Vatandosh TV

❓ “Ozodlik radiosi” va “Amerika ovozi” faoliyatining to‘xtatilishi dunyo matbuotiga “jazo”mi yoki “mukofot”?

AQSH prezidenti Donald Tramp 15-mart kuni AQSH Global media agentligi (USAGM) ni qisqartirish bo‘yicha farmon imzoladi. Natijada AQSH Kongressi “Amerika ovozi”,“Ozodlik radiosi” va “Ozod Osiyo radiosi”ni moliyalashtirishni to‘liq to‘xtatdi.

Ushbu farmon bo‘yicha dunyoning bir qancha nufuzli nashrlari turlicha munosabat bildirdi. Asosiy masala “Ozodlik radiosi” va “Amerika ovozi”ning dunyo jurnalistikasi uchun ahamiyati bo‘ldi.

❓ Avvalo “Amerika ovozi” va “Ozodlik radiosi” qanday tashkilotlar va ular nima maqsadda tashkil qilingan?

“Amerika ovozi” (“Voice of America”) - 1942-yil 24-fevralda tashkil qilingan. Dastlab, u Ikkinchi jahon urushi davrida natsistlar propagandasiga qarshi kurash maqsadida tashkil qilingan. Bugungi kunda tashkilotning asosiy maqsadi AQSH tashqi siyosati va dunyodagi voqealarni amerikacha nuqtai nazardan taqdim etish edi.

Radio ilk eshittirishlarini nemis tilida amalga oshirib, 1947-yildan rus va sobiq Ittifoqning boshqa tillarida ham faoliyat yurita boshlagan. Tashkilotda umumiy 50 ga yaqin tilda efirga uzatish yo’lga qo’yilgan edi.

“Ozodlik radiosi” (“Radio Liberty”)- 1950-yil 1-iyulda tashkil etilgan.

Dastlab radiostansiya Sovet Ittifoqining senzura tizimiga qarshi kurashish va mintaqadagi mamlakatlarda erkin axborotni tarqatish maqsadida tashkil etilgan.

“Ozodlik radiosi” tashkil qilingan paytda Sovet Ittifoqi respublikalari va sotsialistik lager mamlakatlarida axborot erkinligi va demokratiya g‘oyalarini targ‘ib qilishni maqsad qilgan. Shu bilan birga, radiostansiya odamlarni real voqealar bilan tanishtirishga yordam berish uchun tashqi manbalardan yangiliklarni taqdim etgan.

Yanada tushunarli qilib aytganda, “Ozodlik radiosi” bugungi kunga kelib matbuoti hukumat tomonidan cheklangan, avtoritar tuzumda yashovchi 28 mamlakatga o‘z eshittirishlarini tarqatayotgan edi.

Radiostansiyaning o’zbek xizmati rahbari bo‘lgan Alisher Siddiq “Amerika ovozi” jurnalisti Navbahor Imomova bilan suhbatda shunday deydi: “Qaniydi bir kuni “Ozodlik radiosi”ga ehtiyoj qolmasa! Qayerdaki “Ozodlik” bor, o’sha yerda ‘muammoli matbuot’ bor”. Statistikaga ko‘ra, tashkilotlar dunyo bo‘ylab jami 450 million o‘quvchi, tomoshabin va tinglovchini qamrab olgan. USAGM esa 2024-yilda 886 million dollar byudjet bilan 3500 ga yaqin xodimni ish bilan ta’minlagan.

Yuqorida ta’kidlanganidek, bu ikki tashkilotning yopilishi orqasidan turli qarama-qarshi fikrlar yuzaga keldi. Xususan, “Sovuq urush” davrida ilk translatsiyani Sovet Ittifoqiga amalga oshirgan sobiq “Ozodlik radiosi”ning sobiq rahbari Stiven Kapus bu qaror “Amerikaning dushmanlariga ulkan sovg‘a” bo‘lganini aytdi. Hozirgi prezidenti va bosh direktori Bey Fen qarorni “diktatorlar va mustabidlarga, ayniqsa, Xitoy kommunistik partiyasiga mukofot” deb atadi.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

❗️ Tramp farmoni bilan “Amerika Ovozi” va “Ozodlik radiosi”ni moliyalashtirish to‘xtatildi

Prezident Donald Tramp AQSh Global media agentligi (USAGM)ni qisqartirish to‘g‘risida farmon imzolagach, «Amerika ovozi» va «Ozod Yevropa/Ozodlik radiosi»ning kelajagi so‘roq ostida qoldi. “Amerika Ovozi” xodimlariga keyingi ogohlantirishgacha pullik ta’tilga chiqarilgani haqida xabar berildi.

“Amerika Ovozi” direktori Maykl Abramovitzning aytishicha, 1300 ga yaqin xodim ma'muriy ta'til haqida ogohlantiruvchi xat olgan. "Afsonaviy "Amerika Ovozi" 83 yil ichida birinchi marta jim qoldi", - deb yozadi u.

"Amerika Ovozi islohotga muhtoj va bu yo'nalishda qadamlar tashlangan. Ammo bugungi harakatlar “Amerika Ovozi”ning hayotiy missiyasini bajarishiga to‘sqinlik qiladi. Amerikaning Eron, Xitoy va Rossiya kabi dushmanlari AQShni obro'sizlantirish uchun turli yolg'onlar yaratish uchun milliardlab dollar sarflayotganda, bu missiya ayniqsa muhimdir”, deb qo'shimcha qilgan Abramowitz.

Abramovits shuningdek, barcha xodimlarga mehnatlari uchun minnatdorchilik bildirib, avtoritar rejimlar hukm surgan, jurnalistika bilan erkin shug‘ullanish imkoniga ega bo‘lmagan mamlakatlardan kelgan “Amerika Ovozi” jurnalistlari ko‘pligini ta’kidlagan.

Xalqaro jurnalistik tashkilotlar, jumladan, “Chegara bilmas muxbirlar” ham “Amerika Ovozi”ni himoya qilib, Trampning qarori “butun dunyo boʻylab matbuot erkinligiga tahdid solayotgani va Amerikaning maʼlumotlarning erkin oqimini qoʻllab-quvvatlash boʻyicha 80 yillik saʼy-harakatlarini bekor qilishini” taʼkidlagan edi.

Amerika Qo'shma Shtatlarining Global Media agentligi Amerikaning beshta xorijiy radioeshittirish tarmoqlarini, jumladan Ozod Yevropa/Ozodlik radiosi va Amerika Ovozi radiosini nazorat qiladi. Ikkala tuzilma ham Rossiyada "xorijiy agentlar" deb e'lon qilingan va "Ozodlik" radiosi ham "nomaqbul tashkilotlar" ro'yxatiga kiritilgan.

