Hikmat Izlovchi Musofir

Polshada qanaqadir bayram yaqinlashsa ayna ba’zi productlarni sotib olish oshadi . Va shuni o’ylab Polshada huddi shu mahsulotlar uchun katta chegirmalar bo’ladi
Misol yaqinda 8 mart boldi , shu kuni gullarni ko’pchilik sotib oladi , lidl biedronka va etc katta supermatketlarda 50 foizgacha chegirmalar boldi . Albatta har bir bayramda huddi shunday boladi
Lekin uzbekistonda boshqacha huddi 8 mart kuni narxlar judayam qimmatlashib ketadi . Sababi nimada ekanligini bilmadim ,
Chat gpt :

Polshada yirik supermarketlar uzoq muddatli foyda va mijoz sadoqatini ko‘zlab, bayram oldidan chegirmalar qiladi.
• O‘zbekistonda talab oshishi bilan birga narxlar ham ko‘tariladi, chunki sotuvchilar tez foyda olishga harakat qilishadi.
• Yetkazib berish va mahsulot zaxiralari ham narx siyosatiga ta’sir qiladi.
• Xaridorlar odatiy narx oshishiga ko‘nikib qolgan, bu esa sotuvchilarga narxlarni ko‘tarish imkonini beradi.
• G‘arb mamlakatlarida yirik do‘konlar uzoq muddatli mijozlarni saqlab qolish strategiyasiga tayanadi. Ular chegirma orqali mijozlarni o‘ziga jalb qilib, boshqa mahsulotlarni ham sotib olishlariga umid qilishadi
( Polshada esa aksincha, odamlar bayram oldidan chegirma kutishadi, aks holda ular bunday do‘kondan xarid qilmaydi)

1. Inson loydan yaratilgani
• Qur’ondagi bayonot: Inson loydan yaratilgan (Al-Hijr 15:26, As-Sajda 32:7).
• Ilmiy qarash: Evolyutsiya nazariyasiga ko‘ra, insoniyat millionlab yillar davomida maymunlarga o‘xshash ajdodlardan rivojlangan. Biologik jihatdan inson loydan emas, balki tirik hujayralarning asta-sekin rivojlanishi natijasida paydo bo‘lgan.

2. Yer tekis yoki ustunlarsiz osmon
• Qur’ondagi bayonot: Osmon ustunlarsiz ko‘tarilgan (Luqmon 31:10) va Yer tekis tasvirlangan (An-Nazi’at 79:30 – ba’zi talqinlarga ko‘ra “yoyildi” ma’nosida).
• Ilmiy qarash: Yer shakli sferik bo‘lib, osmon esa mustahkam tuzilma emas, balki atmosferaning va koinotning bir qismi. Osmon “ustunlarsiz” degani ilmiy ma’noda noto‘g‘ri, chunki koinotdagi jismlar tortish kuchi ta’sirida ushlab turiladi.

3. Yulduzlar va oy nuri
• Qur’ondagi bayonot: Oy nuri o‘zidan chiqadi va yulduzlar yerga yaqin joylashgan (Nuh 71:16, Al-Mulk 67:5).
• Ilmiy qarash: Oy o‘zidan nur chiqarmaydi, u Quyosh nurlarini aks ettiradi. Yulduzlar esa juda uzoqda joylashgan bo‘lib, hatto eng yaqin yulduz ham Yerga millionlab kilometr uzoqlikda.

4. Ayol homiladorlik paytida kim bo‘lishini belgilaydi
• Qur’ondagi bayonot: Homilaning jinsi erkakning suyuqligining old qismi yoki orqa qismidan kelishiga bog‘liq (An-Najm 53:45-46).
• Ilmiy qarash: Homilaning jinsi X va Y xromosomalari orqali belgilanadi. Ota tomonidan uzatiladigan X yoki Y xromosoma bolaning qiz yoki o‘g‘il bo‘lishini belgilaydi. Bu spermatozoidning qaysi qismidan ekaniga bog‘liq emas.

