Баъзилар энди мени ҳам ҳақоратлашга, сўкишга ўтиб олди. Ҳатто баъзи троллар таҳдид қилиб ётибди платформаларида. Бошқаларни сўкиб, шахсиятини, маҳрамиятини ғийбат қилиб, ўзи ақалли юзини кўрсатишга қўрқадиган бунақа кимсаларнинг номини ҳам тилга олишга ҳам ор қиламан – менинг даражам, менинг савиям эмас улар. Жамиятнинг гап тушунадиган, онгли қисмига мурожаат қиламан.
Ижтимоий тармоқларда туйғуга берилиб, ўзи тушунмаган мавзуга аралашиб ётган бақироқ блогерлар-у жамоат фаоллари бир нарсани тушунмаяпти: ҳеч қачон ҳеч қанақа сабаб билан фикр учун куч ишлатишни оқлаб бўлмайди. Нормал жамиятда фикр айтган одамга нисбатан зўравонлик ишлатилмайди, зўравонлар "ҳа энди провокацияга учди-да" деб оқланмайди. Нормал жамиятда ҳамма нарса соғлом баҳс ва демократик институтлар орқали амалга оширилади: ақл билан, аргументлар билан баҳслашилади, баҳс кескинлашиб кетса, аргументлар қолмаса, демократик институтларга, регуляторларга, масалан, адолатли судга мурожаат этилади (гарчи "адолатли суд" атамаси Ўзбекистон шароитида латифадай эшитилса ҳам).
Шунинг учун интернетда ўтириб олиб "бопладинг, ўлдириш керак эди, баттар бўлсин" деётганлар ўзлари билмаган ҳолда ҳали Ўзбекистонда ҳеч қандай фуқаролик жамият йўқлигини, Ўзбекистонда қонунлар ишламаслигини, ўзгача фикрлиларнинг ҳаёти хавф остидалигини, зўравонлик, ваҳшийлик маълум ўринларда маълум баҳоналар билан нормал қабул қилинишини ("биз бағрикенгмиз, лекин бу вазиятда калтаклаб тўғри қилди") кўрсатиб қўяпти. Зўравонликни, ваҳшийликни нормал қабул қиладиган жамият эса, кечирасиз, маданиятли жамият эмас. Бунақа жамиятда соғлом баҳс ва фуқаролик институтлари шаклланиши жуда мушкул.
ИИВ каби тузилмалар бу ўринда конспирологияга берилмай, гапни опқочмай, аввало қонуний жазо муқаррарлигини, ҳаммага нисбатан қатъий жазо чоралари кўрилишини намойиш этиши керак эди. Аммо ҳозирча фақат оммавий истерикани кўряпмиз. Агрессив оммани тинчлантириш ўрнига жамоат фаоллари ва ҳатто айрим давлат арбоблари бу истерикага қўшилиб оляпти. Ўзи бу ҳодиса шу пайтгача ўзини ақлли, маданиятли, замонавий қилиб кўрсатиб юрган шахсларнинг қиёфасини очиб юборди.
Инсайдер опада бўлганидек, айнан истеъдодли, меҳрибон, бағрикенг, меҳнаткаш одамлар туфайли бу мамлакатни, бу халқни яхши кўраман. Мана шунақа одамлар жамиятда кўпчиликни ташкил этишини, трендда бўлишини хоҳлайман. Лекин ҳозир бошқа жамоалар ахборот майдонини эгаллаб оляпти: гап уқмайдиган, умрида алифбодан бошқа китоб ўқимаган, чаласавод, фақат қўрқитишни, шахсий ҳаётни ковлаштириб, шантаж қилишни, уришни, ўлдиришни биладиган агрессив омма ва уларнинг раҳнамолари. Бу кайфиятларни тинчлантириши керак бўлган зиёлилар ва давлат арбоблари эса, ОАВ эса, аксинча, агрессияни алангалатиб ётибди: саксон киши бўлиб битта қизга кучи етган кўзи қонга тўлган оломон миллий қаҳрамонга айлантириляпти, ҳатто бир депутат уларни "менинг ғурурли замондошларим" деди; агрессияни, зўравонликни оқлаш, олқишлаш одатий ҳолга айланяпти ва бунга қарши ҳеч ким гапирмаяпти, гапирганни талаб-қопиб, овозини ўчиришяпти. Ақл билан, аргумент билан баҳслашадиган, курашадиган одамлар бир четда қолиб, таҳдид билан, мушт билан масалани ҳал қиладиганлар майдонни эгаллаяпти. Бундайларга ташаббусни бериб қўйиш жуда хавфли оқибатларга олиб келади. Жамият ақлга, соғлом баҳсга, мантиқий аргументларга таяниб маданий ва ғоявий трансформацияларни амалга ошириб бориши керак.
Буни дарҳол тузатиш керак. Бундай кайфиятлар янада кескинлашиб кетса, жамиятда барқарорлик изидан чиқади. Тоқатсиз, агрессив одамлар жазосизликка, ҳеч ким уларга тегинмаслигига, гапира олмаслигига ўрганволади.
Ҳеч қайси ғояни абсолютга олиб чиқмаслик керак, акс ҳолда ҳатто энг бағрикенг, меҳрибон ғоя ҳам бетоқат фашистик идеологияга айланиб қолади ва бошқа ғояларни душманга чиқариб, йўқ қилишга киришиб кетади. Жамиятга тенглик, хилма-хиллик, ҳамманинг ҳуқуқини таъминлайдиган ва ҳимоя қиладиган демократик институтлар мана шунинг учун керак. Мана кўрасиз, ҳали бу калтаклар аввало "демократия ёмон, уриб ўлдириш керак" деётганлар, агрессияни ёқлаётганлар бошида синади. Ана ўшанда кўрамиз, демократия яхши эканми, ёмон эканми.