Shanba kuni USAGM Ozod Osiyo va Ozod Yevropa/Ozodlik radiosiga agentlik media platformalarni moliyalashtirishni darhol to‘xtatishi haqida xabar berdi. “Ozod Osiyo” radiosi Xitoy propagandasiga qarshi kurashda hukumatning asosiy vositalaridan biri bo‘lib kelgan.

POLITICO juma kuni xabar berishicha, RFA kelgusi haftada ba'zi xodimlarni ish haqi to'lanmagan ta'tilga chiqarishni boshlashi kutilmoqda.

Shanba kuni e'lon qilingan bayonotda RFE bosh direktori Stiven Kapus agentlikni moliyalashtirishning to‘xtatilishi "Amerika dushmanlari uchun katta sovg'a bo'ladi", deb yozdi. “Moskva va Minskdagi avtokratlar, Eron oyatullolari, Xitoyning kommunistik yetakchilari Ozodlik radiosining 75 yildan so‘ng o‘limini nishonlaydi. Agar biz raqiblarimizga g‘alaba qozonishlariga imkon bersak, ular kuchliroq bo‘ladi, Amerika esa zaiflashadi”, degan Kapus.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

❔ Kuniga bitta aspirin saraton kasalligini to‘xtata oladimi?

O‘nlab yillar davomida aspirindan universal og‘riq qoldiruvchi vosita sifatida foydalanib kelingan. Yangi tadqiqotlar u saraton kasalligiga qarshi kurashda ham yordam berishini ko‘rsatmoqda.

Oldingi tadqiqotlar aspirinni qabul qilish va saratondan omon qolish o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘rsatgan bo‘lsa-da, o‘tgan hafta Nature jurnalida chop etilgan maqola buning sababini tushuntiradi. Biroq, mutaxassislar aspirin ichki qon ketish kabi nojo‘ya ta’sirlarni keltirib chiqarishi mumkinligi haqida ham ogohlantiradi.

❓Xo‘sh, aspirin qanday qilib saraton tarqalishining oldini oladi? Va bu kelajakdagi davolanish usullariga ta’sir qiladimi?

So‘nggi tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, keng tarqalgan og‘riq qoldiruvchi vosita bo‘lgan aspirin saraton kasalligining tarqalishini oldini olishga yordam beradi, ammo bu kasallikning barcha turlari uchun bir xil darajada samarali bo‘ladimi yoki yo‘qmi aniq emas.

Tadqiqotchilar bu ta’sirni o‘nlab yillar davomida o‘rganishdi. 1988-yilda nashr etilgan birinchi klinik sinov shuni ko‘rsatdiki, aspirinni muntazam iste’mol qilish kolorektal saraton xavfini sezilarli darajada kamaytiradi, ammo buning asosiy sababi noaniq bo‘lib qolmoqda.

Kembrij universitetining yangi tadqiqoti bu haqida ko‘proq ma’lumot beradi. U aspirinning metastaza deb ataladigan saraton kasalligining tarqalishini oldini olish mexanizmini ochib berdi.

Metastaza saraton kasalligidan o‘limning aksar sababidir, chunki saraton hujayralari asl o‘simtadan ajralib, tananing boshqa qismlarida o‘zini o‘rnatishga harakat qiladi.

Ushbu “adashib yuruvchi” saraton hujayralari nazoratdan chiqib ketganda, aspirin tananing tabiiy kurashish qobiliyatini kuchaytiradi va saraton hujayralarining boshqa organlarga kirib kelishining oldini oladi.

❓Aspirin saraton tarqalishini qanday oldini oladi?

Aspirinning saraton kasalligiga qanday ta’sir qilishini tushunishning kaliti tananing immunitet tizimida - infeksiyalar, kasalliklar va zararli mikroorganizmlardan himoya qiluvchi hujayralar va oqsillarning murakkab tarmog‘ida yotadi.

Saraton hujayralari o‘simtadan ajralib chiqqanda, ular qon oqimiga kiradi, bu yerda immunitet tizimi, xususan, T-hujayralari deb nomlanuvchi oq qon hujayralari (leykositlar) - odatda ularni ovlaydi va yo‘q qiladi. Biroq, trombositlar - qon ivishiga yordam beradigan qondagi hujayralarning mayda bo‘laklari - bu jarayonga xalaqit berishi mumkin.

Saraton trombositlarni o‘z foydasiga ishlatadi, bu jarohat paytida ko‘rinadigan javobga o‘xshash reaksiyani keltirib chiqaradi. Trombositlar erkin suzuvchi saraton hujayralarini aniqlaganda, ular qon ketishini to‘xtatish uchun yarani qoplagandek, ularni yopishga shoshilishadi.

Bu immunitet tizimining saraton hujayralarini tanib olish va hujum qilishini qiyinlashtiradigan himoya to‘siqni yaratadi. Bundan tashqari, trombositlar T-hujayralarini bostiruvchi signallarni chiqaradi va ularning vazifalarini bajarishiga to‘sqinlik qiladi.

Aspirin trombositlar immun faolligini bostirish uchun foydalanadigan molekula ishlab chiqarishni kamaytirish orqali saraton kasalligining immun tizimini aldashga urinishlariga to‘sqinlik qiladi. Trombositlar zaiflashganda, T-hujayralari yangi o‘smalarni hosil qilishdan oldin saraton hujayralarini tanib olish va yo‘q qilish qobiliyatini tiklaydi.

❓Aspirinni saraton kasalligiga qarshi qanday ishlatish mumkin?

Tadqiqot shuni ko‘rsatadiki, aspirinni o‘smalarni jarrohlik yo‘li bilan olib tashlash kabi amaliyotlardan keyin foydalanish mumkin.

Buning sababi shundaki, ba’zi saraton hujayralari o‘simtadan tashqariga tarqalib, tananing boshqa qismlariga joylasha boshlagan bo‘lishi mumkin. Kichkina saraton hujayralari yangi joylarga kirib, keyinchalik o‘smaga aylanishi mumkin bo‘lgan metastaza deb ataladigan bu jarayon "urug‘lanish" deb ataladi.

Biroq, mutaxassislar aspirinni qo‘shimcha tadqiqotlarsiz saraton kasalligini davolash sifatida ko‘r-ko‘rona ishlatishdan ogohlantiradilar.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

🇱🇷 Tramp 43 davlat fuqarolarining AQSHga kirishini cheklamoqchi

AQSH prezidenti Donald Tramp ma’muriyati 43 davlat fuqarolari uchun AQSHga kirishga cheklovlar joriy etish imkoniyatini ko‘rib chiqmoqda, 11 davlat fuqarolariga esa kirish butunlay taqiqlanadi. Bu haqda Amerikaning The New York Times gazetasi 15-mart kuni xabar berdi.

Amerika diplomatik va xavfsizlik idoralari tomonidan tayyorlangan “qizil” ro‘yxatga ko‘ra, quyidagi 11 davlat fuqarolari uchun AQSHga kirish butunlay taqiqlanadi: Afg‘oniston, Butan, Kuba, Eron, Liviya, Shimoliy Koreya, Somali, Sudan, Suriya, Venesuela va Yaman.

