган. Суд меҳнат шартномасини бекор қилиш жараёнида қонунбузарлик бўлган деган фикрга келди, бироқ, аввалги лавозими қисқариб, ёпилиб кетганлиги учун ходимни аввалги лавозимига тенг лавозимга тиклаш ҳақида қарор чиқарди.

Бу вазиятда иш берувчи батамом тупикка тушиб қолиши мумкин. Чунки, штатда нафақат ходимнинг аввалги лавозими, балки унга тенг бўлган лавозим, уни-буни қўйинг, хатто ҳеч қандай вакант лавозим йўқ. Натижада иш берувчи суд қарорини ва ижро варақасини ижро қилолмайди ҳамда ходимни ишга тиклай олмайди.

Бу нарса эса ходим учун шунчаки лотореяга чиққан ютуқ бўлади. Негаки, иш берувчи суд қарори ижросини кечиктирган вақт учун ходимга МК 569-моддаси бўйича иш ҳақи тўлайди. 5 ой кечиктирса, шу 5 ойлик ўртача иш ҳақини тўлаб беради. Агар ходимнинг калласи ишласа, бу иш ҳақи билан бирга, кечиктирилган кунлар учун МК 333-моддасига асосан фоизларни қўшиб ундириш ҳақида судга даъво беради. Ана ўшанда кўрасиз, иш берувчи ўзини қўярга жой тополмай қолишини.

Яъни, агар тушунаётган бўлсангиз, ходимларни асоссиз равишда тенг лавозимларга тиклаш ҳақида чиқаётган қарорлар асосан, иш берувчилар учун зиён.

▪️Бошқача мисол келтираман. Ходимнинг лавозимини қисқариши тўғри бўлган, бироқ, касаба уюшмаси қўмитаси розилигини олиш шарт бўлган вазиятда иш берувчи бу талабни бажармасдан ходимни ишдан бўшатган. Демак, меҳнат шартномасини бекор қилишда жиддий қонунбузарлик бўлган. Суд ходимнинг ишга тиклаш ҳақидаги даъвосини кўриб чиқиб МК 174 ва 561-моддаларини қўллаган ҳолда, ходимни аввалги лавозимига тиклаш ҳақида қарор чиқариши лозим. Ҳа, гарчи қисқариб, ёпилиб кетган бўлсада, айнан аввалги лавозимига тиклаш ҳақида қарор чиқади, бу ерда.

Бу ҳар икки томон учун адолатли қарор бўлади, айниқса, иш берувчи учун. Нега шундай десангиз тушунтираман. Иш берувчи суд қарорига асосан ходимни аввалги лавозимига ишга тиклаш ҳақида буйруқ чиқаради, лекин штатдаги лавозим қисқарганлиги фактку, тўғрими? Яъни, ходим барибир лавозими қисқарган ходим ҳолатида турибди.

Демак, иш берувчи учун суднинг қарори “шпаргалка” бўлади. У ўз хатосини тўғрилаб ва ўзи риоя қилмаган МК 164-моддаси талабларини бу сафар тўлиқ бажариб, касаба уюшмаси қўмитасининг розилигини олиб, ходимни қайтадан МК 161-моддаси иккинчи қисми 2-банди билан, қонуний қилиб ишдан бўшатади. Мана, мана шуниси адолатли якун бўлади. Тенг лавозимга эмас, айнан аввалги лавозимига тиклаш ҳақидаги қарор чиққани учун ҳам якун адолатли бўлади.

Давоми бор...

👉@yuristkadr

Меҳнат инспектори лавозимига ишга олишда ҳушёрроқ бўлиш керак.

Битта меҳнат инспектори меҳнат шартномалари ЯММТда рўйҳатдан ўтказилмаганлигини асос қилиб, бу ходимларга ноқонуний иш ҳақи тўланган ва бу пул маблағлари раҳбар томонидан талон-тарож қилинган деб хулоса берибди.

Ҳозир, шу раҳбарга ЖК 167-моддаси билан жиноят иши очилиб, тақдири жуда оғир ҳолатда турибди.

Ваҳоланки, меҳнат шартномасини ЯММТда рўйҳатдан ўтмаганини қўйинг, хатто меҳнат шартномаси тузилмаган тақдирда ҳам, агар иш берувчи ходимга ишни бошлашга руҳсат берган бўлса ва ходим иш бошлаган бўлса, у ишга қабул қилинган ҳисобланади. Бу Меҳнат кодексининг 128-моддаси талаби. Бундай ҳолларда, ходимга иш ҳақи тўланиши қонуний бўлади.

Лекин битта меҳнат инспекторининг қотиб қолган мияга берган хулосаси туфайли, бир айбсиз одам қамалиб кетиши мумкин.

Менимча, меҳнат ҳуқуқ инспекторларини бу лавозимга тайинлашда сал эҳтиёткор бўлиш керак, бунда: биринчидан, бу лавозимлар бўйича иш ҳақи миқдорини ошириш керак, иккинчидан, дордан қочган ва терговчилар нима деса ўшани ёзиб берадиган малакасиз одамларнинг келишига йўл қўймаслик керак.