5. Yettilik osmon va yetti qavat yer
• Qur’ondagi bayonot: Yetti osmon va yetti yer borligi (At-Talaq 65:12).
• Ilmiy qarash: Koinotda yetti darajadagi osmon yoki yetti qatlamli yer mavjud emas. Ilmiy nuqtai nazardan, Yer yadrosi, mantiya va qobiq kabi qatlamlardan iborat bo‘lib, yetti qatlamli emas.

Bu kabi misollar Qur’ondagi ayrim iboralar ilmiy haqiqatlar bilan mos kelmasligi mumkinligini ko‘rsatadi.

Misol uchun
1. Qur’oni Karim

Qur’onda insonning yaratilishi haqida turli suralarda ma’lumot beriladi:
• Al-Baqara surasi, 30-34 oyatlar – Alloh Odam alayhissalomni yaratib, farishtalarga u kishiga sajda qilishni buyurgani haqida.
• Al-Hijr surasi, 26-29 oyatlar – Inson loydan yaratilgani va Alloh unga o‘z ruhidan puflagani haqida.
• As-Sajda surasi, 7-9 oyatlar – Alloh insonni dastlab loydan yaratib, keyin uni mukammal shaklga keltirgani haqida
2. Ilm-fanga ko‘ra, inson evolyutsiya natijasida shakllangan. Fossil topilmalar, genetika va embriologiya tadqiqotlari insonning qadimgi ajdodlari maymunsimon primatlar bo‘lganini ko‘rsatadi. Homo sapiens taxminan 300 ming yil avval paydo bo‘lgan. Inson va shimpanzening DNKsi 98-99% o‘xshash, bu ularning umumiy ajdoddan kelib chiqqanini tasdiqlaydi. Evolyutsiya nazariyasi ilmiy jamoatchilik tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi
“Laetoli izlari” – Tanzaniyada topilgan va 3,6 million yil oldin yashagan qadimgi hominidlarning oyoq izlari bo‘lib, ular tik yurganini ko‘rsatadi

Polshada hukumat qanday ishlaydi :

Parlament (Seym va Senat) - 50% nazorat
Qonunlarni ishlab chiqadi va qabul qiladi
Prezident vetolarini bekor qilishi mumkin (ko'pchilik ovoz bilan)
Byudjet va aksariyat ichki siyosatlarni nazorat qiladi

Bosh vazir va hukumat - 30% nazorat
Mamlakatni kundan-kunga boshqaradi
Qonunlar va siyosatlarni amalga oshiradi
Davlat xizmatlari, iqtisodiyot va xavfsizlikni boshqaradi

Prezident - 15% Nazorat
Qonunlarga veto qo'yadi yoki imzolaydi
Polshani xalqaro miqyosda vakil qiladi
Harbiylar bosh qo'mondoni
Sudyalar va asosiy mansabdor shaxslarni tayinlaydi

Sud hokimiyati (Konstitutsiyaviy tribunal va sudlar) — 5% nazorat
Qonunni talqin qiladi va amalga oshiradi
Qonunlar konstitutsiyaviy yoki yo'qligini aniqlashi mumkin

Yaxshiyamki Prezidentda polshani 100 boshqarish huquqi yoq ,
Prezident hukumatni nazorat qilmaydi yoki kundalik siyosiy qarorlar qabul qilmaydi - bu bosh vazirning ishi.

Qonunlarni yolg'iz qabul qilish: Qonunlar birinchi navbatda parlamentdan o'tadi va prezident ularni faqat imzolashi, veto qilishi yoki Konstitutsiyaviy sudga yuborishi mumkin.

Varshava meri va2025 yilgi Polsha prezidentlik saylovlariga nomzodi Rafal Trzaskowski, hozirda 31 foiz bilan oldinda bormoqda, haqiqiy saylov 18 may 2025 yilda bolib otadi ,

Ijtimoiy siyosat

LGBTQ+ huquqlari: Oʻzining LGBTQ+ deklaratsiyasini imzolagan mer sifatidagi faoliyatiga asoslanib, Trzaskowski butun mamlakat boʻylab LGBTQ+ huquqlarini ilgari surish tarafdori. Uning ma'muriyati inklyuzivlikni targ'ib qiluvchi va kamsitishdan himoya qiluvchi siyosatni amalga oshirishni rejalashtirmoqda.

