Bolani maktabga 6 yoshdan berish uchun pul to‘lash kerakmi?
6 yoshli bolalarni maktabga qabul qilish uchun to‘lov joriy etilishi keng miqyosda bahslarga sabab bo‘lmoqda. Turli fikrlar yangradi. Tashabbusni qo‘llab-quvvatlaganlar ham bo‘ldi, lekin ko‘pchilik yangi to‘lovlardan norozi bo‘ldi. “Daryo” kolumnisti, “Buyuk Kelajak” ekspertlar kengashi a’zosi, Janubiy Koreyaning Pusan chet tillar universiteti professori Azamat Akbarov bu borada o‘z fikrlari bilan o‘rtoqlashadi.
Foto: “Novosti Uzbekistana”
Angliya tajribasi: maktabga chiqish yoshi – 5 yosh
So‘nggi yillarda Xalq ta’limi vazirligi imkon qadar Angliya ta’lim tizimi tajribasini O‘zbekistonga tatbiq qilayotgandek tuyulayapti. Misol tariqasida, yangi ochiladigan “prezident maktablari”ning tamalini Kembrij xalqaro brendi yaratib bergan. Bu, albatta, juda ijobiy va quvonarli bir holat. Lekin nimagadir Angliyaning maktabga chiqish yoshi tatbiq etilmay qoldi. Xo‘sh, Angliyada maktab yoshi nechchi yosh?
Angliyada maktab chiqish yoshi 5 yosh deb belgillangan, ya’ni bola 31-avgustda 5 yoshni to‘ldirishi kerak. Shimoliy Irlandiyada maktabga chiqish yoshi umuman 4 yosh ekan.
Demak, Angliya tajribasiga suyangan holda biz ham bolalar 6 yoshdan maktabga borishiga to‘lovsiz imkon yaratishimiz kerak. Ertaga qaysi ilmiy fakt va xalqaro standartlarga asoslangan holda 6 yoshdagi bolalarni maktabga olmaslik yoxud olgan taqdirda ham buni qanaqadir to‘lov evaziga amalga oshiryapsiz deb so‘rashsa qanday javob beramiz?
Angliyalik mutaxassislarning fikricha, bolada 5 yoshidan boshlab o‘rganish, o‘qish qobiliyati shakllanishni boshlar ekan. Shu maqsadda Angliyada maktabga chiqish yoshi deb 5 yosh deb belgilangan ekan. Bizda esa bu 6–7 yosh deya ta’kidlanadi. Ba’zi ota-onalar 6 yoshni ma’qul bilib, bolasini shu yoshda maktabga beradi, ba’zilar esa 7 yoshni afzal biladi. Bundan tashqari, xalq ta’limi tizimida maktab yoshi borasida tushunmovchiliklar bor. Ba’zi maktablar 6 yoshdan qabul qilsa, ba’zilari bunday qilmaydi.
Finlyandiya tajribasi: “elita” yoki “sust” maktablar yo‘q
Ko‘p yillardan beri Finlyandiya ta’lim tizimi turli reytinglarda muntazam ravishda eng yuqori o‘rinlarni egallab kelmoqda. Biroq ushbu mamlakat ta’lim tizimi beradigan eng asosiy “mukofot” haqida aytib o‘tish joiz. Nufuzli PISA (Program for International Student Assessment – Xalqaro talabalarning ta’limda erishgan yutuqlarini baholash dasturi) tashkilotining uch yilda bir marta o‘tkazadigan tadqiqotlar natijalariga ko‘ra, bilim saviyasi ko‘rsatkichi bo‘yicha Finlyandiya maktablari o‘quvchilari eng yuqori natijaga erishgan. Shuningdek, bu mamlakat o‘quvchilari sayyoramizda eng ko‘p kitob o‘qiydigan o‘quvchilar ham ekan. Bundan tashqari, ular tabiiy fanlar bo‘yicha 2-o‘rinni, matematika bo‘yicha esa 5-o‘rinni egallaan. Aslida jahon pedagogik hamjamiyatini hayratga soladigan holat buning o‘zigina emas.
Ularda bolalar “elita” yoki “sust”, “boy” yoki “kambag‘al” tabaqalarga bo‘linmas ekan. Eng katta maktabda 960, eng kichigida esa atigi 11 bola tahsil olar ekan. Hamma maktablar mutlaqo bir xil uskunalar bilan ta’minlangan. Imkoniyalar va moliyalashtirish hamma uchun bir xil. Qariyb barcha maktablar davlatniki bo‘lib, bu erda ta’lim bepul. Atrofda davlat-xususiy maktablari bor, bu yerda ota-onalar qisman to‘lov amalga oshirishidan tashqari oradagi farq o‘quvchilarga nisbatan talabning yuqoriroq ekanidan iborat. Finlyandiyada o‘quvchilar to‘garaklarga qatnamaydi. Bu yerda alohida qo‘shimcha ta’lim tizimi yo‘q. Qo‘shimcha ta’limning qariyb barcha turlari maktab dasturi tarkibiga kiritilgan.
Finlyandiyada maktab tanlash degan odat yo‘q. Har bir bola o‘z uyiga yaqin maktabga qatnaydi. “Elita” maktablari degan tushuncha yo‘q, chunki barcha maktablar bir xil: qayerda yashashidan qat’iy nazar, bola yuqori malakali o‘qituvchilar ishlaydigan, sifatli ta’lim materiallari va to‘laqonli ovqat bilan ta’milangan maktabga qatnaydi. Chunki maktablarning hammasi tom ma’noda bir xil darajada “yaxshi”.
