Sanjarbek Husanov

Yaqinda Toshkentdagi o‘rtacha ish haqi 9 million so‘mni tashkil etgani haqidagi xabarni ko‘rgan bo‘lishingiz mumkin.

Tabiiyki, ko‘pchilik bunga ishonmadi va Statistika agentligini aldashda ayblashga shoshildi.

Aslida esa, hamma gap metodikada.

Birinchidan, bu qo‘lga oladigan emas, balki hisoblangan ish haqi. U soliqlarni o‘z ichiga oladi.

Ya’ni, xodim qo‘liga 5 million olsa, statistikada bu 6 millionga aylanadi.

Ikkinchidan, bu mehnat daftarchasi bor bo‘lgan barcha xodimlar uchun o‘rtacha ish haqi.

Oddiy misol: bitta odam 20 mln, ikkinchisi — 15 mln, uchinchisi — 10 mln va yana to‘rt kishi 5 milliondan oladigan kompaniya bor.

Ushbu kompaniyada o‘rtacha hisoblangan ish haqi 10 milliondan oshiq bo’ladi, garchi xodimlarning aksariyati bundan ikki baravar kam olsa ham.

Bundan tashqari, agentlik fuqarolik-huquqiy shartnoma asosida ishlaydigan odamlarni, butun kichik biznesni va qishloq xo‘jaligi sohasini hisobga olmaydi.

Natijada 2024-yil o‘rtacha oylik ish haqini hisoblashda 3,1 mln nafar xodim ma’lumotlaridan foydalanilgan. Bu mamlakat aholisining 10 foizi ham emas.

"Unday bo‘lsa, bu ma’lumotning o’zi nima keragi bor?"

Chunki statistika umumiy tasavvurga ega bo‘lish va o‘zgarishlarni ko‘rish imkonini beradi.

Masalan, yuqori va past haq to‘lanadigan sohalar o‘rtasidagi farq tez sur’atda oshayotganini ko‘rish mumkin — agar 2021-yilda u 4,4 million bo‘lgan bo‘lsa, 2024-yil yakuniga kelib 11,8 millionga yetdi.

Bu jamiyatning tabaqalanishi kuchayib borayotganidan dalolat berishi mumkin.

Yana bir misol — eng past ish haqi ta’lim, sog‘liqni saqlash va ijtimoiy sohalarda (asosan ayollar ishlaydigan joylar), eng yuqori esa bank, sug‘urta va IT sohalarida (asosan erkaklar ishlaydigan joylar).

Bu gender tengsizligi tobora ortib borayotganidan dalolat berishi mumkin.

Mana shunday tendensiyalarni ko‘rish uchun ish haqi statistikasi kerak bo‘ladi.

O‘zbekistondagi haqiqiy ish haqlarini bilish kerak bo’lsa, vakansiya e’lonlariga qarash kerak. Va u yerda, albatta, hech qanaqa 9 mln yoq.

@beshtorr

#vaziyat #pul

Сунъий идрок (AI) 100% нейтрал бўлишига ишонмайман. Оммабоп ОАВлар эгалари қош-қовоғига қандай қараб турса, уларнинг манфаатлари доирасида қандай ҳаракат қилса, СИ ҳам шундай таъсир остида ишлайди.

Масалан, бугун АҚШда шов-шув кўтарган Хитойнинг DeepSeek СИ моделини ишлатиб кўрдим. Унга иккита савол бердим:

1. 1989 йил Тяньаньмэнь майдонида нима бўлган?
2. Хитойлик инсон Си Цзиньпинни Винни Пухга тенглаштирса, нима бўлади?

Хитойликлар ишлаб чиқарган СИ иккала саволимгаям жавоб бермади. “Бу менинг ақл доирамдан четда. Бошқа нарса ҳақида гаплашайлик”, — деб жавоб қайтарди.

СИ келса менга аниқ маълумот беради, нейтрал бўлади, фақат фактлар билан жавоб қайтаради деган гаплар нотўғри. СИ инсон томонидан яратилганми, унинг яратувчиси томонидан манипуляция қилиниши осон. Яқинда антиваксер, ер текис ёки тўфонларни демократлар яратади деб ҳисоблайдиган СИ чиқса ҳам ажабланмайман.

Суратда: СИга берган саволим ва унинг жавоби.

@zambarakning_oqi

ЯПОНЛАР- АСЛИДА ТУРКИЙМИ?