Ukrainalik qochqinlarni qo'llab-quvvatlash: U ishlamayotgan ukrainalik qochqinlar uchun ijtimoiy yordam dasturlarini cheklashni taklif qiladi, bu yordamni iqtisodiy barqarorlik bilan muvozanatlashni maqsad qiladi.

Rafal 2024 yil davlatni pulidan lqbtq uysizlar uchun muzeyni uy qildirib bergan , judayam galati ishlar , keyin ishsiz ukrainlar uchun ham yordam bermoqchi ekan , Agar president bolsa lqbt polshada judayam rivojlanishi mumkin , va polsha kelajaki uchun ta'sir qilishi mumkin chunki tugilishlar soni keski tushib ketishi mumkin . Polshada uzi tugilish soni kam edi , lekin urushdan keyin 1mln ukrain aholi polshaga kelgani sababi bu muamoma yechilgan edi .

Tara Westoverning "Talaba" kitobi bir nechta asosiy mavzularni o'rganadi:
1. Ta'limning kuchi - Vestoverning rasmiy ta'limga ega bo'lmasdan Kembrijda PhD darajasini olishgacha bo'lgan sayohati ta'lim qanday qilib inson hayotini o'zgartirishi va yangi imkoniyatlar ochishi mumkinligini ko'rsatadi.
2. Oila va sadoqat va mustaqillikka qarshi - Kitob Vestoverning o'z oilasiga bo'lgan muhabbati va o'z shaxsiyatini shakllantirish uchun ularning qattiq, omon qolish e'tiqodlaridan voz kechish zarurati o'rtasidagi ziddiyatni o'rganadi.
3. Zo'ravonlik va travma - Bu uning, ayniqsa, katta akasi tomonidan boshdan kechirgan jismoniy va hissiy zo'ravonligi va oiladagi inkor va gaz yoritilishi uni tuzoqqa ilintirib qo'ygani haqida batafsil ma'lumot beradi.
4. O'z-o'zini kashf qilish va o'zlikni anglash - U bilimga ega bo'lgach, Vestover dunyoni boshqacha ko'ra boshlaydi, bu uning o'tmishi haqida og'riqli tushunchalarga olib keladi va uni tarbiyasidan tashqari o'zini qayta belgilashga majbur qiladi.
5. Ekstremizmning ta'siri - Uning oilasining haddan tashqari diniy e'tiqodlari va hukumatga, tibbiyotga va ta'limga ishonchsizligi izolyatsiya va mafkura insonning dunyoqarashini qanday shakllantirishi va cheklashi mumkinligini ta'kidlaydi.