10 ta davlatga, jumladan Rossiyaga nisbatan qisman cheklovlar joriy etiladi va 22 davlatga “nuqsonlar”ni tuzatish uchun 60 kun beriladi.

Fuqarolari Qo‘shma Shtatlarga kirishlari cheklangan, ammo taqiqlanmagan 10 ta davlatning "to‘q sariq" ro‘yxatiga Belarus, Eritreya, Gaiti, Laos, Myanma, Pokiston, Rossiya, Serra-Leone, Janubiy Sudan va Turkmaniston kirgan.
Ushbu ro‘yxatdagi fuqarolar viza olish uchun shaxsan suhbatdan o‘tishlari ham talab qilinadi. Bu davlatlarning tadbirkorlari va badavlat fuqarolari AQSHga kirishlari mumkin bo‘lsa ham, biroq turistik yoki immigrasion vizaga ega fuqarolar kira olmaydi.

22 davlatdan iborat "sariq" ro‘yxatga aniqlangan kamchiliklarni tuzatish uchun 60 kun beriladigan davlatlar kiritilgan. Agar ularni tuzatmasalar, ular boshqa – "qizil" yoki "to‘q sariq" ro‘yxatlarga o‘tkaziladi. “Kamchiliklar” deganda fuqarolar ma’lumotlari, pasport berish jarayoni bilan bog‘liq xavfsizlik masalalari va hokazolar bo‘yicha AQSH bilan yetarli darajada hamkorlik qilinmaganligi tushuniladi.

🔗 Loyihaga ko‘ra, “sariq” ro‘yxatga quyidagilar kiradi: Angola, Antigua va Barbuda, Benin, Burkina-Faso, Kambodja, Kamerun, Kabo-Verde, Chad, Kongo Respublikasi, Kongo Demokratik Respublikasi, Dominika, Ekvatorial Gvineya, Gambiya, Liberiya, Malavi, Mali, Mavritaniya, Sent-Kits va Nevis, Sent-Lyusiya, San-Tome va Prinsipi, Vanuatu hamda Zimbabve.

Tramp 20-yanvar kuni lavozimga kirishgach, Davlat departamentidan “ma’lumotlarni tekshirish ishonchsiz bo‘lgan davlatlar fuqarolarini qabul qilishni qisman yoki to‘liq to‘xtatib turish uchun malakatlar ro‘yxatini tuzishni talab qiluvchi farmoyishni imzoladi.

Manbalarning ta’kidlashicha, ro‘yxat Davlat departamenti tomonidan bir necha hafta oldin tuzilgan va Oq uyga taqdim etilishidan oldin o‘zgartirilishi mumkin.

Amaldagi vizaga ega mamlakatlar fuqarolari taqiqdan ozod qilinadimi yoki ularning vizalari bekor qilinadimi, hozircha aniq emas. Shuningdek, ma’muriyat grinkard bilan qaytgan va AQSHda doimiy yashash huquqiga ega bo‘lganlarni yangi cheklovlardan ozod qilmoqchimi yoki yo‘qligi ham noma’lum.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

🚖 Dunyo shaharlarida jamoat transporti

Jamoat transporti shahar aholisi va mehmonlarining samarali harakatlanishini ta’minlash, yo‘l infratuzilmasi yukini kamaytirish va atrof-muhitga salbiy ta’sirni kamaytirishda muhim hissasi bor. Jamoat transportining turli turlari orasida metro va tramvay o‘zining sig‘imi, tezligi va ekologik tozaligi bilan alohida o‘rin tutadi. Ushbu maqolada biz metro va tramvay tizimlari yuqori rivojlanish darajasiga erishgan va eng yaxshilaridan biri sifatida tan olingan dunyodagi sakkizta shaharni ko‘rib chiqamiz.

⏺1. Gonkong

Gonkong jamoat transporti tizimi bir necha bor dunyodagi eng yaxshilaridan biri sifatida tan olingan. Gonkong metrosi (MTR) o‘zining aniqligi, tozaligi va samaradorligi bilan mashhur. U shaharning asosiy hududlarini qamrab oladi va ular o‘rtasida tezkor sayohatni ta’minlaydi. "Ding Ding" nomi bilan tanilgan tramvay tizimi 1904-yildan beri ishlaydi va dunyodagi eng eskilaridan biri hisoblanadi. U nafaqat transport vositasi, balki tarixiy ahamiyati va o‘ziga xos dizayni bilan sayyohlik maskani hamdir. Tadqiqotlarga ko‘ra, Gonkong aholisining 92 foizi jamoat transportiga ijobiy baho beradi.

⏺2.Syurix

Syurix tramvay tizimi Yevropadagi eng yaxshilaridan biri hisoblanadi. U 13 ta shahar marshrutlarini o‘z ichiga oladi va Shveytsariyadagi eng katta yo‘nalish hisoblanadi. Tramvay tarmog‘ining uzunligi 113,1 km, yo‘l eni esa 1000 mm. Syurix tramvaylari o‘zining aniqligi va muntazamligi bilan mashhur bo‘lib, ularni ko‘plab shahar aholisi uchun asosiy transport turiga aylantirgan. Bundan tashqari, Syurix o‘z tramvay tarmog‘ini boshqa jamoat transporti turlari bilan faol ravishda uyg‘unlashtiradi, qulay transferlar va yagona tariflarni ta’minlaydi.

⏺ 3. Stokgolm

Stokgolm jamoat transporti tizimiga metro (Tunnelbana), tramvaylar, avtobuslar va shaharlararo poyezdlar kiradi. Stokgolm metrosi shaharning ko‘p qismini va uning atrofini qamrab oluvchi uchta asosiy yo‘nalishdan iborat. Stokgolm metrosining o‘ziga xos jihati uning san’at asarlari bilan bezatilgan bekatlari bo‘lib, uni nafaqat transport vositasi, balki madaniy maskanga ham aylantiradi. Stokgolm tramvay tarmog‘i ham kengayib bormoqda, bu markaziy hududlar va shahar atrofi o‘rtasidagi aloqani ta’minlaydi. Tadqiqotlarga ko‘ra, Stokgolm jamoat transporti rivojlanishi bo‘yicha dunyoda uchinchi o‘rinda turadi.

⏺4. Singapur

Singapurning Mass Rapid Transit (MRT) tizimi samaradorligi, tozaligi va xavfsizligi bilan mashhur. Metro shaharning asosiy hududlarini qamrab oladi va kengayishda davom etmoqda, yangi hududlar va shahar atrofi bilan bog‘lanishni ta’minlaydi. Singapurning tramvay tizimi 1962-yilda yopilgan, ammo shahar avtobuslarning keng tarmog‘i va MRT tizimi bilan integratsiyalangan, qulay transferlar va yagona tariflarni ta’minlaydigan yengil temir yo‘l tranziti (LRT) tizimi bilan qoplanadi. Singapur eng yaxshi jamoat transportiga ega shaharlar bo‘yicha dunyoda to‘rtinchi o‘rinda turadi.

