She'r sehri

ҚАШҚАДАРЁ

Оқ салласи осмонда, этаклари чўлдадир,
Бир боласи адирда, бир боласи йўлдадир,
Уловининг жилови ҳамишалик қўлдадир,
Сафар кўрмаган алпни шер демас Қашқадарё.

Нону ош берса берган, нону ош сўрмаган эл,
Миннатин тўқмоқ қилиб бошига урмаган эл,
Миннатлининг ошига мўлтираб турмаган эл,
Ол дейди Қашқадарё, бер демас Қашқадарё.

Ғурурин Ҳисортоғдай минор қилган улус бу,
Тантиликни ўзига шиор қилган улус бу,
Дунёнинг тенг ярмини диёр қилган улус бу,
Зафар деру забар дер, зер демас Қашқадарё.

Қарши – шуур қалъаси, Китоб – ғурурнинг ери,
Қайга борса тик борар, ўшал – сурурнинг ери,
Мағрибдан Машриққача ўғли Темурнинг ери,
Тери томмаган ерни ер демас Қашқадарё.

Бироз содда, бироз қўрс, бироз тўпори, далли,
Мардга мард келган мудом, дангалига дангали,
Хиёнат кўрса аммо тиғ бўлади чангали,
Ҳиммати йўқ эранни эр демас Қашқадарё.

Аҳли аёлга хожа, ор номус учун тўра,
Дўстдан жонни аяш йўқ, ёвга аёв йўқ, жўра,
Бўрилик қилган дуруст, итлик қилгандан кўра,
Қиммати йўқ эранни эр демас Қашқадарё.

Насафийлар руҳидан ёришган баланд-пасти,
Бедилу Хисрав бўлиб олқишлар икки дасти,
Авлиёлар юртига мен-ку шеър битдим асти,
Балки ёздиқларимни шеър демас Қашқадарё.

© Мансур Жумаев
2019
Қашқадарёликларга улашинг!

Бу пост эсингиздами?

Энди тасаввур қилинг, “Қизил шапкача” эртаги ўзбек ёзувчилари томонидан ёзилганда, қандай бўларди?

Мурод Муҳаммад Дўст талқинида:

“Ўрмон мезонлардан йилтирар эди”. Йигирма йил аввал эди, куз эди, еру осмон тиниқ эди. Ва ҳавода ўргимчак иплари оҳиста сузардики, Бўрининг хаёлига айни чиройли ўй келди. Дўстларига гапириб юрдики, эй биродарлар, тоғ ортидаги ўрмонда бир ғаройиб манзара кўрдим, фалон-фалон бўлган экан. Кейинроқ кўрганларини Алвон қалпоқчага сўзлаб бергани ёдида. Бўри бу жиблажибон мардумга айтдики, “шуни бирор жойга илдириб қўйгин, алвон қалпоқча қизим”. Алвон қалпоқчанинг бош кийими аслида қизил эмасди, ўша кўҳна эртакдан қолиб кетган бир тамға эди, холос. Дарвоқе, Алвон қалпоқчанинг феълида озроқ саркашлик бор эдики, шу биргина илтимосни ҳам ерда қолдирибди. У буни биларди, ҳар қалай қачонги Бўри у! Ўзи ўрмоннинг чеккароғида, тулки уяси томонга туртиб чиққан кичкина тепаликнинг тумшуғида яшарди. Ҳарқалай, бу дафъа қариянинг кўнглини илитиш учун Алвон қалпоқча маймунжондан қилинган сомса олиб келдики, Бўрининг меҳри ийиб кетди. Алар бир-бирини кўз ёшига беланиб суйдилар.