“Talaba” Tera Vestover
Bu kitobni boshlanishi terani yoshlijdagi sarguzashtlari va asosan qiyinchiliklari , ogriqlari haqida boladi . Kitobni 100 yoki 150 betigi kelib Terani qiz bola ekanligini bilganman . Va uning yoshligida 5 ta akasi 1 ta opasi bolgan . Otasi oxirgi zamon kelishi ishongan va u ga borini berib tayyorgarlik korgan . Tera yoshligida maktab bormagan , xatto tugilganlik haqida documenti ham bolmagan . Unining yoshligida qiyinchiliklarni otasi unga temir otganlari .yolda ikki marta avto halokat bolgani . Ikki avto halokatda onasini miyasi shishib ketishi . Boshqa akalarini tan jarohatlati . Va oxiri birin ketin akalari uydan chiqib ketishni boshlaydi va uzlari hayot kechirishni boshlaydi . Va faqat Tarah ismli akasi univer kirib magistrga ham topshirmoqchi boladi . Shu akasi orqali univer nimaligini bilib univer uyda uzi tayyorgalik koradi . Birinchi univerga kira olmaydu . Ikkinchi yil BYu university kiradi . Va oilasidan shaharga chiqib ketadi . Oilasini tashab chiqib ketishh oson ish bolmaydi . Akasini qiynoqlari tualetga boshini tiqqanlari .
Shaharga oqishga keladi . Ba bu yerda umuman hayot boshqacha edi . Kopnarsani rad etadi chunki Tara judayam taqvodor edi .
Lekin birinchi semester ancha qiynaladi . Chunki maktabda talim olmagani ancha bilinadi . Lekin shu yerda faqat kitob oqiydi . Kunlarini kutubxonada otkazadi .
Ayol kishi kim uzi degan savolni uziga berib yurgan payti . Professordan yordam olishga borganda . Professor camridge borishni taklif beradi, birinchi orinda dunyoq qarashini kengaytirishi kerakligini aytadi . Va topshiradi 1 semeter u yerda oqib keladi .
Va BYU tugatib . Proffessorlar majbutladhi ortidan camridge univerga magistrtuga grant asosida qabul qilinadi .
Cambridgeda birinchi yozgan inshosi professorni 30 yil ichidagi eng yaxshi insho ekanini tan oladi . U bu yerda yangi dostlar ortiradi , u lar bilan rimga sayohat qiladi , lekin haliyam uyidagi muamolari ham bir xil edi . Orada otasi vafot etadi va onasi yangi tadbirkor bolib ketadi .
Camridgadaj keyin Harvardga grant asosida oqishga qabul qilinadi . Phd camridge qiladi . ( oddiy qizcha maktabdi oqimagan , lekin 17 yoshgacha kitob kam oqigan qiz harvardga kiradi , phd darajasiga bu oddiy omad emas . U har doin bilim olishga harakat qildi )
Kitobni hali tugatganim yoq

~ Shifokorlar : Tashqi jarohatlar yo’qligi ichki jarohatlar ko’pligini anglatadi ( after brain operation )
~ Uydagi ta’lim - Xudoning buyrug’i , shifokorlar -halokat zurriyoti .
~ Inson tenglik uchun buyuk yurisyni amalga oshirishi mumkin , erki tortib olingan inson uchun uninh uchun kurashushi shart
~ Dorilar zaharning bir turi ekanini , u tanaga ornashib olib butun umring davomida seni ichingdan asta chiritib boshlaydi
~ Shifokorlar hukumat fitnasi yugurdajlari
~ Maktablarni hukumat bolalarni nazorat qilish va ularning ongini xavfli g’oyalar bilan to’ldirish usuli sifatida ko’rish

Talaba nomli Kitobidan . Tera Vestover shaxs uzining yoshligida bolgan hikoyalarni kitob qilgan. Teraning otasi judayam dinga taqvador bolgan . Bolalarini umuman maktabga bermagan, bolalarini qanday jarohat olaganalarini korsayiz hayron qolasiz .

O'tmish go'zal, chunki inson hissiyotlarni o'z vaqtida anglolmaydi. Uning ko'zi kech ochiladi. Shu sabab biz bugungi kunimizga emas , balki o'tmishimizga nisbatan laziz hislarni tuyamiz.
VIRJINYA VULF

Pul topish bir narsa .

Pulni boshqara olish , pulni to’gri sarflash umuman boshqa narsa hisoblanadi

Qur'on nozil bo'lgan davrda so'yishda gigiyena me'yorlari hozirgidek rivojlanmagan edi. Ko'p odamlar, ehtimol, noto'g'ri so'yilgan yoki kasal hayvonlarning go'shtini iste'mol qilish tufayli kasalliklardan aziyat chekishgan. Natijada, oziq-ovqat xavfsizligi va gigienasini targ'ib qilish uchun Bismillah aytish va qonning to'g'ri oqishini ta'minlash kabi muayyan qoidalar o'rnatilgan bo'lishi mumkin.

Biroq, bugungi dunyo juda boshqacha. Aholisi ancha ko'p va go'sht iste'moli sezilarli darajada yuqori bo'lganligi sababli, diniy urf-odatlardan qat'i nazar, qattiq gigiena va oziq-ovqat xavfsizligi qoidalariga rioya qilinadi. Zamonaviy qassobxonalarda go‘sht iste’mol uchun xavfsiz bo‘lishini ta’minlash uchun sanitariya qoidalariga rioya qilish kerak, chunki ifloslangan go‘sht iste’molchilarga zarar yetkazsa, qonuniy va sog‘liq uchun oqibatlarga olib keladi.