⏺5. Xelsinki

Xelsinki jamoat transporti metro, tramvay, avtobus va shahar atrofidagi poyezdlarni o‘z ichiga oladi. Shahar tramvay tarmog‘i dunyodagi eng eski tarmoqlardan biri bo‘lib, markaziy hududlar va shahar atrofini qamrab oluvchi 11 ta yo‘nalishga ega. Xelsinki metrosi shaharning sharqiy va g‘arbiy qismlari o‘rtasidagi aloqani ta’minlovchi shoxlari bo‘lgan bitta chiziqdan iborat. Turli transport turlarining yuqori darajadagi integratsiyasi va yagona to‘lov tizimi shahar bo‘ylab harakatlanishni qulay va tez qiladi. Xelsinki jamoat transporti reytingi bo‘yicha dunyoda beshinchi o‘rinda turadi.

⏺6. Oslo

Oslo jamoat transporti metro (T-bane), tramvaylar, avtobuslar va shaharlararo poyezdlardan iborat. Oslo metrosi markaziy hududlarni va shahar atrofini qamrab olgan beshta liniyadan iborat. Tramvay tarmog‘i shaharning markaziy hududlari orqali o‘tadigan va boshqa transport turlariga qulay o‘tkazmalarni ta’minlaydigan oltita yo‘nalishni o‘z ichiga oladi. Oslo eng yaxshi jamoat transporti tizimiga ega shaharlar bo‘yicha dunyoda oltinchi o‘rinda turadi.

Batafsil

"Erkin millat bo‘lish uchun tolerantroq bo‘lishimiz kerak emasmi?" – Kamoliddin Rabbimov jamiyatdagi Xitoy fobiyasi haqida


O‘zbekistonda Xitoydan qo‘rqish, "xitoyfobiya" – noproporsional ravishda katta. Biz, O‘zbekiston – dunyodagi eng ihotalangan davlatmiz. Dunyo dengizlariga chiqish uchun O‘zbekiston kamida ikki davlatdan o‘tishi kerak. Birinchi ma’muriyat davrida biz faqat fobiyalar bilan yashadik. O‘zimizni saqlash hissiyoti total izolyatsionizm bilan chegaradosh darajaga borib qolayapti. Milliy psixologiyamizda ham izolyatsionizm va fobiyalar juda kuchli.

Yevropada yuz minglab turk va arab "kebab"lari bor, Fransiyada har bir shaharda kamida 2-3 xitoy restorani bor. Parijning katta rayoni "aziatik" (osiyoliklar/xitoy) kvartali deyiladi. AQSHda "chaynataunlar" tiqilib yotibdi. AQSHga o‘qishga kelayotgan xorijiy studentlarning yarmiga yaqini – xitoyliklar. Ancha konservativ bo‘lgan arab davlatlarida xitoy, hind va boshqa davlat va millat bizneslari, vakillari jon boshiga ancha ko‘p.

Bundan keyin global bog‘liqlik. Bir tomondan o‘zlikni saqlash, yutilmaslik, boshqa tomondan iqtisodiy rivojlanish, sarmoyalar va madaniy hamkorlik o‘rtasida muvozanat bo‘lishi kerak. Agar ihotalanish ustun bo‘lsa ham – yutqazamiz, agar pozitsiyalarni berib qo‘ysak ham... Toshkent parkida xitoyliklar tomonidan hech qanday siyosiy yoki madaniy targ‘ib bo‘lmagan. Bu – sport mashg‘uloti edi. Sal kengroq bo‘laylik. AQSHdagi Oq uy oldida har kuni hohlagan davlat vakillari o‘z bayroqlari va transparantlari bilan namoyish qilish mumkin. Parijni Bastiliya maydoni yoki Yaponiya, Koreya, Germaniya va Britaniyada ham.

Hindiston o‘zining hindlari uchun Toshkentta bitta butxona ochishni so‘raydi. "Endi shu butxona yetishmayotgan edi..." deymiz. Hindistonning o‘zida 300 mingdan ortiq masjid bor. Bizga investor kelmaydi deymiz. Gaz sektorimizga Yevropa va AQSH kelmaydi – ular uchun bu loyihalar juda kichik va kam daromadli. Ruslar kelsa – dod deymiz. Xitoy kelsa va bitta sport yugurishi qilsa – yana qo‘rqamiz... Erkin millat bo‘lish uchun va boshqa joylarda ham o‘z haq-huquqlarimizni himoya qila olishimiz uchun – adolatli, malakali va tolerantroq bo‘lishimiz kerak emasmi?!

Kamoliddin Rabbimov, siyosatshunos

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

🏦 T-Bankdan arzon va qulay aviachiptalar!

🟡T-Bank saytida aviachiptalar 7% gacha keshbek bilan.
🟡Arzon chiptalarni qo'ldan chiqarmang. Hozir T-Bank saytida rasmiylashtiring va keyinroq to'lang.
🟡40 000 rublgacha bo'lgan chiptalar uchun 4 ga bo'lib to'lash imkoniyati.
🟡500 000 rublgacha bo'lgan chiptalar uchun "rassrochka". T-Bank saytida boshlang'ich to'lovsiz 12 oygacha muddat.

✨Chipta sotib olish⬇️
https://partners.tbank.ru/click/6f4e4da3-27f8-40ad-ac23-331db96e681b

📞 Keshbek olish uchun Black kartasini rasmiylashtiring ⬇️
https://partners.tbank.ru/click/0782c2f6-df7e-41fb-88e8-325119355fed

«Реклама. АО «ТБанк», ИНН 7710140679, лицензия ЦБ РФ №2673»

📊 O‘zbekiston aholisi 105 yilda 4 milliondan 37 milliongacha ko‘paydi – demografik statistika

O‘zbekiston Milliy statistika qo‘mitasi mamlakatning so‘nggi 105 yildagi demografik holatiga oid ma’lumotlarni e’lon qildi. Bu ma’lumotlarga ko‘ra, 1920-yilda hozirgi O‘zbekiston hududida atigi 4,4 million kishi yashagan. O‘tgan asrda aholi soni 8 barobardan ortiq o‘sib, 2024-yilda 37,5 million kishiga yetdi. Ushbu o‘sish tarixiy, ijtimoiy va iqtisodiy omillar natijasidir.