Эркин Аъзам талқинида:

Қизил шапкача ҳар йили худди бир пайтда – ердан қор кетиб, тентак шамоллар эса бошлаган кўклам кунларида келарди; шамолларга қўшилиб, шамолдек тўполон билан кириб келарди. Тўсатдан. Елкасида – ҳа, қўлида эмас, елкасида – икки тарафига ҳам “Бувимга” деб ёзилган тўрхалта, чап кўзини қисинқираганча Бўрининг қаршисида беўхшов тиржайи-иб туради. Сўнг, қўлидаги тўрхалтадан бирор куйган сомсани олиб Бўрига узатади-да, қулочларини кенг ёзиб, Бўрининг худди болалигидек беғам овозда ҳайқиради: “Чантриморе-э!” Бўри деганимиз, очофат бир махлуқ бўлса ҳам, Қизил шапкачага итлик қилармиди, йўқ, енгилгина қучиб қўяди. “Каламакаторе”, дейди истаб-истамай.


Тоғай Мурод талқинида:

Бўри увлаб-увлаб кунни кеч қилди.
Бўри Қизил шапкачани йўқлаб-йўқлаб кунни кеч қилди.
Шу оқшом ўтиб кета қолмади. Бу тонг деганлари ота қолмади.
Қизил шапкачанинг – пучуққина, жиккаккина қизнинг гаплари жон-жонидан ўтиб кетди.
Бўри кулбасида тўлғона-тўлғона ётар бўлди.
Қизил шапкача ўрмонда юра-юра адашиб қолганди.
У Бўрининг кулбасини тополмай сарсон бўлди. Ўрмонни гир-гир айланарди, юраги зир-зир титрарди.
Ўрмондаги ҳамма ҳайвоннинг уяси кўринар, фақат Бўрининг инини топиш армон бўлди.
Қўлидаги саватга қараб юм-юм йиғлади.
Елкалари титраниб-титраниб йиғлади.
Бир чеккада қунишиб-қунишиб йиғлади.
Сават ичидаги маймунжондан қилинган сомса совир бўлди.
Совиб қолган сомсани Бўри емас бўлди.

(Давоми бор)

👉 @xurshidabdurashid

Судхўрлик ҳақида ёзилган икки машҳур асар: “Судхўрнинг ўлими” (Садриддин Айний) ва “Гобсек” (Оноре де Балзак) қаҳрамонларининг ўхшашлиги фақат фойдахўрлик ортидан қувишида. Яъни улар учун фақат фойда муҳим, фоизга қарз бериб, шуни кўпайтириш йўлида жонҳалак одамлар. Лекин Гобсек билан Қори Ишкамбани инсон ўлароқ бир  қаторга қўйиш мумкин эмас.

Гобсек қанчалик молпараст бўлмасин, у ўзидаги нафснинг қанчалик баҳайбат эканини билади, ўзини англайди. Унинг Ишкамбадан устун томони: одам танийди, одамларнинг ичини ўқий олади. Унинг асосий мақсади одамларнинг пулини шилиш эмас, моддиятга қул, нафси юҳо кимсаларнинг устидан кулиш, уларни эрмак қилиш ва бу жараённи кузатиб, таҳлил қилиш. Гобсекнинг асар ровийсига айтиб берган ҳикояларида ҳам унинг кенг мушоҳада тарзи кўриниб туради.

Қори Ишкамба эса зоҳирию ботини очкўзликдан иборат кимса. Унга одамларни англаш, кузатиш деган тушунчалар бегона. У шунчалик паст ва юлғич одамки, ўқувчи унга ачинишга ҳам истиҳола қилади. 

Гобсек зоҳиран, Қори Ишкамба эса бутун вужуди билан Гоблинга ўхшайди. “Мерлин”даги Гоблинни эсланг, доим тилла қидириб юради, қайда олтин бўлса, ўша ерда ҳозиру нозир. Энг ёмони, тилла топгач, сўлакайини оқизиб,  ялаб қўяди...

👉 @xurshidabdurashid

Авваллари тарихий мавзудаги романларни ўқиш ёқарди. Ҳозир негадир ўқиёлмайман. Зерикарли ва оғир туюлади. Архаик сўзларнинг кўп ишлатилишидан безиб кетади одам.