Cho'chqa go'shtiga kelsak, Islom uni iste'mol qilishni taqiqlaydi va ilmiy nuqtai nazardan, ba'zi tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, kam pishgan yoki ifloslangan cho'chqa go'shti parazitlar va bakteriyalar tufayli sog'liq uchun xavf tug'dirishi mumkin. Bu diniy ta'limotlarga ham, ba'zi ilmiy tashvishlarga ham mos keladi.

hayvon so‘yishdan oldin “Bismillah” aytish ilmiy isbotlangan zarurat emas, birinchi navbatda diniy va ma’naviy talabdir. Biroq, halol so'yishning ba'zi jihatlari ular atrofida ilmiy munozaralarga ega:
1. Go'shtning tozaligi uchun qonni to'kish - Ba'zi tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, qonni tezda to'kish (halol so'yishda talab qilinganidek) toksinlar va bakteriyalarni olib tashlashga yordam beradi va go'shtni toza qiladi. Biroq, bu muhokama qilinmoqda, chunki zamonaviy nohalol so'yish joylarida ham qonni samarali olib tashlash usullari mavjud.
2. Hayvonlar farovonligi - Halol so'yish (hayratlantirmasdan) hayratlanarli usullar bilan solishtirganda ko'proq yoki kamroq insoniy ekanligi haqida ilmiy munozaralar davom etmoqda. Ba'zi tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, tomoqqa tez, chuqur kesish, agar to'g'ri bajarilgan bo'lsa, azob-uqubatlarni kamaytirishi mumkin, boshqalari esa birinchi navbatda hayratlanarli og'riqni kamaytiradi.
3. Psixologik va axloqiy ta'sir - Bismilloh go'shtga bevosita ilmiy ta'sir ko'rsatmaydi, deyishsa-da, ba'zilar bu axloqiy fikrlashni kuchaytiradi va qassobga olingan hayotni hurmat qilishni eslatadi.

Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, “Bismillah” aytishning ma’naviy jihati ilmiy jihatdan o‘lchab bo‘lmasa-da, halol so‘yishning ba’zi unsurlari, masalan, qon to‘kish va axloqiy muolajalar ilmiy va axloqiy munozaralarga sabab bo‘lgan.

Islomda hayvon so‘yishdan oldin “Bismillah” (bis mi ٱllaّٰhi, ya’ni “Alloh nomi bilan”) deyish halol (joiz) taom uchun diniy talab hisoblanadi. Ushbu amaliyotning sabablari ham ma'naviy, ham axloqiydir:
1. Alloh taoloning marhamatiga e’tirof etish – musulmonlar butun hayotni Alloh yaratganiga ishonishadi va hayvon so‘yishdan oldin “Bismillah” deyish Uning izn so‘rash va shukronalik bildirishdir.
2. Axloqiy so'yishni ta'minlash - Islomiy so'yish (Zabiha) hayvonning iloji boricha kamroq azoblanishini ta'minlash uchun tez va insonparvar bo'lish uchun mo'ljallangan. Usul qonning tez oqib ketishi uchun tomoqni o'tkir pichoq bilan kesishni o'z ichiga oladi, bu eng og'riqsiz usul deb hisoblanadi.
3. Go'shtning tozaligi - qonni to'kish toksinlarni olib tashlaydi va sog'lom va toza hisoblanadi. Allohning ismini zikr qilish go'shtni ma'naviy tozalash usuli sifatida ko'riladi.
4. Boshqa usullarni taqiqlash – Islom dini Alloh nomidan so‘yilmagan hayvonlarning go‘shtini, shuningdek, tabiiy sabablar, bo‘g‘ish yoki kaltaklanib o‘lgan hayvonlarning go‘shtini iste’mol qilishni taqiqlaydi.

Bu amaliyot Qur'onda:
“Agar Uning oyatlariga mo‘min bo‘lsangiz, Allohning ismi zikr qilingan narsadan yenglar”. (Quron 6:118)