So‘nggi yillarda O‘zbekistonda aholi soni barqaror o‘sib bormoqda. Agar 2020-yilda aholi soni 33,9 million kishini tashkil etgan bo‘lsa, 2024-yilga borib bu ko‘rsatkich 3,6 millionga oshdi. Gender balansi deyarli tengligicha qolmoqda: aholining 50,4 foizi erkaklar (18,9 million) va 49,6 foizi ayollar (18,6 million). Shahar aholisi qishloq aholisidan bir oz ko‘proq: 51% (19,1 million) shaharlarda, 49 foizi (18,4 million) qishloq joylarda yashaydi.

👥 2024-yilda mamlakatimizda 926,4 ming bola tug‘ildi, bu o‘tgan yilga nisbatan 3,7 foizga kam.

🔗 Tarixiy ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, so‘nggi 100 yil ichida O‘zbekiston aholisi o‘sishning bir necha bosqichlarini boshidan kechirgan. 1920-yilda, turli notinchliklar va fuqarolar urushidan keyin mamlakatda atigi 4,4 million kishi yashagan. 1990-yilga kelib, SSSR parchalanishi arafasida aholi soni 20,2 millionga, 2000-yilga kelib esa 24,5 millionga ko‘paydi. 21-asrda o‘sish sur’ati yuqoriligicha qoldi: 2010-yilda aholi soni 28 millionga, 2020-yilda esa 33,9 million kishiga yetdi.
Aholining o‘sishiga sabab bo‘luvchi asosiy omillar tug‘ilishning an’anaviy yuqoriligi, tibbiy xizmat sifatining yaxshilanishi va chaqaloqlar o‘limining kamayishi hisoblanadi.

Aholi sonining o‘sishi mamlakat rivojlanishi uchun ham imkoniyatlar, ham muammolarni keltirib chiqaradi. Bir tomondan, mehnatga layoqatli aholi ulushining oshishi iqtisodiy o‘sish va iste’mol bozorining kengayishiga yordam beradi. Boshqa tomondan, bu ta’lim, sog‘liqni saqlash, uy-joy infratuzilmasini qurish va yangi ish o‘rinlari yaratishga katta miqdorda sarmoya kiritishni talab qiladi.

Migratsiya mamlakatdagi demografik vaziyatga ham ta’sir qiladi. O‘zbekiston mintaqadagi, xususan, Rossiya va Qozog‘istonga mehnat muhojirlarini yetkazib beruvchi eng yirik davlatlardan biri hisoblanadi. Bu pul o‘tkazmalari orqali ma’lum iqtisodiy foyda keltirsa-da, balki malakali ishchi kuchining chiqib ketishiga olib keladi. Qishloqdan shaharga ichki migratsiya ham aholining taqsimlanishi va hududiy rivojlanishiga ta’sir qiladi.

Aholi o‘sish sur’atlari bo‘yicha O‘zbekiston mintaqaning ko‘plab davlatlaridan oldinda. Masalan, Qozog‘iston va Qirg‘izistonda aholi o‘sish sur’ati pastroq, bu esa tug‘ilish va migratsiyadagi farqlar bilan bog‘liq. Shu bilan birga, O‘zbekiston rivojlangan mamlakatlarga nisbatan yuqori o‘sish sur’atlarini ko‘rsatmoqda, chunki bu mamlakatlarda aholi qarib, tug‘ilish kamayib bormoqda.

Aholi sonining o‘sishi mamlakatdagi ekologik vaziyatga qo‘shimcha bosim yaratadi. Resurslar, ayniqsa, suv iste’molining ortishi, shuningdek, chiqindilarni utilizatsiya qilish masalalari tobora dolzarb bo‘lib bormoqda. O‘zbekiston hukumati ushbu muammolarni hal qilish, jumladan, ekologik standartlarni joriy etish va yashil energiyani rivojlantirish choralarini ko‘rmoqda.

🔗 Taxminlarga ko‘ra, 2050-yilga borib O‘zbekiston aholisi 50 million kishidan oshishi mumkin. Biroq, o‘sish sur’ati tug‘ilishning pasayishi va aholining yosh tarkibining o‘zgarishi tufayli sekinlashishi ehtimoli ham bor. Keksa odamlar sonining o‘sishi kuzatilayotgani ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash va sog‘liqni saqlash tizimini rivojlantirishni talab qiladi.

O‘zbekiston aholisining o‘sishi iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish uchun yangi imkoniyatlar ochadi, shu bilan birga demografik jarayonlarni boshqarishga kompleks yondashishni ham talab qiladi. Ushbu o‘zgarishlarga muvaffaqiyatli moslashish mamlakatning barqaror rivojlanishini ta’minlash va barcha fuqarolarning hayot sifatini oshirish imkonini beradi.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

🎤 “Markaziy Osiyo davlatlari o‘zaro vizasiz rejimni, boshqa davlatlardan kelgan mehmonlar uchun esa yagona vizani joriy etish jarayonini boshlashi kerak...” – Prezident Sadir Japarov

1924-yildan 101-yil o‘tib Qirg‘iziston va Tojikiston o‘rtasidagi chegara masalasi nihoyat hal qilindi. Erishilgan kelishuv nafaqat ikki qo‘shni davlat o‘rtasidagi uzoq yillik kelishmovchilikni yo‘qotibgina qolmay, balki mintaqadagi barcha davlatlar nihoyat o‘z chegaralarini belgilab olgan yangi tartib o‘rnatadi.

Mutaxassislarning ta’kidlashicha, ushbu voqeani tarixiy deb hisoblash mumkin, chunki mintaqada uzoq muddatli barqarorlik va tinchlik uchun poydevor endigina qo‘yildi.

Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarov Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasida vizasiz rejim joriy etish va xorijlik sayyohlar uchun yagona viza yaratishni taklif qildi. Ushbu viza xuddi Yevropadagi Shengen vizasi kabi mintaqa bo‘ylab erkin harakatlanish imkonini beradi.

“Endi Markaziy Osiyo davlatlari o‘zaro vizasiz, boshqa mamlakatlardan kelgan mehmonlar uchun esa Shengen vizasiga o‘xshash mintaqaning barcha mamlakatlari bo‘ylab erkin harakatlanish imkonini beruvchi yagona viza rejimni joriy etish jarayonini boshlash lozim”, — deyiladi Facyebook postida.

💬 Bitimni ratifikatsiya qilish va ochiq muloqot

19-mart kuni Qamchibek Qidirshayevich kelishuvni ratifikatsiya qilish uchun Jogorku Keneshga taqdim etadi. Hozircha Qirg‘iziston rasmiylari hujjat tafsilotlarini oshkor etmagan. Ammo kelishuvning barcha jihatlari endi parlament majlisida batafsil tushuntiriladi.

Qirg‘iziston hukumati jamoatchilik va siyosatchilarni konstruktiv muloqotga chaqiradi. Ommaviy axborot vositalari vakillari, fuqarolik faollari, siyosatchilar nafaqat o‘z fikr-mulohazalarini bildirish, balki atroflicha va to‘g‘ri javob olish uchun o‘zlarini qiziqtirgan savollarni berish taklif etiladi. Muhokama populizm va siyosiy manipulyasiyalarsiz o‘tishi muhim deb hisoblanmoqda.