Постмодерн романларда ҳам тарих мотивларидан фойдаланилади. Масалан, Ўрхон Памуқнинг романлари. Лекин унда тарих асарнинг бир детали, парчаси, холос. Тўлақонли тарихий роман эмас.

Бугун тарихий-бадиий асарларда услубни, ифода тарзини янгилаш керак. Навоий ҳам, Беруний ҳам ўзимизга ўхшаб гапираверсин. Ёмон жойи йўқ. Энди архаик сўзлар луғатини ёпиб қўяверсак бўлар. Ишлатганда ҳам меъёр билан, майли.

Муҳими — тарихий воқелик моҳияти ва ўша тарихий образнинг маънавий оламини кўрсатиш. Унинг ғоялари бугунги кун учун керакми? Ўзи у қандай ғоя? Бу каби саволларга асарда жавоб бўлиши керак.

Хўш, қаҳрамон “борадурғон, келадурғон” деб гапирмаса, тарихий образ бўлмай қоладими? Бўлаверади. Бемалол.

👉 @xurshidabdurashid

#IZLAM

1. Shahriyor Shavkat “Ham” — 31 000 so‘m

2. Nozima Habibullayeva “Nafas” — 27 000 so‘m

3. Mansur Jumayev “Biz kutgan fasl” — 27 000 so‘m

4. Najmiddin Ermatov “Turon sog'inchi” — 31 000 so‘m

5. Furqat Alimardon “Qorakuya” — 27 000 so‘m

6. Suhrob Ziyo “Daryo” — 31 000 so‘m

7. Muhammadxon Yusupov “Deraza ortida” — 31 000 so‘m

8. Bayram Ali “Bosiriq” — 35 000 so‘m

9. MohiRa “Qirq birinchi kun” — 35 000 so‘m

10. Gulrang “Gulqaychi” — 27 000 so‘m

11. Jaloliddin Sayyid “Huqqaboz” — 31 000 so‘m

12. Jumanazar Yo'ldosh “Sir” — 31 000 so‘m

13. Rahmat Bobojon “Ro‘baro‘” — 35 000 so‘m

14. Gulhayo Anorova “Avron” — 27 000 so‘m

15. Sevara Alijonova “Mahkum sayohati” — 31 000 so‘m

Umumiy narx: 457 000 so‘m
Chegirmali narx: 370 000 so'm

Chegirma butun to‘plamni sotib olganlar uchun amal qiladi.

Xarid: t.me/akademsavdo

📚 @akademnashr

Youtube | Instagram | Facebook  | Twitter

Shoir og’am Mansur Jumayevga

Odamizod aslida zavol ichra yashaydi,
“Nega” degan ulkan bir savol ichra yashaydi.
Og’a, hech kim kutmagan faslni kutganmiding,
Dardni misqollab yig’ib, ichingga yutganmiding?

Axir Orzudan Bunyod bo’lgandi-ku hayoting,
Bexos osmon gumburlab, sindi ikki qanoting.
Qara, gul-gul bahoring kul bo’ldi, kuzak bo’ldi,
Bu hol ochiq yaramga sepilgan tuzdak bo’ldi.

Jo’ralaring zulmatda sarson tushdek ko’rindi,
Otang yomg’irda qolgan mitti qushdek ko’rindi.
Nechun o’limga qarshi borolmayman, og’ajon,
Volidangning ko’ziga qarolmayman, og’ajon.

Qachon buncha ojiz-u, chorasiz qolar shoir?
Millatning musibati ortganda o’lar shoir.
Ketar chog’da shodmonu, xotirjam eding, balki,
Mansuri Halloj kabi “Anal-Haq”, deding, balki.

Bulutlar bo’zrayadi, yig’lamoqqa holi yo’q,
Mezon to’zg’in sochini yig’moqqa majoli yo’q. Yuragim tugab qoldi, qurib bitdi ko’zlarim,
Boshqa o’lmang, do’stlarim, boshqa o’lmang, do’stlarim…

✍️Mehrnoz

@mehrnoz_abbos