Alp Er Toʻnga turk tarixi va adabiyotda mashhur boʻlgan qahramon va hukmdordir. Uning ismi uch qismdan iborat: "Alp" - "qahramon" yoki "jasur jangchi", "Er" - "odam" yoki "askar" va "Tonga" - "yo'lbars" Alp Er Toʻnga Firdavsiyning Shohnoma asarida, buyuk bilim insonlarimiz Mahmud Qoshg‘ariyning Devoni lug‘atit-turk”, Yusuf Xos Xojib Bolasog‘uniyning “Qutadg‘u bilig”i kabi asarlarda tilga olinadi.
Rivoyatlarga ko‘ra, Alp Er To‘nga Turon hukmdori bo‘lib, Eronga qarshi uzoq davom etgan urushlarda qatnashgan. U ota-bobolari uchun qasos olishga va xalqini himoya qilishga intilgan qudratli va jasur jangchi sifatida tasvirlangan. Alp Er Toʻnga turk madaniyati tarixida botirlik va qahramonlik ramzi boʻlgan. Alp Er Toʻnga (Afrosiyob) manzilgohi Turon oʻlkasining muhim arxeologik yodgorliklardan biri hisoblanadi. Bu yerda saroylar, turar-joy binolari, ibodatxonalar qoldiqlari, shuningdek, So‘g‘d hayoti va madaniyatini aks ettiruvchi noyob devor rasmlari topilgan. Samarqandning shimoli-sharqiy chekkasida yer olgan bu qadim aholi maskani 219 gektar maydonni egallaydi va mintaqaning boy tarixini aks ettiruvchi yirik arxeologik yodgorlik hisoblanadi. Tarix va arxeologik tadqiqotlarga koʻra bu yerda aholi eramizdan avvalgi 6-asrdan beri yashab kelgan. Arxeologik izlanishlar shuni ko'rsatdiki, Afrosiyob qal'a, ichki shahar va chekka hududlardan iborat. Shahar ichida shahar hayoti manzaralarini aks ettiruvchi noyob freskalar bilan bezatilgan VII-VIII asrlarga oid turar-joy va hunarmandchilik maskanlari, saroy qoldiqlari topildi.
Sabrilloh Xon Hikmatillo.
@uzbtarixkanal