Ассалому алайкум, аслзода ўқирманлар. Охирги 2-3 йилдан бери бир оёғим Кеио университетида бўлиб қолди. Ўша университетнинг бир профессори билан жуда яқин бўлиб қолганмиз. У проффессорни қўрқмасдан "Марказий Осиёпараст" десангиз бўлади) Ўзларига ҳам кўп айтганман. Сиз Марказий Осиёпараст бўлиб қолгансиз деб)

Чунки, у Япон профессори жуда кўп нарсалар, одатлар, маданиятлар Японияга Марказий Осиёдан БУЮК ИПАК ЙЎЛИ орқали кириб келган. Чой ҳам, маданият ҳам, тозалик ҳам, тилла ҳам, ипак матолар ҳам, ҳаттоки биноларнинг энг учидаги тухумсимон шакл ҳам дейдилар! ( Регистоннинг том қисмига ўхшаган)! Улардан ҳам ўтиб тушгани ўтган ҳафта гаплашганимизда айтган фикрлари : "Аслида, Японлар ҳам ўша томонлардан келиб қолишган!" деганлари бўлди.
Ҳазил-ҳузул қилиб, кулишдик. Профессор одам осмондан олиб гапирмаслигини билсамда, фактларингиз борми деб сўрадим. Бир қанча фактларни келтирдилар.

Хуллас, сиз Япониядаги ҳар қандай Япондан, "Қадимги ота-боболаринг ким?" деб сўрасангиз, "ЖОМОНЛАР" дейишади. Қадимда "Жомонлар", "Аинулар" деган қабилалардан ҳозирги Японлар тарқашган. Ана шу "АИНУ" деган Япониядаги дастлабки қабила, Япониянинг Ҳоккаидо томонларида, Россия Япониядан тортиб олган "КУРИЛ ОРОЛЛАРИ" томонларда яшашган. АИНУЛАР эса, Уйғур қардошларимизнинг Шинжон ва Марказий осиё томонлардан Японияга келиб қолишган кўчманчи қабилалар!

Бундан бяғига мени фикрларим кетади) Профессорнинг юқоридаги гапларига ишондим. Биринчидан, Японларнинг энг қадимги боболари "ЖОМОН"лар қабиласининг номи ҳам, Туркий "Ёмон" сўзи бўлса керак. Хитойнинг қадимий манбаларида, Хитойдаги ёмон одамларни Япония оролларига сургун қилганмиз. Японлар биздан тарқаган деган иддаолари бор. Шинжон томонларни ўзимизники деяётган Хитойлар, ёмон одам деган ўша қабила ҳам ўзимзини Уйғурлар, Марказий Осиё халқлари бўлиши мумкин.
Иккинчидан, Япон тили ва бизнинг тилларимиз жуда ҳам ўхшаш. Бирга-бир тўғри келадиган сўзларимиз ҳам талайгина. Масалан "Уй" Япончада "Иэ", биздаги "Ота", Японларда "Ото" кабилар! Камига, бир хил тиллар оиласига ҳам кирамиз. Олтой тиллар оиласи! Грамматик жиҳатдан ҳам Япон ва бизнинг тилларимиз бир хил.

Учинчидан, Японларнинг энг қадимги боболари бўлган "АИНУ"лар Туркий халқ бўлганлиги хақида жуда кўп манбаларда келтирилган. Яна бир факт: АИНУЛАРНИНГ энг катта қабилабошиси- "ОЙНА" бўлган.

Шунақа гаплар, азизлар. Бу фикрларга, маълумотларни фақат Рус тилида ўқиган инсонларимиз қарши чиқиши табиий. Миядаги ИНКОР деган тугмачани ўчириб, бошқа тиллардаги маълумотларни ҳам бир ўргансак қандай бўларкан, онониб кетай сизлардан)
Қолаверса, "Путинни Навоийдан, Гитлерни Остонадан, Чингизхонни бизнинг қишлоқдан" деган маҳалладагиларни гапларини гапирмаябман.

Э велиб кетсин, қайси бирига сиқилaмиз) Мана Японияни ҳам ўзимизники қилиб олдик. Эндиям бахтли бўлиб кетмасак, ҳай билмадим-да))
Барчаларингизга яхши кайфият тилайман!

Хурмат билан, Баҳодир Ниппоний)

ОТАСИНИНГ ЎЛИГИНИ ЯШИРГАН- ҚИЗ!

Ассалому алайкум, аслзода ўқирманлар.
Ўтган ҳафта ишхонада Японлар билан гаплашиб ўтирибмиз. Битта Япон "Отамнинг пенсия пули тушадиган картасида нимадир муаммо бўлибди. Банкка бориб келишим керак" деди. Ёнидаги Японлар "Даданг, тирикми ўзи?" дейишди. Ҳамма бақириб кулди.
Маҳалладигалар билан ўтирсангиз, сизнинг хабарингиз йўқ мавзуда ҳазил қилишса-ю, ҳаммага кулгули, сизга эса пашша чаққандек ҳам таъсир қилмайди-ку, шунга ўхшаб юқоридаги мавзу ҳам Ўзбек жамиятига узоқ бўлган мавзу!