So‘nggi o‘n yilliklarda, hukumat ta’kidlaganidek, Qirg‘izistonda siyosiy mashhurlik ko‘pincha real harakatlarga emas, balki baland ovozda aytiladigan bayonotlarga bog‘liq bo‘lgan noqulay tendensiya yuzaga keldi. Biroq, eng muhim davlat masalalari hal etilayotgan bugungi kunda yondashuv oqilona va muvozanatli bo‘lishi kerak.

👥 Aholini ko‘chirish va davlat kafolatlari
|
Shartnomada ayrim chegaradosh qishloqlar aholisini, jumladan, Dostuk aholisini ko‘chirish ko‘zda tutilgan. Qirg‘iziston rasmiylariga ko‘ra, bu chegarani aniq belgilash va kelajakda uni qo‘riqlashni soddalashtirish uchun zarur choradir.
Qirg‘iziston ko‘chirilganlarni yangi uy-joy bilan ta’minlash majburiyatini oladi va alohida aholi punktlari manfaatlari davlat ustuvorligidan ustun bo‘lmasligini ta’kidlaydi.

O‘tgan 30 yil ichida Qirg‘iziston va Tojikiston o‘rtasidagi chegaradagi mojarolarda minglab odamlar halok bo‘ldi. Endi kelishuv imzolanishi bilan tomonlar bu fojiali davr o‘tmishda qolishiga, yangi avlodlar tinchlik va barqarorlikda yashashiga umid qilmoqda.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

❔ Xitoyning Qozog‘istondagi “yumshoq kuchi” qaysi sohalarda ko‘rinadi?

Xitoy Markaziy Osiyoda, xususan Qozog‘istonda o‘z ishtirokini kengaytirar ekan, ko‘p hollarda Xitoyga qarshi kayfiyatga duch kelmoqda. Sarmoyaviy loyihalar, mahalliy ishchilar uchun ish sharoitlari, Xitoy kompaniyalari va mintaqa elitalari o‘rtasidagi yaqin aloqalar yuzasidan norozilik va tortishuvlar Pekin obro‘siga putur yetkazmoqda.

Ilgari Xitoy va uning vakillari elita bilan aloqalarga tayanib, ko‘pincha xitoylarning mavjudligiga jamoatchilik munosabatini e’tiborsiz qoldirishgan. Biroq 2022-yil yanvar oyidagi ommaviy norozilik namoyishlaridan so‘ng Qozog‘iston jamiyati davlat siyosatiga, jumladan, tashqi siyosatga ham ko‘proq ta’sir o‘tkaza boshladi. Pekin ushbu o‘zgarishlarga moslashdi va elita doiralaridan tashqariga chiqish va qozoq jamiyatiga chuqurroq kirib borish uchun ta’lim dasturlari, til kurslari va odamlar o‘rtasidagi aloqalar orqali “yumshoq kuch” vositalaridan foydalanishni kuchaytirdi.

Iqtisodiy mavjudligi sezilarli darajada kengayganiga qaramay, Xitoy tarixan ildiz otgan Xitoyga qarshi tuyg‘ularni yengib o‘ta olmadi. Markaziy Osiyo barometri (2022-2023) so‘roviga ko‘ra, respondentlarning 70,5 foizi Xitoyga nisbatan salbiy munosabatda. TALAP tadqiqot markazi qozog‘istonliklarning Xitoyga nisbatan umumiy munosabati “neytraldan yuqori”, biroq Xitoyni madaniy-ma’rifiy sohada qabul qilish salbiyligicha qolayotganini ta’kidlagan.

🔗 Bunday kayfiyat ko‘rinishlaridan biri – Xitoyning qozoq yerlariga ekspansiyasidan qo‘rqishdir. 2015-yilda “Yer kodeksi”ga kiritilgan o‘zgartirish, yer ijarasi muddatini 10 yildan 25 yilgacha oshirilganligi ommaviy noroziliklarga sabab bo‘ldi. Hukumat kafolatlari va 2026-yilgacha xorijliklar tomonidan yer ijarasiga moratoriy joriy qilinganiga qaramay, 2021-yilning kuzida fuqarolarning 80% ga yaqini hanuzgacha xitoyliklar tomonidan yer sotib olinishi mumkinligidan xavotir bildirgan.

2019-yilda “Xitoydan Qozog‘istonga 55 ta zavod ko‘chirilayotgani” haqidagi mish-mishlar, shuningdek, koronavirus pandemiyasi, qozoqlar va ularning Shinjondagi qarindoshlari o‘rtasidagi aloqa uzilishi sababli jamoatchilikning noroziligi kuchaydi. 2021-yilda Xitoyning iqtisodiy mavjudligidan norozilik avjiga chiqdi, natijada noroziliklarning yangi to‘lqini paydo bo‘ldi. Xitoyning iqtisodiy faoliyati haqida shaffof ma’lumot yo‘qligi Pekinning obro‘sini yomonlashtirdi.

Ayni paytda mamlakatlar o‘rtasidagi aloqalar mustahkamlanmoqda. Xitoy Rossiyani ortda qoldirib, Qozog‘istonning asosiy moliyaviy va savdo sherigiga aylandi (tashqi savdo aylanmasining 19,2 foizi). 2022-yil sentyabrida Si Tszinpin pandemiyadan keyingi birinchi xorijga tashrifi uchun Qozog‘istonni tanladi. 2023-yilda tovar ayirboshlash hajmini 41 milliard dollardan 80 milliard dollarga oshirishga qaratilgan shartnomalar imzolandi, bu esa xitoy tilini biladigan mutaxassislarga talabning oshishiga olib keldi.

Qozog‘iston rasmiylari ham Xitoyning obro‘sini yaxshilashga harakat qilmoqda. 2023-yil yanvarida Prezident Tokayev vatandoshlarini Xitoyga nisbatan “eskirgan qo‘rquv”ni ortda qoldirishga chaqirib, hamkorlik muhimligini ta’kidlab, barcha sohalarda, jumladan, madaniy-gumanitar almashinuvlarni chuqurlashtirish niyatini tasdiqladi.

Pekin o‘z imidjini birinchi navbatda ommaviy axborot vositalari orqali yaxshilashga intiladi. Xitoy matbuoti rus tilini ortda qoldirib, mamlakatda eng keng tarqalgan tilga aylangan qozoq tilida materiallar chop eta boshladi. 2021-yilda “Jenmin Jibao” gazetasining onlayn versiyasi qozoq tilida ham paydo bo‘ldi. Nashr siyosiy va iqtisodiy yangiliklardan tashqari, Xitoy madaniyati, turizmi va Xitoydagi qozoqlar hayotiga oid maqolalarni chop etadi.