👉@yuristkadr

Юридик техникумларда жиддий муаммолар бошланяпти.

Президентнинг 2024 йил 16 октябрдаги “Касбий таълимда малакали кадрлар тайёрлаш тизимини янада такомиллаштириш ва халқаро таълим дастурларини жорий қилиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-158-сонли фармони ижросида бир муаммо келиб чиқяпти.

Бу фармонга асосан 2025 йил 1 январдан бошлаб, бошқа вазирлик ва идоралар тасарруфидаги кўплаб коллеж ва техникумлар Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги тасарруфига ўтган. Жумладан, Адлия вазирлиги таркибидаги Юридик техникумлар ҳам Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги ихтиёрига ўтказилди.

Бироқ, ҳозир Юридик техникумларнинг педагог ходимлари меҳнатига ҳақ тўлашда жиддий муаммо келиб чиқяпти. Қандай муаммо деб сўрасангиз, қисқача тушунтираман.

Ҳозир бошқа техникумлар қатори Юридик техникумларнинг педагог ходимларига ҳақ тўлаш жараёнини ҳам тарификация тизимига ўтказиш жараёни кетмоқда.

Қаранг, Юридик техникумлар 2019 йилдан кредит-модул тизимига ўтган бўлиб, бу ердаги педагог ходимларнинг 2024-2025 йилдаги ўқув юкламаси, уларнинг шахсий иш режаси ҳамда дарс соатларидан келиб чиқиб, йил давомида уларга тўланадиган иш хақи суммалари 2024-2025 ўқув йили бошида тасдиқланган. Айнан шу режа-дастурлардан келиб чиқиб, бу педагоглар ўқув йили бошида ўз фаолиятини бошлаган. Ўқув йили давомида уларга тўланадиган ойлик иш ҳақлари ҳам ўқув йили бошидаги кредит-модул тизими асосида тақсимлаб чиқилган.

Масала шундаки, айрим юридик фанлар 1 семестр давомида, яъни 2025 йилнинг 1 январигача ўтиб бўлинган ва улар бўйича дарс соатлари тугаган. Шунинг ҳисобига, агар юридик техникумлар 2-семестрдан (2025 йил январдан) тарификацияга ўтадиган бўлса, ўз-ўзидан юридик таълим берадиган педагог-устозларнинг дарс соатлари кескин қисқариб кетади.

Натижада ушбу ўқитувчиларга 0,5 ставкалик ҳажм бўйича иш ҳақи тўлашга тўғри келади. Бу тахминан 1,5 млн. сўм атрофидаги ойлик иш ҳақи дегани. Юридик таълим берадиган педагогларнинг барчаси олий юридик маълумотли мутахассис эканини ҳисобга олсак, бу улар учун жуда кам иш ҳақи дегани. Жуда-жуда кам.

Шу сабабли биз айни пайтда жойлардаги Юридик техникумларнинг олий юридик маълумотли ва малакали педагогларини тўлиқ йўқотиш арафасида турибмиз. Тўғрисида, улар кўчага чиқиб, қайсидир ташкилотда юристлик қилса ҳам, 4-5 млн сўм ойлик олади. Ҳозир мана шундай ачинарли вазиятда турибмиз.

Масъулларга мурожаатим: келинг вазиятга реал кўз билан қарайлик, кўриниб турибдики, Юридик техникумлар фаолиятини ҳозир, ўқув йили давом этаётган бир вақтда тарификацияга ўтказиш имкони йўқ.

Шундай экан, назаримда тарификацияга кейинги – 2025-2026 ўқув йилидан бошлаб ўтиш ҳақида расмий тушунтириш берилиши керак.

Акс ҳолда, бу ердаги асосий таркиб педагогларининг оммавий равишда бўшаб кетиш эҳтимоли бор.

👉@yuristkadr

Ишга қабул қилиш тўғрисидаги буйруқдан ходимга нусха берилиши шартми?

Меҳнат кодексининг 127-моддаси тўртинчи қисмида “ходимнинг талабига кўра иш берувчи унга мазкур буйруқнинг лозим даражада тасдиқланган кўчирма нусхасини бериши шарт” дейилган.

Демак, агар ходим талаб қилган тақдирда, иш берувчи унга ишга қабул қилиш ҳақидаги буйруқдан кўчирма нусха беришга мажбур. Агар ходим бундай талаб қўймаган бўлса, унга бу буйруқнинг эълон қилингани етарлидир.

Юқоридаги моддага кўра, буйруқ ходимга иш ҳақиқатан бошланган кундан эътиборан 3 кунлик муддатда, имзо қўйдириб эълон қилинади.

Бунда эътибор беринг, ишга қабул қилиш тўғрисидаги буйруқда унинг ходимга эълон қилинганлиги тўғрисида ходимнинг тасдиқ мазмунидаги имзоси бўлади.