Келинг, бугун сизга ушбу мавзудаги энг машхур ҳолатлардан бирини айтиб бераман. 2010-йилда, Соген Като исмли отахонни ТОКИОДАГИ ЭНГ КЕКСА ОДАМ бўлдингиз деб, ҳокимятдагилар 111 ёши билан табриклаш учун боришса, у отахон аллақачон ўлган экан. 1 йил ё 2 йил олдин эмас, 30 йил олдин, 1978 - йилда ўлган экан. Маълум бўлишича, у отахоннинг қизи ва набираси отахоннинг ўлганини беркитиб 30 йилдан ошиқ вақт мобайнида 117 минг доллар атрофидаги пенсия пулларини олиб келишган.
Мурдани сасиб кетмаслиги учун ҳам тадоригини кўриб, кийимларни ҳам тез-тез алмаштириб туришган экан. Дахшат!

Япон политсиясининг 2010- йилда берган маълумотларига қараганда, Японияда 230 мингдан ошиқ шунақа ҳолатлар бўлиши мумкин экан.
Шунақа гаплар, азизлар. Одамзоднинг тийиб турувчи омиллари бўлмаса, бундан ҳам беш баттар разилликларни қилади. Ота-онани қадрлашга ўргатган, ҳаттоки мурдаларни хурмат қилишни ўргатган, динимиздан, Ўзбеклигимиздан, қадриятларимиздан қўймасин!

Бир куни бир отахон кўпчилик йиғилган жойда миндей энгашган экан, иштони йиртилиб кетибди-да. Орқадагилар иштонининг кети йиртилиб кетди деб роса кулишибди. Отахон ҳижолат бўлиб, у қишлоқдан бош олиб кетибди. Орадан йиллар ўтиб, кампири билан "Энди ўзимизнинг қишлоққа қайтайлик, соғинди одам" деб қайтишибди. Қишлоққа кириб боришда бир кичкина болачага кўзи тушиб: "Ҳей болакай кимнинг ўғлисан?" деса, "Фалончини" дебди. "Ёшинг нечада?" деса, "Мардон чолнинг иштонини кети йиртилиб кетгандан кейин 10 йил ўтиб туғилганман" дебди. Э, палакат деб Сал нарироққа боришса, бир келинчак кўчаларни супураётган экан. "Ҳой қизим, қачон тўйинг бўлди?" деса, "Мардон чолнинг иштонини кети йиртилиб кетгандан 12 йил ўтиб" дебди. Бу гапни эшитган чол. Кампирига қараб: "Кетдик кампир, ортимизга қайтамиз. Бу ярамас қишлоқдагилар менинг кетимни календар қилиб олишибди-ку" деб қайтиб кетишган экан)

Шунга ўхшаб, бошқа миллатларни кўкларга кўтариб, ўзимизникиларга, мусулмонларга тош отаётган календарсавиялар, бўлди қилинг)
Японларнинг фантастик даражадаги ютуқларини албатта ўрганишимиз керак. Аммо, хатоларидан ҳам хулоса қилишимиз шарт. Ривожлансакда, ўзлигимизни сақлаб қолиб ривожланайлик!

Хурмат билан, Баҳодир Искандаров!

Vaqti-vaqti bilan O‘zbekiston dunyodagi eng yirik oltin xaridorlari yoki sotuvchilaridan biriga aylangani haqida xabarlar chiqib turadi.

Va ko‘pincha "Bu nima uchun qilinadi, pul qayerga ketadi, axir o’zimizda oltin ko‘p-ku" kabi savollarni keltirib chiqaradi.

Aslida, hammasi oddiy.

Birinchidan, oltinni O‘zbekiston emas, Markaziy bank sotib oladi. Ikkinchidan, uni chetdan emas, NKMKdan xarid qiladi.

Ha, boshqa mamlakatlarda oltin ishlab chiqaruvchilar uni o‘zlari sota olsalar, O‘zbekistonda bunday imkoniyat yo‘q.

Markaziy bank oltinni so‘mga sotib olib, keyin uni eksport qiladi. Bu O‘zbekistondagi dollar manbalaridan biridir.

Asosiy xaridorlar — Shveysariya va Buyuk Britaniya.

So‘nggi 10 yil ichida (2013 yildan 2023 yilgacha) ushbu davlatlar 873 tonna sotib olgan.

Qo‘shimcha qiymat kerak

O‘zbekistonda har yili 80-100 tonna oltin qazib olinadi, biroq atigi 5-6 foizi qayta ishlanadi.

Agar bu ko‘rsatkich oshirilsa, daromad ancha ko‘p bo’ladi, chunki qo‘shimcha qiymat yuzaga keladi.

Sodda qilib aytganda, sof oltinni emas, zargarlik buyumlarini sotish kerak.

Ammo Telegramda yozish oson, amalga oshirish esa mushkulroq )

Buning uchun zargarlik korxonalari, mutaxassislar, eksport bozorlari va boshqa ko‘p narsalar kerak.

O‘zbekistonda bu masalada muammolar bor. Ular hal etilmaguncha, asosan quymalarni sotishga to‘g‘ri kelmoqda.

Shunaqa gaplar.

Foto: iStock

@beshtorr

#oltin #iqtisodiyot