Xitoy ommaviy axborot vositalari biznes imkoniyatlari va madaniy almashinuvlarni faol yoritadi. China Media Group qozoq tiliga tarjima qilingan Xitoy madaniyati va Shinjon xalqi haqidagi hujjatli filmlarni taqdim etdi. Qozog‘istonning Atameken Business telekanali Xitoyda biznes yuritish va ishonchli hamkorlar topish haqida gapiradi.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

O'zbekiston va Fransiya o'rtasida qanday hujjatlar imzolandi?


Kecha, 12-mart kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Fransiya Respublikasi Prezidenti Emmanuel Makronning taklifiga binoan davlat tashrifi bilan Parij shahriga bordi.

Parij shahrida bo‘lib o‘tgan muzokaralar yakunida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev va Fransiya Respublikasi Prezidenti Emmanuel Makron Strategik sheriklik o‘rnatish to‘g‘risidagi qo‘shma deklaratsiyani qabul qildilar.

Davlat rahbarlari huzurida Mutaxassislar va talabalar harakatchanligi to‘g‘risidagi hukumatlararo bitim, diplomatik pasport egalarini viza talablaridan o‘zaro ozod qilish to‘g‘risidagi hukumatlararo bitim hamda Fransiyaning yetakchi kompaniyalari bilan O‘zbekistonda 6,5 milliard yevrolik istiqbolli kooperatsiya loyihalarini amalga oshirishni nazarda tutuvchi Investisiya va innovatsiya sohalaridagi hamkorlik dasturi almashildi.

Davlat tashrifi davomida quyidagilar ham imzolandi:

- O‘zbekiston-Fransiya universitetini tashkil etish to‘g‘risida hukumatlararo bitim;

- readmissiya to‘g‘risida hukumatlararo bitim;

- tashqi ishlar vazirliklarining 2025-2026 yillarga mo‘ljallangan hamkorlik dasturi;

- 2026-2030 yillarda Fransiya taraqqiyot agentligi bilan hamkorlik dasturi;

- xalqaro tashkilotlar doirasidagi hamkorlik to‘g‘risida deklaratsiya;

- sog‘liqni saqlash sohasida hamkorlik to‘g‘risida deklaratsiya;

- fransuz tilini o‘qitishni kengaytirish to‘g‘risida bayonnoma;

- musiqa, kino va teatr sohalarida hamkorlik to‘g‘risida deklaratsiya;

- Madaniyat va san’atni rivojlantirish jamg‘armasi bilan Fransiya Madaniyat vazirligi, Madaniy meros milliy instituti va Markaziy Osiyo tadqiqotlari instituti o‘rtasidagi hamkorlik bitimlari;

- Toshkent va Parij shaharlari o‘rtasida sheriklik munosabatlarini o‘rnatish to‘g‘risida bayonnoma va boshqa ikki tomonlama hujjatlar.

2024-yilda O‘zbekiston va Fransiya o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 1,1 milliard dollarga yetdi, bu o‘tgan yilga nisbatan 14 foizga ko‘pdir. O‘zbekistondan Fransiyaga eksport 800 million dollarni tashkil etib, qariyb ikki baravar ko‘paydi, Fransiyadan import esa 330 million dollarni tashkil etdi.

So‘nggi yetti yilda ikki davlat o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi qariyb 5 baravar oshib, 2017-yildagi 252 million dollardan 2024-yilda 1,13 milliard dollarga yetdi.

O‘zbekistonda Fransiyaning “Orano”, “SUEZ”, “Veolia”, “Total Energies”, “Voltalia”, “EDF”, “Lactalis”, “Airbus” kabi taniqli brendlari kabi 50 dan ortiq energetika, infratuzilma, ekologiya, aviatsiya, oziq-ovqat sanoati, turizm kabi sohalarda faoliyat yuritmoqda.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

🚫 Mixail Saakashvili: islohotchilikdan mahbuslikkacha

12-mart kuni Tbilisi sudi Gruziyaning sobiq prezidenti Mixail Saakashviliga nisbatan “pidjaklar ishi” deb nom olgan ish bo‘yicha yangi hukm chiqardi. Saakashvili va Gruziya Davlat xavfsizlik xizmatining sobiq rahbari Teymuraz Janashiya katta miqdorda byudjet mablag‘larini o‘g‘irlashda aybdor deb topildi.

Ayblovga ko‘ra, sobiq prezident o‘z mansab mavqeidan foydalanib, shaxsiy ehtiyojlari – hashamatli kiyim-kechak, kosmetik muolajalar, avtomobil ijarasi, o‘g‘lining o‘qishi va boshqa xarajatlarga 9 million lari (taxminan 5 million dollar) sarflagan.

Saakashvili va Janashiya bu ayblovlarni bir necha bor rad etib, jarayon siyosiy xarakterga ega ekanligini ta’kidlaydi. Jazo sifatida Janashiya 300 ming lari (taxminan 100 ming dollar) jarima ham to‘lashga majbur etildi.

Saakashvili hozirgi paytda mansab vakolatlarini suiiste’mol qilish va uni g‘arazli maqsadda ishlatish bo‘yicha olti yillik qamoq jazosini o‘tamoqda. Gruziyaning sobiq prezidenti 2013-yilda vakolat muddati tugaganidan so‘ng darhol mamlakatni tark etgan, biroq 2021-yil 1-oktyabrda qaytib kelganida darhol hibsga olingan edi.

Yangi qamoq muddati Saakashvili hibsga olingan paytdan boshlab hisoblanadi. Demak, hukmga ko‘ra, u 2030-yil 1-oktyabrda ozod qilinadi. Shu bilan birga, unga qarshi boshqa sud jarayonlari, jumladan, chegarani noqonuniy kesib o‘tish bo‘yicha sud jarayonlari ham davom etmoqda, deb yozadi OAV.

Mixail Saakashvili postsovet hududidagi eng ziddiyatli shaxslardan biri. U nafaqat Gruziyani o‘zgartirgan islohotchi, balki faoliyati janjallar, korrupsiya ayblovlari va sud jarayonlari bilan tanilgan siyosatchi hamdir.

🔗 Tarjimai hol va siyosiy yo‘lning boshlanishi

Mixail Nikolozovich Saakashvili 1967-yil 21-dekabrda Tbilisida tug‘ilgan. U Kiyevda (Taras Shevchenko nomidagi Kiyev universiteti) yuridik fakultetini tugatib, AQSH va Yevropada o‘qishni davom ettirdi: Kolumbiya universitetida magistrlik darajasini olib, Strasburg universitetida stajirovkani tamomlagan.

Saakashvilining siyosiy faoliyati 1995-yilda “Gruziya fuqarolar ittifoqi” partiyasidan Gruziya parlamentiga a’zo bo‘lganidan keyin boshlandi. Tez orada uni o‘sha paytdagi prezident Eduard Shevardnadze payqab, Adliya vaziri etib tayinladi. Biroq, 2001-yilda Saakashvili hokimiyatni korrupsiyada ayblab, iste’foga chiqdi.