O‘zbekiston tajribasi: sifatli ta’lim olish imkoniyati chegaralangan
Ta’lim hayotimizda muhim o‘rin tutishini juda yaxshi bilamiz. B
6 yoshli bolalarni maktabga qabul qilish uchun to‘lov joriy etilishi keng miqyosda bahslarga sabab bo‘lmoqda. Turli fikrlar yangradi. Tashabbusni qo‘llab-quvvatlaganlar ham bo‘ldi, lekin ko‘pchilik yangi to‘lovlardan norozi bo‘ldi. “Daryo” kolumnisti, “Buyuk Kelajak” ekspertlar kengashi a’zosi, Janubiy Koreyaning Pusan chet tillar universiteti professori Azamat Akbarov bu borada o‘z fikrlari bilan o‘rtoqlashadi.
Foto: “Novosti Uzbekistana”
Angliya tajribasi: maktabga chiqish yoshi – 5 yosh
So‘nggi yillarda Xalq ta’limi vazirligi imkon qadar Angliya ta’lim tizimi tajribasini O‘zbekistonga tatbiq qilayotgandek tuyulayapti. Misol tariqasida, yangi ochiladigan “prezident maktablari”ning tamalini Kembrij xalqaro brendi yaratib bergan. Bu, albatta, juda ijobiy va quvonarli bir holat. Lekin nimagadir Angliyaning maktabga chiqish yoshi tatbiq etilmay qoldi. Xo‘sh, Angliyada maktab yoshi nechchi yosh?
Angliyada maktab chiqish yoshi 5 yosh deb belgillangan, ya’ni bola 31-avgustda 5 yoshni to‘ldirishi kerak. Shimoliy Irlandiyada maktabga chiqish yoshi umuman 4 yosh ekan.
Demak, Angliya tajribasiga suyangan holda biz ham bolalar 6 yoshdan maktabga borishiga to‘lovsiz imkon yaratishimiz kerak. Ertaga qaysi ilmiy fakt va xalqaro standartlarga asoslangan holda 6 yoshdagi bolalarni maktabga olmaslik yoxud olgan taqdirda ham buni qanaqadir to‘lov evaziga amalga oshiryapsiz deb so‘rashsa qanday javob beramiz?
Angliyalik mutaxassislarning fikricha, bolada 5 yoshidan boshlab o‘rganish, o‘qish qobiliyati shakllanishni boshlar ekan. Shu maqsadda Angliyada maktabga chiqish yoshi deb 5 yosh deb belgilangan ekan. Bizda esa bu 6–7 yosh deya ta’kidlanadi. Ba’zi ota-onalar 6 yoshni ma’qul bilib, bolasini shu yoshda maktabga beradi, ba’zilar esa 7 yoshni afzal biladi. Bundan tashqari, xalq ta’limi tizimida maktab yoshi borasida tushunmovchiliklar bor. Ba’zi maktablar 6 yoshdan qabul qilsa, ba’zilari bunday qilmaydi.
Finlyandiya tajribasi: “elita” yoki “sust” maktablar yo‘q
Ko‘p yillardan beri Finlyandiya ta’lim tizimi turli reytinglarda muntazam ravishda eng yuqori o‘rinlarni egallab kelmoqda. Biroq ushbu mamlakat ta’lim tizimi beradigan eng asosiy “mukofot” haqida aytib o‘tish joiz. Nufuzli PISA (Program for International Student Assessment – Xalqaro talabalarning ta’limda erishgan yutuqlarini baholash dasturi) tashkilotining uch yilda bir marta o‘tkazadigan tadqiqotlar natijalariga ko‘ra, bilim saviyasi ko‘rsatkichi bo‘yicha Finlyandiya maktablari o‘quvchilari eng yuqori natijaga erishgan. Shuningdek, bu mamlakat o‘quvchilari sayyoramizda eng ko‘p kitob o‘qiydigan o‘quvchilar ham ekan. Bundan tashqari, ular tabiiy fanlar bo‘yicha 2-o‘rinni, matematika bo‘yicha esa 5-o‘rinni egallaan. Aslida jahon pedagogik hamjamiyatini hayratga soladigan holat buning o‘zigina emas.
Ularda bolalar “elita” yoki “sust”, “boy” yoki “kambag‘al” tabaqalarga bo‘linmas ekan. Eng katta maktabda 960, eng kichigida esa atigi 11 bola tahsil olar ekan. Hamma maktablar mutlaqo bir xil uskunalar bilan ta’minlangan. Imkoniyalar va moliyalashtirish hamma uchun bir xil. Qariyb barcha maktablar davlatniki bo‘lib, bu erda ta’lim bepul. Atrofda davlat-xususiy maktablari bor, bu yerda ota-onalar qisman to‘lov amalga oshirishidan tashqari oradagi farq o‘quvchilarga nisbatan talabning yuqoriroq ekanidan iborat. Finlyandiyada o‘quvchilar to‘garaklarga qatnamaydi. Bu yerda alohida qo‘shimcha ta’lim tizimi yo‘q. Qo‘shimcha ta’limning qariyb barcha turlari maktab dasturi tarkibiga kiritilgan.
Finlyandiyada maktab tanlash degan odat yo‘q. Har bir bola o‘z uyiga yaqin maktabga qatnaydi. “Elita” maktablari degan tushuncha yo‘q, chunki barcha maktablar bir xil: qayerda yashashidan qat’iy nazar, bola yuqori malakali o‘qituvchilar ishlaydigan, sifatli ta’lim materiallari va to‘laqonli ovqat bilan ta’milangan maktabga qatnaydi. Chunki maktablarning hammasi tom ma’noda bir xil darajada “yaxshi”.
O‘zbekiston tajribasi: sifatli ta’lim olish imkoniyati chegaralangan
Ta’lim hayotimizda muhim o‘rin tutishini juda yaxshi bilamiz. B