Амалиётда, бу буйруқнинг ўзига ходим томонидан тегишли (“эълон қилинди” деган) ёзувни киритиш ва имзо қўйиш йўли билан расмийлаштирилади.

👉@yuristkadr

Олий суд раиси ўринбосари О.Исмоиловга биринчи мурожаатим.

Олий суд раиси меҳнат соҳасидаги суд ишларига жиддий эътибор қаратилиши ҳақида айтганидан сўнг, бу сўзларнинг амалдаги исботини мисол учун, ҳудудлардаги судлар томонидан ўтказилаётган амалий семинарларда кўряпмиз.

Бироқ, мени саволим бор: нега бу тадбирлар давомида ФПКнинг 184-моддаси иккинчи қисмини қўллаш ҳақида лом-мим дейилмаяпти?

Яъни, гап “суд меҳнат шартномасининг бекор қилиниши ёки бошқа ишга ўтказиш очиқдан-очиқ қонунни бузган ҳолда амалга оширилганлигини аниқласа, шу процесснинг ўзидаёқ айбдор мансабдор шахс зиммасига мажбурий прогул ёки кам ҳақ тўланадиган иш бажарилган вақт учун ҳақ тўлаш сабабли ташкилотга етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш мажбуриятини юклатади” деган қоида ҳақида кетяпти.

Тушунишимча, бу каби масалалар юзасидан Олий суд раисининг фуқаролик йўналиши бўйича ўринбосари Олимжон Исмоилов қабулига кириш қийин масала. Шу сабабли, Олий суд раисининг меҳнатга доир ишлар бўйича масъулларга қўйган топшириқлари юзасидан ўз таклифларимизни ва саволларимизни ижтимоий тармоқ орқали, Олимжон Хамитовичга мурожаат шаклида билдираверамиз. Менимча, ҳам шуниси маъқул.

Демак, Олий суд раиси ўринбосари Олимжон Исмоиловга биринчи мурожаатим:

➖ФПК 184-моддасининг иккинчи қисмидаги қоида аслида эски қоида, яъни бу нарса эски таҳрирдаги ФПКнинг 259-моддасида ҳам бор эди. Шундай экан, савол туғилиши табиий: нега фуқаролик судлари шу пайтгача ишга тиклаш ишларида бу қоидани қўлламаяпти?

➖Биз биринчидан, шу саволга жавоб олишни истаймиз. Иккинчидан, агар бу норма ишламайдиган бўлса, нега уни ФПКдан чиқариш бўйича таклиф берилмаяпти? Учинчидан, ўзи бу нормани қўллаш бўйича Олий суднинг бирор-бир позицияси борми, ёки буни биз ўлик норма деб қабул қилаверайликми?

👉@yuristkadr

Меҳнат шартномасидаги реквизитларнинг аҳамияти.

Меҳнат шартномасидаги ходим ва иш берувчининг реквизитлари, жумладан манзиллари ва телефон рақамлари аниқ кўрсатилиши кейинги муносабатлар учун жуда муҳим.

Масалан, баъзи меҳнат муносабатлари ҳақида ходимнинг шахсан ўзига хабар бериш имкони бўлмаса, иш берувчи бу хабарларни ходимнинг манзилига юбориши керак бўлади.

Почта алоқаси орқали албатта. Масалан, меҳнат шартномаси бекор қилинганда, буйруқ нусхасини юбориш, меҳнат дафтарчасини олиб кетиш ҳақида хабарнома юбориш, меҳнат шартномасини бекор қилиш ҳақидаги огоҳлантириш хати юборишга тўғри келганда, иш берувчи ҳуқуқий жиҳатдан ходимнинг меҳнат шартномасида кўрсатилган реквизитларига, яъни реквизитлар таркибидаги расмий манзили ҳақидаги маълумотларга таянади. Тарафларнинг электрон манзиллари кўрсатилиши ҳам шу жиҳатдан муҳим.

Агар тарафларнинг, реквизитлари, дейлик, ходимнинг яшаш манзили орада ўзгарса нима бўлади? Бу борада Меҳнат кодекси 107-моддаси 5-қисмида “реквизитлар ўзгарган тақдирда, меҳнат шартномасининг тарафи улар ўзгартирилган пайтдан эътиборан 3 иш куни ичида бу ҳақда бошқа тарафга ёзма шаклда хабар қилиши керак” дейилган.

Демак, ходимнинг яшаш жойи манзили ўзгарадиган бўлса, у бу ўзгариш ҳақида иш берувчига 3 иш куни ичида ёзма хабар бериши шарт.

Албатта, бу мажбурият иш берувчига ҳам тегишли, яъни ташкилотнинг юридик манзили ёки фаолият манзили ўзгарадиган бўлса, иш берувчи ҳам ходимга бу ҳақида 3 иш куни ичида расмий хабар бериши шарт.

👉@yuristkadr