💬 “Atirgullar inqilobi” va hokimiyat tepasiga ko‘tarilishi

2003-yilda Gruziyada “Atirgullar inqilobi”dan so‘ng Eduard Shevardnadze iste’foga chiqdi. Namoyishlar yetakchisi bo‘lgan Saakashvili korrupsiyaga qarshi kurashishga va mamlakatni iqtisodiy inqirozdan olib chiqishga va’da berdi.

2004-yil yanvar oyida u prezidentlik saylovlarida 96 foizdan ko‘proq ovoz to‘plagan holda g‘alaba qozondi.

⏺ Prezidentlik (2004-2013): islohotlar va muammolar

Uning boshqaruvi davrida Gruziyada tub o‘zgarishlar yuz berdi.

Asosiy islohotlar:

🔹 Korrupsiyaga qarshi kurash eng muvaffaqiyatli va hammaga ma’lum islohotdir. Ichki ishlar vazirligining 15 mingdan ortiq xodimi ishdan bo‘shatildi, Davlat yo‘l inspeksiyasi tugatildi, ichki ishlar va bojxona organlari isloh qilindi. Maishiy korrupsiya darajasi sezilarli darajada kamaydi.

🔹 Iqtisodiy islohotlar – yagona soliq shkalasi joriy etildi, tadbirkorlik shartlari soddalashtirildi, ma’muriy to‘siqlar qisqartirildi. Jahon banki ma’lumotlariga ko‘ra, Gruziya biznes yuritishning qulayligi bo‘yicha dunyoning birinchi 10 ta davlati qatoriga kirdi.

🔹 Armiya islohoti - Gruziya armiyasi professionallashdi, NATO bilan hamkorlik kuchaydi.

🔹 Infratuzilma loyihalari – yangi yo‘llar qurish, Tbilisini modernizatsiya qilish, zamonaviy polisiya va davlat muassasalarini yaratish.

⏺ Rossiya bilan ziddiyat va 2008-yilgi urush

Saakashvili prezidentligining eng dramatik epizodlaridan biri 2008-yil avgustida Rossiya bilan urush bo‘ldi. Janubiy Osetiyadagi mojaro besh kunlik urushga aylanib ketdi, natijada Rossiya Janubiy Osetiya va Abxaziya mustaqilligini tan oldi. Gruziya uchun bu jiddiy siyosiy va harbiy mag‘lubiyat edi.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

📊 Muhojirlarning o‘tkazmalarisiz O‘zbekistonda kambag‘allik 17 foizgacha oshishi mumkin – tahlil

Jahon banki mutaxassislari Toshkentda Yevropa va Markaziy Osiyo (YeMO) mintaqasidagi migratsiyaga bag‘ishlangan yangi tadqiqotni taqdim etdi. Tadbirda migratsiyani tartibga soluvchi davlat organlari va O‘zbekiston, Qozog‘iston, Qirg‘iziston hamda Tojikistondan mutaxassislar qatnashdi.

🎙 Mintaqadagi migratsiya holati

Yevropa va Markaziy Osiyoda 100 millionga yaqin muhojir istiqomat qiladi, bu dunyodagi jami muhojirlarning uchdan bir qismini tashkil qiladi. Daromadlar farqi, demografik o‘zgarishlar, iqlim o‘zgarishi va mojarolar tufayli migratsiya oqimi ortib bormoqda.

2023-yil holatiga ko‘ra, mehnat muhojirlarining asosiy oqimi quyidagi yo‘nalishlarda shakllangan:

🔹 Tojikiston va Qirg‘iziston muhojirlarining 80% dan ortig‘i Rossiyaga ketgan.
🔹 O‘zbekistonlik muhojirlar esa ko‘proq diversifikatsiyalangan:
57% Rossiyada, 15% Qozog‘istonda hamda 10% Ukrainada mehnat qilmoqda.

Markaziy Osiyoda mehnat muhojirlari uchun chet elda ishlash asosiy daromad manbai hisoblanadi.

2024-yil holatiga ko‘ra:

🔹 Tojikiston YAIMining 45% muhojirlarning pul o‘tkazmalari hisobiga to‘ldirilgan.
🔹 Qirg‘izistonda bu ko‘rsatkich 24%, O‘zbekistonda esa 14% ni tashkil etgan.

Muhojirlar chet elda ishlab daromadlarini 2-3 baravarga oshirishlari mumkin, bu esa ularning oilalari turmush darajasini sezilarli ravishda yaxshilaydi. Masalan, Qirg‘izistonda muhojirlarning pul o‘tkazmalari kambag‘allik darajasini 50% dan 10% ga tushirgan.

Agar muhojirlarning pul o‘tkazmalari bo‘lmaganda, O‘zbekistonda kambag‘allik darajasi 9,6% dan 16,8% ga oshishi mumkin edi.

❓ Migratsiyani qanday qilib foydali qilish mumkin?

Migratsiyadan to‘g‘ri foydalanish iqtisodiyot va jamiyatga quyidagi ijobiy ta’sirlarni beradi:

✅ Savdo va sarmoyaviy aloqalarni mustahkamlash;
✅ Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish;
✅ Yangi bilim va malaka uzatilishini ta’minlash;
✅ Qashshoqlikni kamaytirish.

“Oldinga yo‘l: Yevropa va Markaziy Osiyoda muvaffaqiyatli migratsiyani qo‘llab-quvvatlash” hisoboti vaziyatni tahlil qilib, uni yaxshiroq boshqarish uchun bir qator islohotlarni taklif qiladi.

❓ Vaziyatni yaxshilash uchun qanday choralar kerak?

Migratsiya turlarini aniqlash

🔹Muhojirlar malakali mutaxassislar, ishchilar yoki qochqinlar bo‘lishi mumkin. Har bir toifaga mos strategiya kerak.
Mamlakatlar mehnat migratsiyasini raqobatbardoshlik strategiyalariga kiritishlari zarur. Bu nafaqat kerakli mutaxassislarni jalb qilish, balki mahalliy aholiga ish topishga yordam berishdir.

🔹Mutaxassislar ketgan mamlakatlar ularning qaytishi uchun sharoit yaratishi kerak. Masalan, malaka oshirish dasturlari ishlab chiqish va biznes bilan hamkorlik qilish muhim.

🔹Muhojirlarga rasmiy ro‘yxatdan o‘tish, ish topish uchun ma’lumot olish, pensiya va ijtimoiy nafaqalardan foydalanish imkoniyati yaratilishi kerak.

Migratsiya jarayonlarini oqilona boshqarish va davlatlar o‘rtasidagi muvofiqlashtirish uning ijobiy tomonlarini maksimal darajada oshirishga yordam beradi.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube